1 C. Verspreide literaire teksten van Jacob Revius ... - Enny de Bruijn
1 C. Verspreide literaire teksten van Jacob Revius ... - Enny de Bruijn
1 C. Verspreide literaire teksten van Jacob Revius ... - Enny de Bruijn
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ij <strong>de</strong> rechtschapenen, krachtdadiger bij <strong>de</strong> slappelingen, streng bij <strong>de</strong> brutalen en ten slotte<br />
mild bij <strong>de</strong> beschei<strong>de</strong>nen.<br />
In <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> plaats [moet een Procurator] moeite doen om zelf <strong>de</strong> ziel <strong>van</strong> <strong>de</strong> wet te<br />
zijn, zoals <strong>de</strong> wet <strong>de</strong> ziel <strong>van</strong> <strong>de</strong> gemeenschap is, zodat, zoals <strong>de</strong> wijzen zeggen, <strong>de</strong> wet met<br />
recht bezield geacht mag wor<strong>de</strong>n (*3). Wetten wor<strong>de</strong>n ingesteld wanneer ze bekendgemaakt<br />
wor<strong>de</strong>n, ze wor<strong>de</strong>n gehandhaafd wanneer ze hun uitwerking vin<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> ze<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
gebruikers. Waar ze zijn ingesteld en wor<strong>de</strong>n gehandhaafd, is het echter niet <strong>de</strong> taak <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
rechters om óver <strong>de</strong> wetten te oor<strong>de</strong>len, maar alleen in overeenstemming daarmee (*4).<br />
Als <strong>de</strong>ze twee dingen naar behoren door onze e<strong>de</strong>le heer Procurator aan <strong>de</strong> dag gelegd<br />
zijn, en wanneer ook <strong>de</strong> e<strong>de</strong>le en geachte heren bestuursle<strong>de</strong>n hun taken hebben uitgevoerd<br />
zoals het betaamt, wordt er respect <strong>van</strong> jullie verwacht. Daartoe immers is <strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong><br />
<strong>van</strong>daag belegd: opdat je, nadat je <strong>de</strong> re<strong>de</strong>nen <strong>van</strong> <strong>de</strong>zen en genen gehoord hebt, eerlijk over<br />
<strong>de</strong>ze dingen kunt oor<strong>de</strong>len, en als je het ermee eens bent, dat kunt laten blijken door een<br />
welwillend stilzwijgen.<br />
Maar wat het <strong>de</strong>r<strong>de</strong> betreft – dat het <strong>van</strong>zelf spreekt dat wie heerst niet <strong>de</strong>nkt dat hij<br />
het voor eeuwig voor het zeggen heeft, maar dat hij ook weer afstand doet <strong>van</strong> <strong>de</strong> taak die hij<br />
voor een wettig vastgestel<strong>de</strong> perio<strong>de</strong> op zich genomen heeft –, dat hangt nu in<strong>de</strong>rdaad alleen<br />
<strong>van</strong> jullie af. Daarom wenst <strong>de</strong> e<strong>de</strong>le heer Procurator en wensen <strong>de</strong> bestuursle<strong>de</strong>n dat het jullie<br />
behaagt om an<strong>de</strong>ren met <strong>de</strong> eer en <strong>de</strong> last te bezwaren. Jullie hebben gegadig<strong>de</strong>n gevon<strong>de</strong>n,<br />
ontsla dan <strong>de</strong> aftre<strong>de</strong>n<strong>de</strong> [bestuursle<strong>de</strong>n] <strong>van</strong>daag welwillend uit hun dienst.<br />
En aangezien een staat geen overheid kan ontberen, omdat er dan spoedig in plaats <strong>van</strong><br />
één hoofd ontelbare zou<strong>de</strong>n opduiken, laat <strong>de</strong>ze mannen ver<strong>van</strong>gen wor<strong>de</strong>n door zodanigen<br />
die een zo grote eer waardig zijn, opgewassen tegen een zo grote last, mannen die geen<br />
an<strong>de</strong>ren naar <strong>de</strong> ogen kijken, maar hun eigen visie hebben. Wie immers aan het roer <strong>van</strong> een<br />
schip staan – om met Plutarchus te besluiten – (*5), hebben an<strong>de</strong>rmans stem en bevel nodig,<br />
maar wie een staat besturen behoren <strong>de</strong> wijsheid in zichzelf te bezitten, zodat ze <strong>de</strong> stem <strong>van</strong><br />
een an<strong>de</strong>r niet nodig hebben.<br />
Vervolgens heb ik <strong>de</strong> ‘zwarte lijst’ [lijst <strong>van</strong> niet-stemgerechtig<strong>de</strong> le<strong>de</strong>n] (*6) en daarna <strong>de</strong><br />
regels en <strong>de</strong> volgor<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> stemming bekendgemaakt. Daarop is tot procurator gekozen <strong>de</strong><br />
welgeboren heer <strong>Jacob</strong> <strong>van</strong> Rhijnauwen (*7), die wij – na <strong>de</strong> middagmaaltijd in groten getale<br />
samengestroomd – naar <strong>de</strong> rector magnificus, <strong>de</strong> heer Lullerius, hebben geleid. Daar heb ik<br />
met het volgen<strong>de</strong> toespraakje om zijn bevestiging in het ambt verzocht:<br />
Hooggeachte heer,<br />
In <strong>de</strong> tij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Serranus en Cincinnatus, zegt C. Plinius Secundus ergens, was <strong>de</strong> prijs voor<br />
<strong>de</strong> jaarlijkse graanoogst in Rome op zijn laagst (*8). Wat was <strong>de</strong> oorzaak <strong>van</strong> een zo grote<br />
vruchtbaarheid? Dat <strong>de</strong> akkers, zoals we mogen veron<strong>de</strong>rstellen, toen bebouwd wer<strong>de</strong>n door<br />
<strong>de</strong> han<strong>de</strong>n <strong>van</strong> veldheren in eigen persoon, terwijl <strong>de</strong> aar<strong>de</strong> juichte on<strong>de</strong>r een gelauwer<strong>de</strong><br />
ploeg en een ploeger die triomfen gekend had. De re<strong>de</strong>n was ofwel dat ze het zaad met<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> zorg hanteer<strong>de</strong>n als ze oorlogvoer<strong>de</strong>n en dat ze <strong>de</strong> vel<strong>de</strong>n even nauwgezet in or<strong>de</strong><br />
brachten als <strong>de</strong> legerplaats, ofwel dat alles on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n <strong>van</strong> e<strong>de</strong>le mannen nu eenmaal<br />
rijkelijker groeit, omdat <strong>de</strong> dingen dan zorgzamer gedaan wor<strong>de</strong>n (*9).<br />
Wat verhin<strong>de</strong>rt ons om <strong>van</strong>daag hetzelf<strong>de</strong> te getuigen <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze vruchtbare universiteit<br />
<strong>van</strong> ons? Zou er immers drie eeuwen lang een zo grote overvloed aan talent uit haar<br />
voortgekomen zijn – voor zover onze ou<strong>de</strong>ren dat on<strong>de</strong>r amper <strong>de</strong>rtien voorzitters hebben<br />
gezien – als <strong>de</strong> inspanningen <strong>van</strong> <strong>de</strong> allerchristelijkste koningen (*10) niet door <strong>de</strong> zegeprijs<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> muzen waren vermenigvuldigd (zoals <strong>de</strong> gelauwer<strong>de</strong> ploegen <strong>van</strong> <strong>de</strong> triomfdragen<strong>de</strong><br />
ploegers)? Door hun vrijgevigheid immers, en door hun stimulans is het zo dat wij een ou<strong>de</strong>,<br />
8