Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

De verzen sneuvelden bij honderden, veel meer dan in de bewerking die Guus
Rekers maakte voor de voorstelling van Het Nationale Toneel in 1988. Maar,
anders dan Rekers, greep Van Dooren ook in bij de verzen van Vondel. Enkele
vermakelijke vreselijkheden:
Het eerste bedrijf
Eerste bedrijf, proloog van Gijsbrecht. Wat Rekers begrijpelijk maakte met: 'Mijn
vader viel me hard, daar ik me slecht gedroeg'. Maar nu wordt Vosmeer een
geplette puber: 'Mijn vader viel me hard, hetgeen ik niet verdroeg'. De rei die dit
bedrijf afsluit wordt een kerststalletje.
De volgende rei van Klarissen is vrijwel ongeschonden door de bewerking heen
gekomen, maar dat is dan ook Vondels beroemdste rei: 'O Kerstnacht schoner dan
de dagen'.
Het vierde bedrijf
Vierde bedrijf. Met Van Dooren vliegen wij door dit bedrijf heen: de
verschrikkingen van het brandend Amsterdam worden u maar voor een fractie
verteld. Badeloch wanhoopt er aan of ze Gijsbrecht nog terug zal zien, en de Rei
van Burghzaten (omgedoopt tot 'Rei van Liefde') zingt het 'Waar werd oprechter
trouw dan tussen man en vrouw ter wereld ooit gevonden?'
Het vijfde bedrijf
De knoop wordt doorgehakt, zoals bekend, door de engel Rafaël die deze
christelijke Aeneas opdraagt te vluchten en in Pruisen een nieuwe stad te stichten.
In de bewerking is Rafaëls verwijzing naar de Amsterdamse Stadsschouwburg die
eens haar poorten open zal doen en Gijsbrechts lof zal zingen, vreemd genoeg
geschrapt. Om de Stadsschouwburg draait het feestje toch? 421
Roodnat is het eens met Oranje over het schrappen van Rafaëls tekst. Daarnaast is de
Reizang 'Waar werd opreghter trou...', die Tarenskeen het paar als een lokkend en klokkend
duet laat zingen, volgens Roodnat roerend. ‘Maar wat jammer dat hun laatste zinnen werden
geschrapt, want daarin staan ze elkaar nader dan ooit en verdwijnen ze samen aan de
horizon.’ 422
8.5.1 Wat vonden de recensenten over de totale tekstbewerking?
Zoals boven al is gememoreerd, schreef Oranje dat de totale tekstbewerking treurig en
infantiel was.
Roodnat vindt dat Vrenegoor niet de indruk maakt van Vondels stuk te houden:
Monologen van enige lengte zijn taboe, ze worden gekortwiekt en gesplitst over
meer personages. Rijm en metrum worden gehandhaafd als dat uitkomt. Moderne
uitroepen snijden door en af wat er van Vondel over is. Het levert weinig meer op
dan kunstmatig zeventiende-eeuws. Op bewerking is niets tegen, op ingrijpen in de
oorspronkelijke tekst ook niet: een theatermaker dient zich te meten met stuk en
schrijver en alle middelen zijn geoorloofd. Wel moet er eerlijk worden gestreden
en het moet ergens toe leiden. Regisseur Vrenegoor maakt niet die indruk en
vanwaar die afkeer? Haar weerzin geldt echter niet Gysbreght van Aemstel maar
421
Bewerkte Gijsbrecht mikt op infantiel begrip Vondels verzen sneuvelden als ooit Aemstels soldaten. Oranje. H. Trouw 29
december 1994
422
Een Gijsbrecht vol statische drukte en angst voor Vondel. Roodnat. J., NRC 2 januari 1995