Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

zwaar het ook op ons kollectief kultureel geweten mag drukken, het stuk is
vergruisd, geprezen, wordt onspeelbaar geacht, blijft nog steeds tot standpunten
dwingen. En het bewijsstuk hiervoor wil Het Nationale Toneel leveren: Gijsbrecht
van Aemstel als een erfgoed waar niets mee mis is en toch tot standpunten dwingt
zodra je er goed mee omgaat. 288
In een interview met De Telegraaf geeft Croiset zijn motieven voor een geactualiseerde
versie. Hij zegt een eigenzinnige en vooral eigentijdse blik op Vondel te hebben. Croiset
vindt dat elk stuk raakpunten moet hebben met de tijd waarin we leven:
Ik kan niet anders. Maar het moet trillen met wat er om ons heen gebeurt. Kijk,
authentiek krijg ik de voorstelling toch niet meer. Ik appelleer aan de mensen van
mijn tijd. Dat is ook de opdracht die ik mezelf heb gesteld toen ik aan deze nieuwe
jonge theatergroep begon.
En als je werkelijk doordringt tot de tekst van Vondel, dan proef je actie en emotie.
Daarom ook dat schitterende slagveld als decor…Voor zover oorlog schitterend
kan zijn. 289
Volgens Freriks is er bij Croiset enerzijds hang naar traditie en anderzijds het verlangen naar
de vormgeving van nieuwe ideeën over Gijsbrecht van Aemstel. Volgens Freriks slaagt
Croiset daarin, want zijn voorstelling, die langzaam groeit in zeggingskracht en tegen het slot
fel en meeslepend wordt, is dan ook ‘van toen en nu’. 290
In De Haagse Courant zegt Croiset:
Met alle mogelijke manieren zal het museale vermeden moeten worden. Want het is
wellicht juist die beladenheid waarmee Vondel vaak gespeeld is, die zijn werken
teruggedrongen heeft de boekenkast in. Het blijft het idioot dat we in Nederland
niets doen met ons eigen cultuurbezit, terwijl zelfs de slechtste verzen van
Shakespeare driftig vertaald worden. 291
6.4 Hoe krijgt de actualisering vorm?
Bij de productie in 1975 is een uitgebreide visie gegeven op de bewerking van Gysbreght
van Aemstel. In het tekstboekje en programmaboekje van de productie in 1988 wordt alleen
geschreven dat Hans Croiset met deze jongste Gijsbrecht van Aemstel het Gijsbrecht-debat
in toneelpraktijk weer een nieuwe impuls wil geven. 292 Een nadere studie van de
actualiseringen moeten gedestilleerd worden uit de interviews en de recensies.
Volgens Arian was Gijsbrecht van Amstel in de regie van Lobo in 1975 nog een ‘politieke
Gysbreght’ bij Croiset stond nu een hele ondergang centraal: die van het repertoiretoneel.
Gijsbrecht stond te spelen tussen de resten van een ouderwetse schouwburg, een
brokstuk van een gouden toneellijst en wat kapotgeslagen rode stoelen. Achter zijn
rug, ergens in den hoge, werden delen van de tekst op gedragen toon herhaald door
deftig geklede en gebarende acteurs. Herinneringen aan of parodieën op vroegere
opvoeringen. 293
288
‘Gijsbrecht van Aemstel’. Het Nationale Toneel. Het persbericht. 22 november 1988 nr. 14
289
Het Nationale Toneel herstelt Nieuwjaarstraditie. Gijsbrecht waart weer over het slagveld. Heuvel. D. van der., De
Telegraaf 23 december 1988
290
Haagse Gijsbrecht: oorlog in een nachtelijk veenmoeras. Freriks. K., NRC 27 december 1988
291
Hans Croiset en de ‘Gijsbrecht van Aemstel’:‘Een gevecht voor en tegen de traditie.’ Haan. R. de., De Haagse Courant 24
december 1988
292
‘De Gijsbrecht van Aemstel’. Het Nationale Toneel programmaboekje.1988
293
Gijsbrecht in ballingschap. Arian. M., De Groene Amsterdammer 11 januari 1989.