Geuzepenningen, napjes en kalebasjes

Noten
1. S. Wigersma Hzn., 'De Draagteekens van
het jaar 1566', De Vrije Fries, 20 (1902-1906)
280-282.
2. Wigersma, 'De draagteekens', 261 -309;
E.M. Braekman, Les médailles des Gueux
et leurs résurgences modernes (Brussel,
1972); J.D.A. Thomson, 'The Beggars'
Badges and the Dutch Revolt', Numismatic
Chronicle, 7th Series 12 (1972) 289-294.
3. De halve manen, die volgens de overlevering
door de watergeuzen werden gedragen,
maar waarschijnlijk ook al eerder bij
hagepreken, kunnen als type wel als
authentiek worden aangemerkt. Zie M. de
Man, 'De oorsprong der zilveren Manen',
Tijdschrift voor Munt- en Penningkunde, 5
(1897) 22-25. Ook hier is het echter moeilijk
uit te maken welke uit de tijd van de geuzen
dateren, en welke later zijn gemaakt.
4. E. Poullet et C. Piot, Correspondance du
Cardinal de Gramelle (1565-1586) (Brussel,
1877-97) 307, 335, 523. Gedeelten daaruit
die op Jonghelinck betrekking hebben zijn
gepubliceerd door V. Tourneur in de Revue
belge de numismatique, 79 (1927) 79-93.
Over de geuzenpenning zie p. 86, aangevuld
door Wigersma, 'De draagteekens',
83, en Braekman, Les médailles, 14.
5. R. Fritz, Die Geusenschüssel des Grafen
van Hoorn, Oud Holland, 79 (1964) 175-8.
6. P. Bor, Oorsprongk, begin ende aenvang
der Nederlantscher oorlogen, beroerten
ende Borgerlijcke oneenicheyden, I (1 e
editie; Utrecht, 1595) fol. 37v.
7. E. van Meteren, Belgische ofte Nederlantsche
historie van onsen tyden (1 e editie;
Delft, 1599) fol 26v.
8. Gepubliceerd in de Dietsche Warande, 7
(1866) 519-550. Deze verwijzing dank ik
aan de HeerA. Pol.
9. De Kroniek van Godevaert van Haecht over
de troebelen van 1565 tot 1574 te Antwerpen
en elders, Rob. van Roosbroeck ed., I,
(Antwerpen, 1929)48-9.
10. Felix Rachfahl, Wilhelm von Oranien und
der niederländische Aufstand, II (Halle a.S.,
1908) 600, heeft, waarschijnlijk in onuitgegeven
correspondentie, vermeld gevonden,
dat de gouden penningen 5 dukaten
kostten, vier dukaten voor het goud en een
voor het arbeidsloon.
11. Eerste bekende editie 1581, maar al in 1574
geeft Godevaert van Haecht een tekeningetje
van het plaatje op het titelblad.
12. S. Groenveld e.a., De kogel door de kerk?
(Zutphen, 1979) 72. Volgens mevr. Tiethof-
Spliethof en de heer L.J. van der Klooster,
die hierover onlangs voor onze vereniging
een lezing hielden, betreft het hier geen
portret van Hendrik van Brederode, maar
van Lodewijk van Nassau (toevoeging
redactie).
13. Cat. K.P.K. 209. Ook dit type is voor het
eerst in Oudaen's Franse editie van Bizot
van 1688 gepubliceerd. Het is niet bekend
aan welk voorbeeld de voorstelling met de
geuzen ontleend is.
14. Handschriftenverzameling van de Derde
Afdeling van hetA.R.A. no.. 1672. Aan de
Heer J. Fox ben ik dank verschuldigd voor
de toezending van deze foto.
15. Beukei van Zanten, Chronologia numismatica,
1657,18e eeuwse geschreven kopie
van dit ongepubliceerde handschrift in het
K.P.K.; J.J. Luckius, Sylloge Numismatum
Elegantiorum (Straatsburg, 1620), de
eerste publicatie over Nederlandse penningen,
heeft op p. 221 een zeer onnauwkeurige
gravure van een geuzenpenning van
het bedelzaktype, met het portret van
Philips II naar rechts. Ook bij Bizot is de
buste naar rechts gekeerd. Hiernaar zijn
waarschijnlijk de penningen gemaakt,
afgebeeld bij Wigersma op PI. II, nrs. 1 -3.
De "veenmol" van Vianen blijkt
een bronzen langoest
Enkele jaren geleden verscheen in een
aflevering van In het land van Brederode
(jaargang 7 (1982) 30-31) een artikeltje
getiteld 'De mysterieuze "veenmol" van
Vianen'. Het betrof een bronzen beeldje
van een dier dat door de heer Frans Baars
tijdens het aardappelrooien in de herfst
van 1965 gevonden werd in een akker te
Vianen. Van het beeldje dat een totale
lengte had van 22 cm werd een fraaie
afbeelding bij het artikeltje afgedrukt
(afb. 1).
Informatie die toen bij diverse instanties
ingewonnen werd gaf aan dat het
'waarschijnlijk een veenmol van hoogwaardig
brons, daterende uit de 13e eeuw'
zou zijn. Tevens werd vermeld dat de
toenmalige provinciaal-archeoloog,
H. Sarfatij, twijfelde aan de determinatie
van het dier als veenmol. Het artikel
besloot met een verzoek om nadere
inlichtingen over de identiteit van het dier
en de betekenis van het voorwerp. Tot nu