Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

1
Inleiding
Dit cultural icon van het Nederlanderschap. 5
1.1 Vooraf
Porteman en Smits-Veldt schrijven in Een nieuw vaderland voor de muzen. Geschiedenis
van de Nederlandse literatuur 1560-1700 dat Gysbreght van Aemstel het meest prestigieuze
Nederlandse toneelstuk zou worden: Gysbreght van Aemstel werd nationaal bezit. 6
In 1968 kwam een einde aan de traditie van de jaarlijkse opvoeringen op nieuwjaarsdag. In
1967 werden ten tijde van een Gysbreghtopvoering in de Rotterdamse Schouwburg -Hans
Croiset herinnert het zich nog- punaises op het podium gegooid. 7
Sommige recensenten noemden de jaarlijkse opvoering een ‘dierbare traditie’ 8 , sommigen
de beëindiging van de traditie ‘het einde van een jeugdtrauma.’ 9 Oomers schreef in 1988 dat
‘voor veel Amsterdammers stierf, mèt de Gijsbrecht, het Nederlandse toneel.’ 10 Er was
blijkbaar iets mis met Gysbreght van Aemstel.
Schouten van De Volkskrant blikte in 1988 terug: ‘Er moest zoiets als een haatliefdeverhouding
geweest zijn tussen onze vaderlandse toneelwereld en dit lastige stuk.’ 11
René van Stipriaan schrijft in zijn artikel Wat mankeert er toch aan de Gysbreght: ‘Maar
wat het stuk vooral tegen heeft gehad, is de loden last van de traditie waarin Gysbreght
eeuwenlang de rol van nationale held tegen wil en dank moest spelen.’ 12
Gysbreght van Aemstel krijgt vele kwalificaties. Hij wordt het ‘pièce de résistance’ uit
onze nationale (theater)geschiedenis’ 13 genoemd, ‘met zinnen die in ons collectieve
geheugen zitten’ 14 en ons ‘kollectief kultureel geweten vormt’ 15 . Gysbreght van Aemstel zou
5 Prandoni. M., Een mozaïek van stemmen. Verbeeldend lezen in Vondels Gysbreght van Aemstel. Hilversum 2007. p.14-15
6 Porteman. K., en M. B. Smits-Veldt. Een nieuw vaderland voor de muzen. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1560-
1700. Amsterdam: 2008. p. 382
7 Haagse Gijsbrecht in debat met de eigen traditie. Gees Linnebank op dreef in grondmest . Schouten. M., De Volkskrant 27
december 1988
8 Hans Croiset en de ‘Gijsbrecht van Aemstel’: ‘Een gevecht voor en tegen de traditie.’ Haan. R. de., De Haagse Courant. 24
december 1988
9 Een nieuwe Gijsbrecht keert terug. Met maagden in Hare Krishna-stijl. Berge. ten H., De Telegraaf 18 januari 1975
10 De Droom van Badeloch. Oomens., Algemeen Dagblad 23 december 1988
11 Haagse Gijsbrecht in debat met de eigen traditie. Gees Linnebank op dreef in grondmest. Schouten. M.,De Volkskrant 27
december 1988
12 Pleij. H., en W. van den Berg. Mooi meegenomen? Over de genietbaarheid van oudere teksten uit de Nederlandse
letterkunde. Amsterdam: 1997. p.156
13 De wonderlijke verrijzenis van de Gijsbreght. Velden. E. van der., Het Utrechts Nieuwsblad/NZC 22 december 1988
(dezelfde, alleen andere foto’s: De wonderlijke herrijzenis van de Gijsbreght Velden. E. van der., PZC 23 december 1988 en
zonder foto’s Het Nationale Toneel steekt Vondel in nieuw jasje. De wonderlijke verrijzenis van de Gijsbreght. Velden. E. van
der., Het Leidsch Dagblad 24 december 1988)
14 Gysbreght van Aemstel met Vlaamse hip hop, zonder zing-zang. Schouten. M., De Volkskrant 3 januari 1991