Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

6.4.4 Actualisering 4 De muziek
Leigh Landy componeerde de muziek voor de productie door Het Nationale Toneel in 1988.
Over de muziek schrijft alleen Van den Bergh. Er waren minimalistische geluidsflarden
van Leigh Landy. 317
6.5 Welke tekstdelen cq. welke woorden zijn bewerkt?
Het Nationale Toneel speelde een eigentijdse versie gebaseerd op de bewerkte tekst van het
Publiekstheater. 318 Van de bewerkte tekst van Het Nationale Toneel door Guus Rekers is een
tekstboekje voorhanden. 319
In het Utrechts Nieuwsblad licht Rekers zijn rol als tekstbewerker toe. Hij was alleen
verantwoordelijk voor de tekstbewerking. Hij had niet de ambitie Vondel te verbeteren;
wijdlopige tekst had hij ingekort en woorden vervangen. In totaal had hij 300 ingrepen
gedaan. Rekers is ervan overtuigd dat aan taal een identiteitsgevoel wordt ontleend:
Wat je ziet is dat landen met een taalprobleem altijd ook een identiteitsprobleem
hebben. Hooft, Huygens, maar vooral toch Vondel hebben als eerste bewezen dat
je in het Nederlands alles kunt zeggen wat in de werken uit de klassieke oudheid
staat. Zijn werk heeft sterk bijgedragen tot een klimaat waarin richtlijnen voor een
algemeen beschaafd Nederlands konden ontstaan. Voor die tijd had je hier een
verzameling van taaltjes, die we nu accenten zouden noemen. Het Nederlands van
Vondel is enorm bepalend geweest, heeft een voorbeeldfunctie gehad. En daar
moeten we hem natuurlijk eeuwig dankbaar voor blijven. 320
Zeilstra zag in ieder geval dat aangebrachte wijzigingen dienden om ons te verrassen en weer
nieuwsgierig naar de tekst te laten luisteren. 321
Bantzinger heeft in haar doctoraalscriptie een uitgebreide analyse gemaakt van de
tekstbewerking. 322
6.5.1 Actualisering tekst: de monologen
Lange verhaalmonologen waren teruggebracht tot de essentiële informatieoverdracht. De
vaart in het stuk was daardoor groter geworden. Een aantal woorden waren verdwenen. De
olifant waarmee Gijsbrecht de Spaanwouwer reus vergeleek was verdwenen. Croisets
aanpak, vond Oomens, dwong je weer eens na te denken over dit stuk, waardoor het ook
weer de kans kreeg een levend deel te worden van onze cultuur. 323
6.5.2 Actualisering tekst: de reien
Ook met de zogenaamde reien was iets opvallends gebeurd. Ze waren extra nadrukkelijk in
de handeling geplaatst. 324 De eerste Rei van Amsterdamse maagden werd gedeeltelijk
317
Uitzonderlijk spannende Gijsbrecht. Bergh. H. van den., Het Parool 27 december 1988
318
Croiset biedt frisse kijk op de zaak. Gijsbrecht voor tv in eigentijds jasje. Grijsen. R., De Gooi en Eemlander 23 december
1989.
319
Vondel. Van den J., Gijsbrecht van Amstel. Bewerking Guus Rekers. Het Nationale Toneel. Den Haag 1988
320
De wonderlijke verrijzenis van de Gijsbreght. Velden. E. van der., Het Utrechts Nieuwsblad/NZC 22 december 1988
(dezelfde, alleen andere foto’s: De wonderlijke herrijzenis van de Gijsbreght Velden, E. van der., PZC 23 december 1988 en
zonder foto’s Het Nationale Toneel steekt Vondel in nieuw jasje. De wonderlijke verrijzenis van de Gijsbreght. Velden, E. van
der.,Het Leidsch Dagblad 24 december 1988)
321
‘Gijsbrecht’ bij Het Nationale Toneel. Een Haagse Amsterdammer. Zeilstra. W., Het Leidsch Dagblad 27 december 1988
322
Bantzinger. Anne-Rose., Gijsbrecht is dood…Leve Gijsbrecht! Een onderzoek naar Gijsbrecht van Aemstel na 1968
Doctoraalscriptie Theaterwetenschap. Amsterdam 1989. P. 78-86
323
Aanpak Gijsbrecht door Croiset dwingt tot nadenken. Oomens. L., Algemeen Dagblad. 27 december 1988
324
‘Gijsbrecht’ bij Het Nationale Toneel. Een Haagse Amsterdammer. Zeilstra. W., Het Leidsch Dagblad 27 december 1988