van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit
van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit
van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
juridiaans. De mogelijkheden en onmogelijkheden <strong>van</strong> de vaktaal <strong>van</strong> het recht 19<br />
2. De mogelijkheden en onmogelijkheden <strong>van</strong> de vaktaal <strong>van</strong> het recht<br />
‘(…) for language is no mere instrument which we can control <strong>at</strong> will; it controls us.’<br />
Pollock & Maitland, The History of English Law before the time of Edward I. 55<br />
In het vorige hoofdstuk heb ik rechtstaal omschreven als de vaktaal <strong>van</strong> juristen.<br />
Vaktalen bestaan er ook voor loodgieters, jazzdrummers, zeezeilers enzovoort. Toch is<br />
rechtstaal om verschillende redenen bijzon<strong>der</strong>. Ten eerste de om<strong>van</strong>g, te beginnen met<br />
het onafzienbare, immer groeiende corpus <strong>van</strong> geschreven teksten. Dan het enorme<br />
lexicon <strong>van</strong> vaktermen. Elk deelgebied kent complete, zich vertakkende lemm<strong>at</strong>a, zoals<br />
de cluster opzet, voorwaardelijk opzet, schuld, culpa en verwijt in het strafrecht, of in<br />
het vennootschapsrecht het wijdvertakte sublemma ‘aandelen’: op naam tegenover aan<br />
toon<strong>der</strong>, overdraagbaar tegenover niet-overdraagbaar, preferent of cumul<strong>at</strong>ief preferent<br />
tegenover nonpreferent, eigen aandeel, bonusaandeel, prioriteitsaandeel, enzovoort.<br />
Binnen het lexicon valt het grote aantal algemeen gangbare woorden in een aangepaste<br />
betekenis op. De verleiding is groot deze homoniemen te noemen, maar d<strong>at</strong> zou<br />
verwarrend zijn. Het ga<strong>at</strong> namelijk om woorden die er niet alleen hetzelfde uitzien en<br />
hetzelfde klinken, in wezen zijn het nog dezelfde woorden, alleen met een<br />
aangescherpte of gespecialiseerde definitie voor juridisch gebruik. Denk aan ‘betalen’,<br />
‘belediging’, ‘besluit’ of ‘bezwaar’. An<strong>der</strong>e opvallende uiterlijke kenmerken <strong>van</strong><br />
rechtstaal komen hieron<strong>der</strong> nog ter sprake. Het is geenszins mijn bedoeling een<br />
bloemlezing te geven, daar zijn er genoeg <strong>van</strong>. 56 W<strong>at</strong> nog wel ontbreekt – en eveneens<br />
buiten het bestek <strong>van</strong> deze scriptie valt – is een corpuslinguïstische analyse die la<strong>at</strong> zien<br />
hoe rechtstaal overeenkomt met en afwijkt <strong>van</strong> an<strong>der</strong>e taalregisters. 57<br />
Ten tweede is het toepassingsgebied voor rechtstaal <strong>at</strong>ypisch . Vaktalen zijn<br />
bedoeld voor communic<strong>at</strong>ie tussen specialisten. Voor oper<strong>at</strong>iezusters, wielrenners of<br />
beleidsambtenaren levert d<strong>at</strong> zelden problemen op, maar huisartsen, sportverslaggevers<br />
en politici hebben daarnaast dagelijks te maken met buitenstaan<strong>der</strong>s, aan wie ze hun taal<br />
55 Pollock & Maitland (1898) 1996, p. 87.<br />
56 Redelijk uitgebreid zijn Nolta 1997, Hendrickx 1999 (Belgisch recht) of Mellinkoff 1963<br />
(Amerikaans); de voorbeelden in de la<strong>at</strong>ste twee l<strong>at</strong>en zich meestal eenvoudig omzetten in Ne<strong>der</strong>landse<br />
voorbeelden.<br />
57 Voor het Ne<strong>der</strong>lands is mij geen algemeen kwantit<strong>at</strong>ief on<strong>der</strong>zoek naar rechtstaal bekend, zoals<br />
bijvoorbeeld voor het Duitse rechtsgebied Hansen & Neumann 2004. Van Noortwijk 1995 is wel een<br />
corpusanalyse maar helaas alleen op woordfrequenties, mijns inziens een weinig inform<strong>at</strong>ief gegeven.<br />
Juridische taal figureert ver<strong>der</strong> in het proefschrift Renkema 1981.
Change language