Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

7.4.5 Actualisering 1c Een reconstructie. Mannelijke acteurs
Een kleine groep mannelijke spelers vervullen alle rollen, ook die van Badeloch. 368 Van den
Bergh vond de vrouwenrollen goedkope travestie. 369
Swarte over de spelers: ‘Ik werk opzettelijk met veel Vlamingen: zij kennen het stuk niet
en ze hebben er dus ook geen opinie over, dat is alleen maar ballast.’ 370
Over het beeld dat Gysbreght oproept zegt men dat hij een ‘Lambiek-achige sukkel is, een
zenuwachtige megalomaan’, 371 ‘een olijke en woeste Gysbreght die zijn vijanden wel rauw
lust, die de boel volkomen uit de hand laat lopen’ 372 of ‘een mislukte veldheer, die zich aan
het slot maar al te graag overgeeft aan het hemelse advies van de Engel Rafaël de vernieling
de vernieling te laten en met vrouw en kinderen z’n biezen te pakken.’ 373
7.4.6 Actualisering 1d Een reconstructie. Het decor.
In NRC licht Swarte de enscenering van zijn ‘speelgoedvoorstellingen’ toe:
De acteurs zijn daarin ondergeschikt aan de gefiguurzaagde attributen. Voor
Gysbreght van Aemstel heb ik Amsterdam in miniatuur nagebouwd. Voor Vondel
was Amsterdam en de wijze waarop die stad in de zeventiende eeuw werd
gebouwd de uitbeelding van de ideale stad. Hij zei daarover: ’We bouwen het oude
Rome na in het klein.’ Maar in zijn Gysbreght van Aemstel gaat die stad ten onder.
Dat wil ik ook in de voorstelling laten zien. Ik maak gebruik van een maquette, een
schaalmodel van die ideale stad. Tijdens de voorstelling gaat die stad en dus ook
die maquette in vlammen op. Dat zie je tijdens de scènes gebeuren, als een
afzonderlijk beeld, dat tegelijk laat zien waarover het in die scènes gaat.
Er zullen ook miniatuur-belegeringen worden uitgevoerd en uiteindelijk gaat
alles op in vlammen van triplex en decorlinnen. Toch wordt dit geen
speelgoedvoorstelling zoals ik die eerder heb gemaakt. Je zou het een
‘museumvoorstelling’ kunnen noemen, maar dan zonder de negatieve betekenis
die dit woord in Berlijn sinds Brecht heeft gekregen. Ik bedoel, we zullen allerlei
fragmenten uit Gysbreght van Aemstel laten zien en dat is te vergelijken met een
museum waar prenten en schilderijen over een bepaald thema zijn verzameld. Het
grote podium is de aangewezen plek om duidelijk te maken hoe het er op 3 januari
1638 uitzag. 374
In gesprek met Van Leeuwen zegt Swarte:
Alle stijlen en genres worden door elkaar gebruikt. Brechtiaanse epiek,
Kabukitheater, stomme film-gags, hoorspeltrucs. Het gaat hem niet om eenheid
van stijl, tijd en handeling, maar om glasheldere theatrale effecten en beelden die
diepte structuur van het stuk naar boven halen en verbeelden. In de portiersscène
wordt gebruik gemaakt van Poesjenellen-techniek (marionetten); het geluid van
pijlen die trillend in hun doel blijven steken kan een veldslag verbeelden;
soppende sponzen een oversteek door ween moeras. 375
368
Traditionele tragedie in speelse gedaante. Bergh. van den H., Het Parool 29 december 1990
369
ibidem
370
Gijsbreght van Aemstel. Hellmann. N., NRC 31 december 1990
371
Knap acteren in ingenieus decor. Holman. T.,Het Parool 3 januari 1991
372
‘Gysbreght van Aemstel’ Willekeurig samengesteld jongensboek. Ruijter. De E., De Telegraaf 4 januari 1991
373
Vondel met een vette knipoog in doordachte regie. Swarte’s Gysbreght een historisch drama. Leeuwen. van K., Haarlems
Dagblad 2 januari 1991
374
Gijsbreght van Aemstel. Hellmann. N., NRC 31 december 1990
375
Leeuwen. van K,. Er kwam een vogel en krak zei de toren. Toneel theatraal. 1991. p. 32-36