van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. Het strijdtoneel rechtstaal 17
vormt de bespreking van het boek De slapende rechter door Marc Loth, raadsheer bij de
Hoge Raad. 51 Het aspect waar het mij hier om gaat is dat Loth de kritiek in het boek
pareert door te wijzen op formele regels van het strafrecht, dus door een beroep op
interne autoriteit. Daarmee gaat hij voorbij aan het betoog van de auteurs dat een andere
taakopvatting beter recht oplevert. ‘Zo doen wij dat nu eenmaal’ is voor hun en vanuit
het algemeen belang geen valide argument. Het is immers niet uit te sluiten dat de
strafvorderingsnormen voorwerp van discussie worden in plaats van een bijdrage eraan.
Hoe dan ook valt het niet te verdedigen dat argumenten uit het vakgebied voorrang
krijgen wanneer het functioneren van dat vakgebied aan de orde komt. Het gewicht van
een argument hoort niet af te hangen van de herkomst. Bij vakinterne argumenten is er
eerder reden voor terughoudendheid: de slager en zijn eigen vlees, vakblindheid,
tunnelvisie: valkuilen te over.
Ook taal was trouwens onderdeel van deze controverse. Op een triviaal niveau
(wrijving over ‘pejoratief’ woordgebruik) en als aspect van een fundamentele kwestie:
is het wel altijd verantwoord dat de rechter niet-bewezen passages uit de tenlastelegging
verwijdert (het zogenaamde ‘strepen’) zonder dat wat overblijft opnieuw te
interpreteren, waarbij hij de reden waarom het gestreepte onhoudbaar bleek meeweegt?
Loth ergert zich eraan dat de critici de term ‘strepen’ buiten zijn jargonbetekenis
trekken. In zijn verontwaardiging verzuimt hij op de eigenlijke kwestie in te gaan, dat
terwijl elke oplettende bachelorstudent de risico’s van ‘strepen’ kan aangeven. Het is
alsof hij zegt: jullie hebben hier geen verstand van, vertrouw ons nou maar, wij hebben
er heus goed over nagedacht. Een oprisping van Webers traditionele gezag en wat mij
betreft ongepast voor een magistraat in het Nederland van de eenentwintigste eeuw. 52
Wie een vitale functie voor de samenleving verzorgt kan niet zelf uitmaken of zijn
werk voldoet, ook niet als diezelfde samenleving vooraf regels heeft gegeven, die stipt
zijn gevolgd. Er blijven allerlei aspecten over waar regels over zwijgen of die zich niet
in regels laten vangen. Toch moet de samenleving ook daar controle en invloed op
kunnen uitoefenen. Rechtstaal is zo’n aspect dat zich maar zeer ten dele formeel laat
51
Loth 2009. Natuurlijk bleven de rijen niet volledig gesloten, zie bijvoorbeeld Van der Wilt 2007, Van
der Wilt 2009 en Vonk 2009.
52
Weber (1922) 1980, p. 130-140. Gommer 2008b gebruikt hiervoor ook de term mythisch gezag, het
gezag van de priester of de aristocraat.