Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

8.4 Hoe krijgt de actualisering vorm?
Deuss interviewt in Toneel Theatraal Vrenegoor:
Vrenegoor, die dit stuk nooit uitgezocht zou hebben, ontdekte een interessant
verhaal dat zowaar iets met het heden van doen heeft: ‘Het is krankzinnig actueel
en mijn inzet van deze productie is dat er een begrijpelijk verhaal moet worden
verteld, waarin de kijker meegaat.’ 411
8.4.1 Actualisering 1 De oppoetsbeurt: de rollen
Om bovenstaande te bereiken vertelt Vrenegoor in hetzelfde interview:
Om dat te bereiken schrappen we rollen en worden Gijsbrechts vrouw, de kinderen
en ook de engel Rafaël naar voren gehaald. Rafaël komt niet als deus ex machina
aan het eind binnen zetten, maar beziet vanaf het begin de misère van de
Amsterdammers van nabij. De burgers krijgen een belangrijke rol. Zij verdedigen
met z’n allen de belegerde stad tegen het professionele leger van de Haarlemmers.
Daarom zijn de burgers -vrouwen en kinderen incluis- vanaf het begin van de
partij. Zo worden de nogal ingrijpende effecten van een burgeroorlog op het
dagelijkse gezinsleven invoelbaar. 412
Roodnat vond de ingreep van Vrenegoor om de engel Rafaël al vanaf het begin aanwezig te
laten zijn mooi. Zo is het ingrijpen aan het einde niet het werk van een deus ex machina,
maar van een hemels wezen dat zich niet kan beheersen. Maar de speelstijl roept vragen op:
‘Waarom moet Rafaëls overreding een mime-nummer worden en mag hij Gijsbrecht niet tot
overgave en vlucht overreden met het argument dat Amsterdam ook zonder hem 'met grooter
glans uyt asch en stof' zal verrijzen?’ 413
8.4.2 Actualisering 2 De oppoetsbeurt: het decor
Deuss beschrijft in zijn artikel het decor:
Op het voortoneel staan drie rollende steigers, een soort torens die de bebouwing
van de stad symboliseren. Achterin hangen drie grote gescheurde vaandels met het
wapen van Amsterdam tegen de wand. Direct achter de steigers begint een
grafveld met houten kruizen, van groot naar klein. Volgens Vrenegoor kun je
daardoor zien dat er al een hoop mensen het loodje hebben gelegd en bovendien
roept dat het beeld op dat we nu kennen van Joegoslavië: mensen die uit pure nood
gedwongen zijn hun doden in de directe nabijheid te begraven. Het verschil tussen
dood en leven wordt zo figuurlijk en letterlijk steeds kleiner. Omdat er steeds
minder over is van de stad, leeft de bevolking uiteindelijk zo’n beetje tussen de
graven. 414
Buijs zegt hierover:
Het is een spektakel met een cast van bijna dertig mensen die het podium vullen.
Als een groep verdwaalde vluchtelingen klimmen alle spelers uit de orkestbak het
podium op voor een spectaculair openingsbeeld. Beladen met koffers staan ze
verdwaasd voor het brandscherm. Zodra ze horen dat hun stad is bevrijd, volgt een
411
Deuss. B., De Gijsbrecht in 1995: Een kwestie van overleven. Toneel Theatraal. November 1995. p. 14-17
412
ibidem
413
Een Gijsbrecht vol statische drukte en angst voor Vondel. Roodnat. J., NRC 2 januari 1995
414
Deuss. B., De Gijsbrecht in 1995: Een kwestie van overleven. Toneel Theatraal. November 1995. p. 14-17