1 C. Verspreide literaire teksten van Jacob Revius ... - Enny de Bruijn

ij de rechtschapenen, krachtdadiger bij de slappelingen, streng bij de brutalen en ten slotte
mild bij de bescheidenen.
In de tweede plaats [moet een Procurator] moeite doen om zelf de ziel van de wet te
zijn, zoals de wet de ziel van de gemeenschap is, zodat, zoals de wijzen zeggen, de wet met
recht bezield geacht mag worden (*3). Wetten worden ingesteld wanneer ze bekendgemaakt
worden, ze worden gehandhaafd wanneer ze hun uitwerking vinden in de zeden van de
gebruikers. Waar ze zijn ingesteld en worden gehandhaafd, is het echter niet de taak van de
rechters om óver de wetten te oordelen, maar alleen in overeenstemming daarmee (*4).
Als deze twee dingen naar behoren door onze edele heer Procurator aan de dag gelegd
zijn, en wanneer ook de edele en geachte heren bestuursleden hun taken hebben uitgevoerd
zoals het betaamt, wordt er respect van jullie verwacht. Daartoe immers is de vergadering van
vandaag belegd: opdat je, nadat je de redenen van dezen en genen gehoord hebt, eerlijk over
deze dingen kunt oordelen, en als je het ermee eens bent, dat kunt laten blijken door een
welwillend stilzwijgen.
Maar wat het derde betreft – dat het vanzelf spreekt dat wie heerst niet denkt dat hij
het voor eeuwig voor het zeggen heeft, maar dat hij ook weer afstand doet van de taak die hij
voor een wettig vastgestelde periode op zich genomen heeft –, dat hangt nu inderdaad alleen
van jullie af. Daarom wenst de edele heer Procurator en wensen de bestuursleden dat het jullie
behaagt om anderen met de eer en de last te bezwaren. Jullie hebben gegadigden gevonden,
ontsla dan de aftredende [bestuursleden] vandaag welwillend uit hun dienst.
En aangezien een staat geen overheid kan ontberen, omdat er dan spoedig in plaats van
één hoofd ontelbare zouden opduiken, laat deze mannen vervangen worden door zodanigen
die een zo grote eer waardig zijn, opgewassen tegen een zo grote last, mannen die geen
anderen naar de ogen kijken, maar hun eigen visie hebben. Wie immers aan het roer van een
schip staan – om met Plutarchus te besluiten – (*5), hebben andermans stem en bevel nodig,
maar wie een staat besturen behoren de wijsheid in zichzelf te bezitten, zodat ze de stem van
een ander niet nodig hebben.
Vervolgens heb ik de ‘zwarte lijst’ [lijst van niet-stemgerechtigde leden] (*6) en daarna de
regels en de volgorde van de stemming bekendgemaakt. Daarop is tot procurator gekozen de
welgeboren heer Jacob van Rhijnauwen (*7), die wij – na de middagmaaltijd in groten getale
samengestroomd – naar de rector magnificus, de heer Lullerius, hebben geleid. Daar heb ik
met het volgende toespraakje om zijn bevestiging in het ambt verzocht:
Hooggeachte heer,
In de tijden van Serranus en Cincinnatus, zegt C. Plinius Secundus ergens, was de prijs voor
de jaarlijkse graanoogst in Rome op zijn laagst (*8). Wat was de oorzaak van een zo grote
vruchtbaarheid? Dat de akkers, zoals we mogen veronderstellen, toen bebouwd werden door
de handen van veldheren in eigen persoon, terwijl de aarde juichte onder een gelauwerde
ploeg en een ploeger die triomfen gekend had. De reden was ofwel dat ze het zaad met
dezelfde zorg hanteerden als ze oorlogvoerden en dat ze de velden even nauwgezet in orde
brachten als de legerplaats, ofwel dat alles onder de handen van edele mannen nu eenmaal
rijkelijker groeit, omdat de dingen dan zorgzamer gedaan worden (*9).
Wat verhindert ons om vandaag hetzelfde te getuigen van deze vruchtbare universiteit
van ons? Zou er immers drie eeuwen lang een zo grote overvloed aan talent uit haar
voortgekomen zijn – voor zover onze ouderen dat onder amper dertien voorzitters hebben
gezien – als de inspanningen van de allerchristelijkste koningen (*10) niet door de zegeprijs
van de muzen waren vermenigvuldigd (zoals de gelauwerde ploegen van de triomfdragende
ploegers)? Door hun vrijgevigheid immers, en door hun stimulans is het zo dat wij een oude,
8