Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

In de recensies wordt het decor uitgebreid beschreven. Hieronder volgt een mozaïek van de
beschrijvingen:
Swarte zorgt ervoor dat kartonnen, verkleinde afbeeldingen van voorwerpen en
achtergrondtaferelen zich over het toneel bewegen. Huisjes met echt rokende
schoorsteentjes in trapgevelstijl, kerkjes, echt draaiende molentjes met daarachter
de deinende scheepsmasten op het IJ waarop hij met kanonnetjes laat schieten. Is
Amsterdam door brand verwoest? De oplossing is even eenvoudig als briljant:
draai de decorstukken om en de achterkanten zijn roetzwart en vormen het silhouet
van een verwoest Amsterdam, 376 dat ‘zwartgeblakerd achterblijft’. 377
Met daarbij de stoere krijgers die oorlogje voeren met houten zwaarden en elkaar
bestoken met sokken, afgevuurd uit houten kanonnetjes. Een spannend
jongensboek. 378
De Engel Rafaël figureert, inclusief een (te kort) jurkje en vleugels, in een decor
van spaanplaat met wolken die heel ingenieus opgetrokken kunnen worden zodat
je een soort hemelpoort ziet. 379
Swarte zegt hierover: ‘Het gedoe met dat soort ‘spulletjes’, maakt echt deel uit
van de handeling in het stuk. Het zijn niet alleen maar decorstukken. De bedoeling
is dat er een wisselwerking ontstaat tussen die spulletjes en de spelers. Het staat
dicht bij wat er in het moderne poppentheater gebeurt. ’380
Zo ontstaat een speelse en kinderlijk-heldere variant van beeldend theater. 381
7.4.7 Actualisering 1e Een reconstructie. De muziek
Alleen Van Leeuwen zegt iets over de muziek: ‘Met op de achtergrond het Italiaanse concert
van Bach.’ 382
7.5 Welke tekstdelen cq. welke woorden zijn bewerkt?
Mesker in Toneel Theatraal over Swarte’s visie op een toneeltekst:
Als Swarte van een bestaande tekst uitgaat, wordt die tekst eerst ‘kaal gehaald’ en
kijkt hij wat er voor hem als belangrijkste overblijft. 383 Door bepaalde facetten van
een werk te benadrukken, ontstaat een element van uitvergroting dat zeer komisch
kan werken. Toch ligt het niet in zijn bedoeling te parodiëren. De taal vormt voor
Swarte slecht één van de middelen waarmee een ‘tekst’ tot uidrukking gebracht
kan worden en zeker niet het belangrijkste. Taal is in principe een vorm van
expressie naast zoveel anderen, met haar eigen wetten en haar eigen werking.
Swarte is niet anti-tekst. In de Gysbreght-bewerking, werd inderdaad behoorlijk
geschrapt, maar juist niet in de toch lange monologen. Juist op die manier wist hij
de nadruk te leggen op Vondel als taalkunstenaar en dichter en op de kracht en
schoonheid van zijn poëzie. 384
376
Vondel met een vette knipoog in doordachte regie. Swarte’s Gysbreght een historisch drama. Leeuwen. Van K., Haarlems
Dagblad 2 januari 1991
377
Haagse Courant 2 januari 1991. Haan. de R., zonder titel
378
‘Gysbreght van Aemstel’ Willekeurig samengesteld jongensboek. De Ruijter. De E., Telegraaf 4 januari 1991
379
‘Speelse opfrisser van een onverslijtbare tragedie. Rieks Swarte ensceneert: ‘Gysbreght van Aemstel’ vanuit de
allegorie.’Verbeeten. T., Gelderlander 3 januari 1991
380
Knap acteren in ingenieus decor. Holman. T., Het Parool 3 januari 1991
381
Traditionele tragedie in speelse gedaante. Bergh. van den H., Het Parool 29 december 1990
382
Vondel met een vette knipoog in doordachte regie. Swarte’s Gysbreght een historisch drama. Leeuwen. van K., Haarlems
Dagblad 2 januari 1991
383
Swarte heeft de tekstdelen 332- 442, 471- 474, 479- 480, 495- 499, 540- 550, 560- 569, 575-580, 630- 670, 752- 755, 765-
775, 950- 1025, 1020- 1025, 1350- 1365 en 1500- 1541 geschrapt.
384
Mesker. Eva., Kijk Mama, Met Zonder Handen . Toneel Theatraal. maart 1992. p.16-21