2009-4 Geboorteperikelen deel 1; de bevalling, de voorbereiding

Geboorteperikelen (1)
Voordat de merrie uitgerekend is kan het
nuttig zijn al een reeks voorbereidingen te
treffen. Immers, zodra de geboorte in
gang gezet is zal alle aandacht naar het,
bij het paard zeer explosieve, geboorteproces
(moeten) gaan. Enkele weken voor
de uitgerekende datum kan men in de
stal een bakje/tray met spullen plaatsen
die bij de geboorte van pas kunnen
komen. Hierbij kan men denken aan een
bandage voor de staart, opdat (vieze)
haren niet in de weg zitten, Betadine
oplossing voor de ontsmetting van de
navel van het veulen en eventueel een
verloskoffertje met touwtjes, glijmiddel en
dergelijke. Vraag uw dierenarts naar de
mogelijkheden.
Ook is het fijn om zaagsel en stro bij de
hand te hebben. De merrie verliest namelijk
tijdens de geboorte veel vruchtwater
en om het veulen een goede start te
geven is het bevorderlijk dat zijn of haar
omgeving schoon en droog is en dat de
ondergrond voldoende profiel heeft om
de eerste pogingen tot staan succesvol te
laten verlopen. Immers, hoe eerder het
veulen drinkt des te beter zijn zijn kansen
om weerstand te bieden aan bijvoorbeeld
ziekte en weersomstandigheden.
Veranderingen voor de geboorte
Normaal gesproken draagt een merrie
tussen 335 en 342 dagen, maar ervaring
leert dat de draagtijd zeer variabel kan zijn.
In het verleden zijn gezonde veulens geboren
bij een draagtijd van 305 of zelfs meer
dan 400 dagen, hoewel een veulen van
minder dan 325 dagen als prematuur
beschouwd wordt. Bij de lengte van de
draagtijd spelen verschillende factoren een
rol. Sommige mensen hebben aangetoond
dat het geslacht van het veulen invloed kan
hebben, waarbij merrieveulens iets langer
gedragen worden dan hengstveulens. Ook
de tijd van het jaar kan van invloed zijn; is
het koud en zijn er minder uren daglicht dan
kan de merrie langer dragen. Over het algemeen
is het patroon bij eenzelfde merrie vrij
consequent over de jaren heen.
Normaal gesproken zal het uier van de
drachtige merrie zich vier tot zes weken
voor de geboorte gaan ontwikkelen en de
biest zal twee tot 14 dagen voor de geboor-
• tekst : Myrthe Wessel
• foto’s : Myrthe Wessel
De bevalling, de voorbereiding
Het jaar is nog maar net begonnen en de eerste veulens zijn alweer geboren. De meeste fokkers bereiden zich
voor op de naderende geboorte van hun veulen. Dit artikel is de eerste in een serie over de voorbereiding van en
ontwikkelingen tijdens de geboorte en het wel en wee van merrie en veulen vlak nadat het jonge fokproduct
geboren is. Deze keer worden de kenmerken van de drie fasen van de geboorte van een veulen beschreven
alsook de voorbereidingen die u kunt treffen om alles zo goed, gezond en veilig mogelijk te laten verlopen.
De auteur van deze serie, Myrthe Wessel, is erkend
paardendierenarts, Europees en Amerikaans voortplantingsspecialist.
Zij heeft onlangs haar eigen bedrijf
opgericht, de Specialistische Voortplantingspraktijk, dat
zich volledig toelegt op de voortplanting van paard en
hond. www.svp-wessel.nl, e-mail: info@svp-wessel.nl.
36 IDS4 • 26 februari 2009
paard & gezondheid
Wat gedroogde druppels biest zijn zichtbaar als ‘kegels’ onderaan de tepels.
te de tepels vullen. Hierdoor zijn vaak wat
gedroogde druppels biest als ‘kegels’ zichtbaar
onderaan de tepels (figuur 1). Dit kegelen
treedt meestal enkele dagen voor de
geboorte op. Ook hier is variatie mogelijk;
van zes uur tot weken voor de geboorte. De
‘maiden’ merrie, die nog nooit een ontwikkeld
uier gehad heeft, kan het best voor
verassingen zorgen. Soms ontwikkelt het
uier pas tijdens de geboorte bij deze
merries terwijl andere, ervaren, merries
soms al weken de melk laten lopen. Het is
dan van belang de biestkwaliteit in de gaten
te houden, want de eerste melk, de biest, is
kwalitatief de beste voor het pasgeboren
veulen. De hormonale veranderingen in de
merrie zorgen bovendien voor een lange,
slappe kling (uiterlijke geslachtsdelen van
de merrie) en de spieren en banden rondom
de staartbasis zullen door ontspanning iets
zachter worden. De laatste dagen kan de
merrie meer willen liggen en soms zelfs wat
koliekerig lijken.
IDS04_Geboorteperikelen_1.indd 36 20-02-2009 14:58:39

De geboorte - drie fasen
Fase I
De eerste fase van het geboorteproces is
soms moeilijk vast te stellen omdat de
signalen vaak aspecifiek zijn. De merrie kan
wat kramperig zijn, flehmen, koliek vertonen,
zweten en/of melk laten lopen. Deze
tekenen van ongemak worden veroorzaakt
doordat het veulen aan het draaien is.
Gedurende de laatste maand ligt het veulen
al op zijn rug met het hoofd naar de uitgang
(als het goed is) maar kan met benen, hals
en hoofd nog wel van plek veranderen. Het
kan de voorbenen strekken en weer buigen
evenals hoofd en nek. Maar tijdens het
eerste stadium van de bevalling zal het in
buikligging draaien om zo het makkelijkst
zijn weg naar buiten te kunnen vinden. En
dat voelt de merrie en ziet men terug aan
het uier. Door hals, nek en voorbenen te
strekken vormt het veulen een soort wig
waarmee het de baarmoedermond oprekt
en zich een weg naar buiten baant. Meestal
duurt de eerste fase één tot vier uur maar
gaat soms zelfs onopgemerkt voorbij, vooral
bij oudere merries. Het eindigt bij het
breken van de vliezen.
Fase II
De tweede fase wordt gekenmerkt door de
uitdrijving van het veulen en begint bij het
breken van de vruchtvliezen. Hierbij kunnen
grote hoeveelheden vruchtwater vrijkomen
die ook weer dienen als glijmiddel. Het is
niet ongebruikelijk dat de merrie afwisselend
ligt en staat of zelfs rolt. Tijdens persweeën
kan de merrie alle benen strekken
en mest en urine met het veulen naar
buiten persen. Gemiddeld mag dit stadium
niet langer dan 30 minuten duren. Als dit
langer duurt kan dit duiden op een
probleem. De witblauwige vruchtblaas, met
advertentie
daarin de voetjes, moet vijf tot tien minuten
na het breken van de vliezen (de buitenste
waterblaas) zichtbaar worden in het
geboortekanaal, waarbij één been vaak een
paar centimeter uitsteekt voor de ander om
de passage van de schouders door het
bekken te vergemakkelijken.
Fase III
Tijdens de derde fase wordt de nageboorte
uitgedreven. Naweeën en ongemak
kenmerken deze periode. Meestal ligt de
nageboorte binnen drie uur in de stal. Ook
hier geldt dat als dit langer duurt, behandeling
noodzakelijk is voor het behoud van
vruchtbaarheid en de merrie. Het is raadzaam
om de uitgedreven nageboorte na te
(laten) kijken op volledigheid en afwijkingen.
Geboorte meldingsystemen
Aangezien de geboorte voor een merrie
door de sterke (pers)weeën zeer snel en
heftig kan zijn en de gevolgen verstrekkend,
is het van belang dat er snel wordt
ingegrepen als er iets fout gaat. Dit komt
gelukkig niet vaak voor maar aangezien
merries ook nog de neiging hebben om in
de avond of nachtelijke uurtjes te bevallen,
kan het gewenst zijn toch voorbereidingen
te treffen om de risico’s te beperken. Eén
van de mogelijkheden om de aanvang van
de bevalling iets nauwkeuriger in de gaten
te houden is het gebruik van geboorte
meldingsystemen. Er is een grote variëteit
aan apparatuur op de markt waarvan er
enkele hier enkele worden genoemd,
zonder andere bewust uit te willen sluiten.
Een veel gebruikt systeem is het Birth
Alarm dat gebruik maakt van het feit dat de
merrie tijdens de weeën volledig op haar
flanken gaat liggen. Het systeem bestaat
uit een zender en ontvanger die reageert
Intervet heeft oog voor de
bescherming van uw paard
Equilis Prequenza Te is het nieuwe
influenza-tetanus vaccin van Intervet/
Schering-Plough Animal Health.
Met Equilis Prequenza Te is een
belangrijke stap voorwaarts gezet in
Eén van de veel gebruikte geboorte meldingsysteem
is de Birth Alarm.
wanneer de merrie plat op haar zij ligt (NB.
verschillende instellingen zijn mogelijk bij
verschillend rustende merries). Het Foalert
Inc. systeem daarentegen, waarbij een
zendertje en magneetje aan weerskanten
van de schaamlippen worden geplaatst,
wordt geactiveerd wanneer veulen, vruchtblaas
of vruchtwater de schaamlippen
scheidt. Ook dit systeem is bij veel fokkers
zeer geliefd. En dan kan men natuurlijk
altijd nog een camera in de stal plaatsen
waarbij de merrie continue gevolgd kan
worden. Kortom, er is genoeg beschikbaar
om de geboorte van uw veulen soepel te
laten verlopen en voor ieder bedrijf en iedere
fokker is weer een ander systeem, of
combinatie ervan, geschikt. Vooral de
toepassing en het correcte gebruik van de
systemen zal voor een groot deel de
uitkomst bepalen van de individuele functionaliteit.
Bedenk echter dat ieder geval
anders is en als afzonderlijke situatie benaderd
zal moeten worden. De hulpstukken
kunnen niet altijd voorkomen dat uw merrie
een afwijkende geboorte heeft maar
kunnen u wel helpen op tijd in te grijpen
indien nodig of ervoor zorgen dat u van het
normale geboorteproces, toch altijd weer
een bijzondere ervaring voor iedere fokker,
van begin tot eind kunt genieten.
de preventie van influenza en tetanus bij
paarden. Het nieuwe vaccin beschermt
uitstekend, ook tegen de meest recente
stammen. Vraag uw dierenarts naar
Equilis Prequenza Te!
Equilis Prequenza (Te) bevat per dosis van 1 ml: Influenzavirusstammen 100 AE Praag 56, 50 AE Newmarket 1/93 en 50 AE Newmarket 2/93 (en 40 lf tetanus toxoïd). Indicatie: immunisatie van paarden
vanaf 6 maanden leeftijd tegen paardeninfluenza ter vermindering van de klinische verschijnselen en virusexcretie na infectie (en immunisatie tegen tetanus). Toediening: Intramusculair. Dosering: 1 dosis
van 1 ml per paard. Bijwerking: een diffuse zwelling kan voorkomen, afnemend binnen 2 dagen. REG NL 10365 UDD Equilis Prequenza, REG NL 10366 UDD Equilis Prequenza Te.
Intervet Nederland bv • Postbus 50 • 5830 AB Boxmeer • Telefoon: 0485 587652 • Fax: 0485 587653
www.intervet.nl
IDS4 • 26 februari 2009 37
IDS04_Geboorteperikelen_1.indd 37 20-02-2009 14:58:41