1 C. Verspreide literaire teksten van Jacob Revius ... - Enny de Bruijn

Want ’tis my van een eerlijck man gesecht.
’tCan wesen, maer ’tis evenwel gelogen.
Daer is niet aen. 110
JAC. REVIUS.
Tot Deventer, by N. Cost, Boeckverkooper.
*Luitenant-admiraal Maarten Harpertsz. Tromp (1598-1653) behaalde op 31 oktober 1639
(Revius gebruikt in Deventer nog de oude juliaanse kalender en zegt dus 21 oktober) een
beslissende overwinning op een Spaanse oorlogsvloot van 55 schepen, de Tweede Spaanse
Armada die bovendien tientallen transportschepen begeleidde. De Spanjaarden moesten een
poging doen om geld en soldaten naar Vlaanderen te brengen, maar raakten ingesloten op de
rede van Duins (The Downs), aan de zuidkust van Engeland. Dat leidde uiteindelijk tot de
Slag bij Duins, waarbij de Spaanse vloot vernietigd werd: er was sprake van een verlies van
vele duizenden soldaten en tientallen schepen.
*1 Coelen troever: dubbelzinnige uitdrukking: koude minnaar of koelbloedige speler.
*5 Doever: Dover (Duins ligt vlakbij Dover).
*15-16 Pavane: Italiaans-Spaanse dans; tromp: blaasinstrument (vergelijkbaar met trompet of
bazuin), woordspeling met de naam Tromp.
*19 Marane: scheldwoord voor Spanjaard.
*24-25 Pavana lachrymae: letterlijk ‘tranenpavane’, verwijzing naar de Spaanse pavane uit
regel 15, maar ook naar het beroemde muziekstuk van John Dowland (Lachrimae pavane), al
dan niet in de bewerking van Jan Pieterszoon Sweelinck (Pavana Lachrimae). Miserere
(letterlijk ‘heb medelijden’, ‘wees genadig’): muzikale bewerking van Psalm 51, als
boetepsalm onderdeel van de (rooms-katholieke) kerkelijke liturgie.
*27 Courante: Franse zeventiende-eeuwse dans die met snelle, rennende passen en sprongen
wordt uitgevoerd, de naam betekent letterlijk ‘rennend’.
*29-42 Castigador de los Herejos: kastijder van de ketters.
*29 Rodomont: branie, opschepper, verwijzing naar de Moorse koning Rodomonte uit het
Italiaanse romantische epos Orlando Furioso (1516) van Ludovico Arioso.
*37 Sant-Iago: verwijzing naar de pelgrimstochten naar Santiago de Compostella.
*38 Beest van Romen: volgens Revius en zijn gereformeerde tijdgenoten wordt met het
‘tweede beest’ uit Openbaring 13 de pauselijke heerschappij in Rome bedoeld, vergelijk de
uitvoerige kanttekeningen in de Statenvertaling bij Openbaring 13:11-18.
*39 Gods volck verbranden en bedelven: verwijzing naar de brandstapels van de Spaanse
Inquisitie.
*43 Oquendo: Admiraal Antonio de Oquendo (1577-1640), bevelhebber van de Spaanse
vloot.
*43-50: De Oquendo had de opdracht om geld en soldaten naar Vlaanderen te brengen, maar
wist niet door de blokkade van Tromp heen te breken en trok zich terug bij Duins. Tromp
wilde slag leveren en liet dus De Oquendo vragen waarom hij de slag niet aandurfde. De
Spaanse admiraal verklaarde daarop dat hij geen reparatiemateriaal kon krijgen voor zijn
beschadigde schepen. Tromp liet prompt de onderdelen leveren en bood zelfs vijfhonderd
vaten kruit aan om te laten zien dat het een slecht excuus was (vgl. M.G. de Boer, De Armada
van 1639, Groningen, 1911, p. 57).
*51 Philippe: koning Filips IV van Spanje.
61