Begrippenlijst

Bijlage bij Terneuzen Procedure 05.10 en 05.11 Werken met of nabij ioniserende straling
Aankoop en afvoer van radioactief materiaal en toestellen
Begrippenlijst
Begrip Omschrijving
Activiteit Het aantal spontane atoomkernmutaties per tijdseenheid. De eenheid van
activiteit is de becquerel (Bq).
Afzetting Een permanente of tijdelijke afzetting rond een bronhouder waarbuiten een
aanvaardbaar veiligheidsrisico gegarandeerd kan worden.
ALARA Engelse afkorting (“As Low As Reasonably Achievable”) van een belangrijk
uitgangspunt in de stralingshygiëne, dat inhoudt dat elke blootstelling aan
ioniserende straling zo laag als redelijkerwijs mogelijk moet zijn, sociale en
economische factoren in aanmerking nemend. In principe mag je de bron alleen
toepassen als er geen andere methode is waarmee je tegen aanvaardbare kosten
dezelfde resultaten kunt halen. Wordt tegenwoordig ook wel als BAT of BBT
geschreven.
BAT Best Available Technology (vertaling van BBT).
BBT Best Beschikbare Techniek (wordt gebruikt ipv ALARA).
Becquerel (Bq) Eenheid van radioactiviteit: 1 Bq = 1 desintegratie (mutatie) per seconde. Vaak
komt men ook nog de oude eenheid van activiteit tegen: de curie (Ci), waarbij 1
Ci = 3,7 x 1010 Bq. Hieruit blijkt dat 1 becquerel een uiterst lage activiteit
aanduidt. Een meer gebruikelijke aanduiding is dan ook de MBq
(megabecquerel) = 1.000.000 (106) Bq.
Bergplaats Ruimte, uitsluitend bedoeld voor de opslag van radioactieve stoffen. Deze is
gelokaliseerd achter Maintenance 1.
Besmetting Ongewenste verontreiniging van personen, goederen, planten enz met een
radioactieve stof, die een bepaalde activiteit te boven gaat.
Besmettingscontrole Een veegtest is een controle van de behuizing van een radioactieve stof (vaak
een capsule als ingekapselde bron) op radioactieve besmetting. Bij
besmettingscontrole van een bronhouder worden die plaatsen gecontroleerd
waarvan wordt verwacht dat in geval van een defect van de bron het eerst
besmetting zal optreden Een bron wordt verondersteld lek te zijn wanneer een
afgewreven activiteit van meer dan 185 becquerel wordt aangetoond.
Bewaakte Zone Een ruimte wordt aangemerkt als bewaakte zone als je door verblijf in die
ruimte in een kalenderjaar een effectieve dosis hoger is dan 1 mSv en lager dan
6 mSv of de mogelijk in een kalenderjaar te ontvangen equivalente dosis hoger
is dan:
− 15 mSv voor de ooglens, of
− 50 mSv voor de huid, gemiddeld over enig blootgesteld huidoppervlak van 1
cm 2 ,
en lager dan:
− 45 mSv voor de ooglens,
− 150 mSv voor de huid, gemiddeld over enig blootgesteld huidoppervlak van 1
cm 2 , of
− 150 mSv voor handen, onderarmen, voeten en enkels.
Het instellen van deze zone is vooral bedoeld om werknemers bewust te maken
van het bijzondere karakter van hun werkplek, waardoor zij extra alert zijn op
het voorkomen van onnodige risico’s voor hun eigen gezondheid en die van hun
omgeving.
Bron Een radioactieve bron of toestel wat ioniserende straling kan uitzenden.
Bronhouder Houder die een ingekapselde radioactieve stof bevat met als doel straling in
ongewenste richting zoveel mogelijk af te schermen. Kan voorzien zijn met een
Bewaard: 2-feb-11 ODMS referentie: 06.05.C18 Pagina 1 van 4
Uitgeprint: 3-feb-11 Paper copies are uncontrolled 779 - 05102

Bijlage bij Terneuzen Procedure 05.10 en 05.11 Werken met of nabij ioniserende straling
Aankoop en afvoer van radioactief materiaal en toestellen
Begrip Omschrijving
vergrendelbare stralingsopening.
Broncertificaat Document, opgemaakt door de producent van de ingekapselde bron, waarop de
belangrijkste gegevens zijn vermeld. In ieder geval moeten activiteit, nuclide,
gegevens van de capsule, classificatie volgens ISO 2919:1999 en bronnummer
van de ingekapselde bron worden vermeld. Van bronnen die vóór 1995 zijn
geproduceerd moeten de gegevens worden vastgelegd voor zover ze beschikbaar
zijn of te achterhalen zijn.
Voor bronnen welke onder de Ministeriele Regeling Hoog Actieve Bronnen
Ioniserende Straling (MR HABIS) vallen gelden aanvullende eisen.
Buisspanning Potentiaalverschil over de anode en kathode in een röntgen toestel. Hoe hoger
deze buisspanning, hoe sterker de straling, welke het toestel uitzendt, is.
Coördinerend
Stralingsdeskundige
Stralingsdeskundige (minimaal niveau 4A) welke door de raad van bestuur is
aangesteld en belast is met het toezicht en de naleving van het beleid ten aanzien
van toepassingen en gebruik van ioniserende stralingsbronnen.
COVRA Centrale Opslag voor Radio-actief Afval in Vlissingen
(effectieve) Dosis Deze afgeleide grootheid (symbool: E) is een maat voor het effect (schade) van
de ontvangen straling op de totale mens. De bij deze grootheid behorende
eenheid is de sievert (Sv). De Effectieve Dosis op jaarbasis mag bij nietblootgestelde
werknemers (werknemers die geen radiologisch werk doen) de
waarde van 1 mSv niet overschrijden. Hierbij wordt de achtergrondstraling van
ongeveer 1 mSv per jaar buiten beschouwing gelaten.
(persoons)
Dosismeter
Meetinstrument om over een bepaalde meettijd de geïntegreerde dosis te meten.
Deze meters kunnen direct of niet-direct aanwijzend zijn. In het laatste geval
moet de opgelopen dosis via een hulpmiddel uitgelezen worden (bijv. een TLD).
Op DOW worden direct uitleesbare dosismeters gebruikt.
Dosistempo Dosis uitgedrukt per tijdseenheid. Gebruikelijke eenheden zijn hier mSv/h
(millisievert per uur) en uSv/h (microsievert per uur).
Dosistempometer Meetinstrument om de dosis uit te drukken per tijdseenheid (in mSv/h en uSv/h).
DOVIS Dosisberekening voor de Omgeving bij Vergunningverlening Ioniserende
Straling. DOVIS is gekoppeld aan MR-AGIS deel II en is opgebouwd uit twee
delen:
• A: Lozingen in lucht en water.
• B: Externe Straling.
DOVIS dient alleen toegepast te worden wanneer de berekeningsmethoden uit
MR-AGIS deel I niet volstaan.
Gecontroleerde Zone Een ruimte wordt aangemerkt als gecontroleerde zone indien:
a. de door verblijf in die ruimte mogelijk in een kalenderjaar te ontvangen
effectieve dosis groter of gelijk is aan 6 mSv, of de mogelijk in een kalenderjaar
te ontvangen equivalente dosis groter of gelijk is aan:
− 45 mSv voor de ooglens,
− 150 mSv voor de huid, gemiddeld over enig blootgesteld huidoppervlak van 1
cm 2 , of
− 150 mSv voor handen, onderarmen, voeten en enkels, of
b. er een mogelijkheid is van verspreiding van radioactieve stoffen vanuit de
ruimte zodanig dat personen in een kalenderjaar een effectieve dosis kunnen
ontvangen die hoger is dan 1 mSv of een equivalente dosis die groter is dan:
− 15 mSv voor de ooglens, of
− 50 mSv voor de huid, gemiddeld over enig blootgesteld huidoppervlak van 1
Bewaard: 2-feb-11 ODMS referentie: 06.05.C18 Pagina 2 van 4
Uitgeprint: 3-feb-11 Paper copies are uncontrolled 779 - 05102

Bijlage bij Terneuzen Procedure 05.10 en 05.11 Werken met of nabij ioniserende straling
Aankoop en afvoer van radioactief materiaal en toestellen
Begrip Omschrijving
cm 2 .
Het instellen van deze zones is vooral bedoeld om werknemers bewust te maken
van het bijzondere karakter van hun werkplek, waardoor zij extra alert zijn op
het voorkomen van onnodige risico’s voor hun eigen gezondheid en die van hun
omgeving.
Halveringstijd Tijd (T ½) die het kost om de helft van het oorspronkelijk aanwezige aantal
radioactieve atoomkernen te laten vervallen. De halveringstijd van een bepaalde
radioactieve stof is niet afhankelijk van het aantal atoomkernen waaruit die stof
bestaat.
Handeling Het bereiden, voorhanden hebben, toepassen of zich ontdoen van een
kunstmatige bron of van een natuurlijke bron, voor zover deze natuurlijke bron
is of wordt bewerkt met het oog op zijn radioactieve eigenschappen, dan wel het
gebruiken of voorhanden hebben van een toestel, uitgezonderd bij een
interventie, een ongeval of een radiologische noodsituatie.
Ingekapselde Bron Er is sprake van een ingekapselde bron als radioactieve stoffen zijn ingebed in
of gehecht aan dragermateriaal of zijn omgeven door een omhulling van
materiaal. Het dragermateriaal of de omhulling bieden onder normale
omstandigheden voldoende weerstand om verspreiding van radioactieve stoffen
te voorkomen.
Ionisatie Rookmelder Rookmelder waarin een ingekapselde bron wordt gebruikt om rook te
detecteren.
Ioniserende Straling Elektromagnetische straling (gamma en röntgen straling) of deeltjes straling
(alfa, bèta, neutronen, protonen) die door wisselwerking met materie in staat is
hierin, direct of indirect, ionisaties te veroorzaken.
KEW-dossier Voluit Kern Energie Wet dossier. Dit dossier wordt beheerd door de
coördinerend stralingsdeskundige en bevat onder andere:
• de door de overheid verstrekte vergunning;
• bedrijfsgegevens;
• correspondentie o.a. met de overheid en leveranciers;
• voorraadbeheer (certificaten van de bronnen);
• dosisgegevens;
Maximaal
omgevingsdosisequivalent
Maximaal omgevingsdosisequivalent, de maximale effectieve dosis straling die
een persoon per jaar op de terreingrens kan oplopen. De berekeningsmethode is
te vinden in MR-AGIS.
MR-AGIS Ministeriële Regeling "Analyse Gevolgen Ioniserende Straling". Deze uit 2002
stammende Regeling geeft technische details betreffende berekeningsmethodes
voor stralingsdoses zoals de MID.
MR-HABIS Ministeriële Regeling "Hoog Actieve Bronnen Ioniserende Straling". Deze uit
2006 stammende Regeling geeft details voor het aankopen en bezitten van hoog
actieve bronnen. De grenswaarden zijn opgenomen in het Besluit
Stralingsbescherming.
MR-NABIS Ministeriële Regeling "Natuurlijke Bronnen van Ioniserende Straling". Deze uit
2006 stammende Regeling geeft details over de toetsingscriteria van natuurlijke
bronnen. De grenswaarden of het gaat om een meldingsplichtige of een
vergunningsplichtige bron zijn opgenomen in het Besluit Stralingsbescherming.
Berekeningen dienen uitgevoerd te worden volgens MR-AGIS en / of DOVIS.
Nuclide Een nuclide is een verzamelnaam voor een aantal neutronen en protonen. Van
een stof is het dus mogelijk meerdere nucliden te hebben.
Bewaard: 2-feb-11 ODMS referentie: 06.05.C18 Pagina 3 van 4
Uitgeprint: 3-feb-11 Paper copies are uncontrolled 779 - 05102

Bijlage bij Terneuzen Procedure 05.10 en 05.11 Werken met of nabij ioniserende straling
Aankoop en afvoer van radioactief materiaal en toestellen
Begrip Omschrijving
Sievert (Sv) Eenheid van effectieve dosis. 1 Sievert = 1 J/kg (joule per kilo).
Stralingsdeskundige Persoon die door opleiding deskundig is op het gebied van de stralingshygiëne
en bevoegd is om toezicht uit te oefenen op werkzaamheden met ioniserende
stralingsbronnen (ingekapselde radioactieve stoffen en röntgen toestellen).
Stralingsapparatuur Verzamelnaam voor röntgentoestellen en meet- en regelapparatuur die voorzien
zijn van een generator respectievelijk ingekapselde radioactieve bron. Onder de
term stralingsapparatuur vallen ook zendmasten, radar en satellieten.
(röntgen) Toestel Apparaat wat in staat is om ioniserende straling uit te zenden.
Veegtest Zie besmettingscontrole.
(raam) Vergunning Ook wel verzamel vergunning genaamd. Door een bevoegde autoriteit wordt
vergunning verleend voor het verrichten van handelingen met radioactieve
stoffen en ioniserende straling uitzendende toestellen voor een specifiek
toepassingsgebied.
Werkzaamheden Het bereiden, voorhanden hebben, toepassen van of zich
ontdoen van een natuurlijke bron voor zover die niet wordt of is bewerkt
wegens zijn radioactieve eigenschappen, uitgezonderd bij een interventie,
een ongeval of een radiologische noodsituatie.
Bewaard: 2-feb-11 ODMS referentie: 06.05.C18 Pagina 4 van 4
Uitgeprint: 3-feb-11 Paper copies are uncontrolled 779 - 05102