van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. De mogelijkheden en onmogelijkheden van de vaktaal van het recht 22
rechtstaal. Of zoals de socioloog John Griffiths het zegt: juristen zijn net zo goed leden
van de Nederlandse taalgemeenschap als boeren of huisvrouwen. 60 Wie een register
aanspreekt volgt een patroon van keuzen uit het rijke aanbod van de standaardtaal en
markeert zo zijn plaats in de sociale omgeving.
De wetenschap die sociale taalvariatie bestudeert, de sociolinguïstiek, is pas een
kleine halve eeuw oud. Toen de toenmalige advocaat Mellinkoff in 1963 zijn kritische
standaardwerk The language of the Law schreef, het begin van de Plain English-
beweging in de VS, zag men de standaardtaal nog als een eenheid. Sociale variaties
waren het gevolg van slordigheid of degeneratie of, waar dit duidelijk niet het geval was
(zoals bij rechtstaal), van taalvorming buiten het domein van de standaardtaal. Dat was
ook Mellinkoffs insteek: de harde kern van de taal van het recht is geen Engels. 61
Hoewel hij het kritisch bedoelde – rechtstaal zou juist wél zo veel mogelijk de
standaardtaal moeten volgen – 62 sloeg hij zichzelf hiermee onbedoeld een wapen uit
handen. Alleen wie lid is van de vereniging is gehouden aan het reglement. Als
rechtstaal een apart domein vormt, kan zij haar eigen regels stellen. Met de wijsheid van
een halve eeuw sociolinguïstiek is de status aparte van vaktaalregisters onhoudbaar. Hoe
was anders te verklaren dat vaktaaljargon zich feilloos in het grammaticale regime van
de standaardtaal voegt? Wat blijft er van de standaardtaal over behalve een aantal breed
genegeerde voorschriften, als elke spreker die ervan afwijkt – en dat is vrijwel iedereen
– zich daarmee afscheidt of diskwalificeert. Een taal zonder sprekers is een dode taal.
Registers zijn met handen en voeten, hart en hoofd, gebonden aan de natuurlijke taal die
hun bestaan mogelijk maakt.
Dat geldt ook voor het ene kenmerk dat vaktalen zo veel herkenbaarder maakt dan
de meeste andere registers, de lexicale basis van technische termen en uitdrukkingen die
buiten het vakgebied geen of een andere betekenis hebben: het jargon. 63 Technisch
jargon valt op en wordt door buitenstaanders vaak als de kern van een vaktaal gezien.
Daarnaast genereert de organisatie van een vakgebied vaak een eigen institutionele
terminologie. Al het rechtsjargon behoort tot het lexicon van het Nederlands, net als het
jargon van de bakker en de groentenman. Een groot verschil is echter dat rechtsjargon
60 Griffiths 1984.
61 Mellinkoff 1963, nr. 7, p. 10.
62 Mellinkoff 1963, p. vii.
63 Dit is de enge betekenis van ‘jargon’. Elders gebruikt men de term ook wel als synoniem voor vaktaal.