van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. De mogelijkheden en onmogelijkheden van de vaktaal van het recht 35
is op twee manieren te benaderen: naar inhoud en naar functie. Wat eenduidig is is
vatbaar voor één uitleg, die niet noodzakelijk precies hoeft te zijn; wat precies is kan
meerdere (precieze) betekenissen bevatten en is dus niet per se eenduidig. Functioneel is
precisie een inherente kwaliteit van de taaluiting en eenduidigheid een receptiekenmerk.
In tegenstelling tot precisie leidt eenduidigheid een introvert bestaan. De aanname
blijkt vooral, indirect, uit de breed aanvaarde rechterlijke interpretatiemethoden. Daarin
ligt namelijk de stelling besloten dat aan een wettekst een bepaalde betekenis kleeft. Ik
zal laten zien dat drie belangrijke methoden die rechters plegen te gebruiken om
wetteksten te recipiëren zich aan de aard van taal te weinig gelegen laten liggen.
Het feit dat juridisch deskundigen regelmatig van mening verschillen over de
inhoud en reikwijdte van kernbegrippen en dikwijls debatteren over wetsinterpretaties
heeft alles te maken met de taligheid van het recht, of zoals de Wetenschappelijke raad
voor het regeringsbeleid het noemt, ‘[d]e semantische onbepaaldheid van ogenschijnlijk
duidelijke begrippen’. 109 De WRR duidt deze onbepaaldheid aan als ‘principieel’,
waaruit ik begrijp dat ook de raad dit als een fundamentele eigenschap van taal
beschouwt, die juristen evenmin als andere taalgebruikers kunnen ontlopen.
Desondanks menen vele juristen dat wij aan de tekst van een wet één vaste betekenis
kunnen toekennen, omdat de afzonderlijke woorden kenbare kernbetekenissen zouden
hebben en wij in geval van twijfel de bedoelingen van de schrijver kunnen achterhalen.
Het eerste staat bekend als de plain meaning-benadering, het tweede als
‘intentionalisme’. 110 Het is niet moeilijk hier rechterlijke interpretatiemethoden in te
herkennen: plain meaning komt dan overeen met grammaticale interpretatie, het
intentionalisme met de rechtshistorische en de teleologische methode.
De interpretatiemethoden waarvan de Nederlandse rechter tot op de dag van
vandaag gebruik maakt zijn hoofdzakelijk gebaseerd op het werk van de negentiende-
eeuwse Duitse rechtsgeleerde Friedrich Carl von Savigny en op negentiende-eeuwse
taalopvattingen. Als enkele decennia na Von Savigny Ferdinand de Saussure de
moderne taalkunde inluidt, heeft de vaste woordbetekenis nog steeds een sterke positie.
De Saussure onderscheidt signifiant (teken, uitingsvorm) en signifié, de bijbehorende
betekenis. Samen vormen ze de langue, het abstracte, betekenisvaste systeem van
taaltekens. In de parole, het dagelijkse proces van talige communicatie, raakt de signifié
109 WRR 2002, p. 182.
110 Gaakeer 2006.