Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

Dit voortoneel was de tegenstelling van het achtertoneel, waar het mythische verhaal
plaatsvond dat commentaar gaf op de woeste taferelen. 306
In de recensies wordt het decor uitgebreid beschreven. Hieronder volgt een mozaïek van de
beschrijvingen van het voor- en het achtertoneel:
Flarden van Gijsbrecht komen voor aanvang op fluistersterkte uit de speakers,
door de gangen en in de zaal van de schouwburg. 307
Het doek aan het begin van de Gijsbrecht scheurt snerpend open: twee
theaterlampen bungelen aan armoedige draden, als kale peertjes in een pas
betrokken huis. Op het toneel van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag staan
doorgezakte stoelen en steekt een halve schilderijlijst uit de grond 308 . Twee
gordijnslierten zijn blijven hangen. 309
Er ligt een wagenlading smerige bruine aarde. Daartussen een halve kapot
geslagen toog van een of andere kerk en verder lijken, veel te veel lijken. Dit zijn
de stadswallen van het arme Amsterdam, dat door Gijsbrecht van Aemstel wordt
beschermd tegen invallen van de Heren van Sticht en Holland. 310
Overal rook. Soldaten figureren alsof het een opera betrof. Afgestoken
vuurwerk, in combinatie met een uitgekiende belichting, verbeeldt duidelijk de
aanval op de stad. 311
Het doet denken aan een landschap uit de eerste wereldoorlog. Een zanderige
heuvel in schemerdonker, daarop lijken en soldaten met helmen en jassen uit die
tijd. Dit toneelbeeld, gemaakt door Mirjan Groot Gansey, is het beeld van een
uitzichtloze loopgravenoorlog, het clichébeeld bij uitstek van oorlog vòòr de
bom. 312
Vooral de heftig-realistische scènes, zoals de list van de spion Vosmeer, de
inkwartiering in het klooster en de onderhandelingen over de overgave van de
burcht werden scherp geprofileerd. 313 Er treedt een werkelijke journalist van Radio
Stad met bandrecorder op. 314
Een mooie vondst vormen de scènes op het hoge achtertoneel. In museale
kostuums, te midden van goudglanzend licht en nauwelijks bewegend, herhalen
enkele acteurs met nadrukkelijke alexandrijnen de tekst die op het voortoneel
wordt uitgesproken. 315
Het zijn levende schilderijen, die telkens voor enkele seconden oplichten en die,
als het ware, citaten zijn uit voorstellingen van lang vervlogen jaren. Scherp
contrasteren soldateske personages die op de puinhopen van het slachtveld op het
voortoneel de Vondeliaanse verzen -voor zover mogelijk- ‘natuurlijk’ te laten
klinken, met de sprookjesfiguren op de achtertoneel.’ 316
306 Hans Croiset en de ‘Gijsbrecht van Aemstel’: ‘Een gevecht voor en tegen de traditie.’ Haan. R. de., De Haagse Courant 24
december 1988
307 Haagse Gijsbrecht in debat met de eigen traditie. Gees Linnebank op dreef in grondmest . Schouten. M., De Volkskrant 27
december 1988
308 ‘Een kapotgevallen brokstuk van het lijsttoneel van de Amsterdamse Stadsschouwburg.’ In: Haagse Gijsbrecht: oorlog in
een nachtelijk veenmoeras. Freriks. K., NRC 27 december 1988
309 Een Gijsbrecht met veel leven. Stuper., H.,Het Utrechts Nieuwsblad 27 december 1988
310 Het Nationale Toneel herstelt Nieuwjaarstraditie. Gijsbrecht waart weer over het slagveld. Heuvel. D. van der., De
Telegraaf 23 december 1988
311 Een Gijsbrecht met veel leven. Stupers. H., Het Utrechts Nieuwsblad 27 december 1988
312 Zonder vonk van verzen. Vondels Gijsbrecht gaat ten onder in oorlogsgeweld. Oranje. H., Trouw 27 december 1988
313 Uitzonderlijk spannende Gijsbrecht. Bergh. H. van den., Het Parool 27 december 1988
314 Een Gijsbrecht met veel leven. Stupers. H., Het Utrechts Nieuwsblad 27 december 1988
315 ‘Gijsbrecht’ bij Het Nationale Toneel. Een Haagse Amsterdammer. Zeilstra. W., Het Leidsch Dagblad 27 december 1988
316 Een Gijsbrecht met veel leven. Stupers. H., Het Utrechts Nieuwsblad 27 december 1988