Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

uitzinnige danspartij die langzaam naar de achtergrond schuift waar de bewoners
tussen hun doden in een woud houten kruizen huizen.
Die massascènes zijn fotogeniek. Gespeelde scènes en koorfragmenten wisselen
elkaar voortdurend af. 415
8.4.3 Actualisering 3 De oppoetsbeurt: de muziek
De componist Tarenskeen zegt in Toneel Theatraal:
Soms kies ik voor een karikaturaal effect -soms heeft het iets weg van een
operette, dan weer doet de muziek aan de musicaltraditie denken- , maar dan wel
met de bedoeling om een scène schrijnender te maken, niet om er hilarisch over te
doen. De reien die de spelscènes afwisselen, zijn op muziek gezet. Daar overheen
declameert Rafaël op oorlogssterkte Vondels tekst, in het Engels. Nu de reien op
muziek zijn gezet, levert dat veel mogelijkheden op voor spelmomenten en
overgangen. De vertelstructuur van het stuk staat hen toe om ongegeneerd te
putten uit een groot palet van middelen, zowel wat betreft muziek als spel. Omdat
met je muziek zo’n emotionele lading kan oproepen, hoeven de acteurs niet steeds
alles ontzettend uit te spelen. Soms kan het heel klein blijven.
De kruisbestuiving die muziek en handeling op elkaar leggen, is in meerdere
opzichten niet nieuw. Vondel liet zich inspireren door de Grieken die op hun beurt
muzikale middelen gebruikten. Het toeval wil dat precies een eeuw geleden bij de
opening van de huidige schouwburg eveneens sprake was van een enorm koor.
Hetgeen uitmondde in een Gijsbrecht van opera-fomaat. 416
Roodnat recenseert:
Op een overdadige hoeveelheid Oost-Europees klinkende muziek, van Boudewijn
Tarenskeen, is het steeds een bonte, zij het statische drukte. Door een kokette
operette-generaal aangevoerde soldaten (met Duitse helmen) marcheren door de
zaal, de sjofele vluchtelingen banjeren zingend (één maal in het Servo-Kroatisch
en de engel in, jawel, het Engels) over het berookte podium, nonnen ontbloten bun
borsten voor een slagorde soldaten. 417
8.4.4 Actualisering 4 De oppoetsbeurt: de tekst
Bewerkster Ellie Van Dooren kortte de tekst sterk in en hertaalde zwaar. 418 Volgens Oranje
had de bewerking als belangrijkste doel het verhaal van dit tamelijk wijdlopige drama dichter
bij de moderne toeschouwer te brengen. 419
8.5 Welke tekstdelen cq. welke woorden zijn bewerkt?
Van Dooren moderniseerde de versregels met behoud van de regels als 'het hemelse gerecht'
of 'waar werd oprechter trouw'. Alle reien worden gezongen, waarbij de verschillende
stemmen rakelings langs elkaar heen scheren, samenvloeien en weer uiteen gaan. 420
Oranje in Trouw gaat uitgebreid in op de tekstbewerking. Hij constateert: ‘Wat een
treurigheid en infantiliteit.’ Een bloemlezing uit zijn commentaar:
415
Schouwburg heeft zelf hoofdrol in nieuwe Gijsbrecht. Buijs. M., De Volkskrant 3 januari 1995
416
Deuss. B., De Gijsbrecht in 1995: Een kwestie van overleven. Toneel Theatraal. November 1995. p. 14-17
417
Een Gijsbrecht vol statische drukte en angst voor Vondel. Roodnat. J., NRC 2 januari 1995
418
ibidem
419
Bewerkte Gijsbrecht mikt op infantiel begrip Vondels verzen sneuvelden als ooit Aemstels soldaten. Oranje. H. Trouw 29
december 1994
420
Schouwburg heeft zelf hoofdrol in nieuwe Gijsbrecht. Buijs. M., De Volkskrant 3 januari 1995