Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

Tuitjes was het niet eens met Heijer, want dankzij de kleurrijke kostumering van Jan
Kieboom, kwam het vuurwerk tot ontbranding. 239
5.4.8 Actualisering 8 De muziek en de bewegingen
Voor deze productie had Bernard van Beurden nieuwe muziek gecomponeerd. Volgens
recensenten droeg het bij aan een zeer interessante en boeiende avond 240 , had in het
algemeen een goed effect 241 en klonk mooi en ondersteunde het ritme van de voorstelling. 242
De bewegingen onder leiding van Lyn Wolsely zagen er volgens sommige recensenten uit
als vervaarlijke hellebaardiers zingend en bewegend gelijk musicalfiguranten 243 en wekten
de indruk van een lustrumrevue. Een gemanipuleerde revue naar Vondel. 244
5.5 Actualisering 9 Woord en daad dichter bij elkaar 245
In Vondels Gijsbrecht wordt meer verteld dan gedaan. De bewerking probeert
woord en daad dichter bij elkaar te brengen. Ter verlevendiging van het dramatisch
gebeuren, maar ook om het spanningsveld tussen droom en werkelijkheid
duidelijker gestalte te geven. Vosmeers val voor Gijsbrecht wordt zichtbaar
opgezet, het schip met gewapenden wordt echt binnengesleept, en de moord op
Gozewijn en de Klarissen wordt getoond als een nachtmerrie van Gijsbrecht en
Badeloch. 246
In het tekstboekje van deze productie staat een uitgebreide inleiding en verantwoording van
de bewerking. Men start bij de extra dimensie die een toneeltekst meer heeft dan een literaire
tekst. Vanaf het moment dat een acteur de woorden in de mond neemt om ermee te gaan
spelen, wordt die extra dimensie aangesproken. Toneelteksten die geen rekening houden met
deze extra dimensie moeten ernaartoe geschreven worden.
Het Publiekstheater had ongeveer 60 mensen uit allerlei categorieën Amsterdammers
uitgenodigd, om de bewerking te lezen vóór de repetities begonnen. Daaronder waren
fervente Gijsbrechtkenners, maar ook veel mensen die nog nooit van het stuk hadden
gehoord, of er liever maar niet meer aan herinnerd werden. Uit de gesprekken die daaruit
ontstonden is veel informatie en kritiek naar voren gekomen, die mede een rol hebben
gespeeld bij de hieronder aangegeven wijzigingen tijdens de repetities.
5.5.1 Welke tekstdelen cq. welke woorden zijn bewerkt en later hersteld?
De tekst van Vondel is door Guus Rekers herschreven in ‘modern’ Nederlands. Recensenten
van Het Parool en Trouw waren enthousiast. De tekst is aanmerkelijk vereenvoudigd. Men
krijgt de indruk dat Vondels stuk nog nooit zo grondig is geanalyseerd en nog nooit zo
239 Amsterdam Publiekstheater bracht Gijsbrecht. Kater van een verwrongen beeld van de werkelijkheid. De Gelderlander 18
januari 1975. Tuitjes. K., Amsterdam Publiekstheater bracht Gijsbrecht. Kater van een verwrongen beeld van de werkelijkheid.
240 De Waarheid 18 januari 1975. J.H. zonder titel
241 Badeloch van Aemstel. De Gijsbrecht-versie van het Publiekstheater. Koolhaas.A., Vrij Nederland zonder datum
242 Muider Courant 18 januari 1975. Heijer. Jac., zonder titel
243 Een nieuwe Gijsbrecht keert terug. Met maagden in Hare Krishna-stijl. Berge. ten H., De Telegraaf 18 januari 1975
244 Gijsbrecht gaar gekookt in pan met tomatensoep. Ruivenkamp. P., Het Leidsch Dagblad 20 januari 1975 (dezelfde: De
Haagsche Courant 18 januari 1975. Ruivenkamp. P., zonder titel)
245 In het programmaboekje van de productie van de Gijsbrecht van Aemstel in 1988 door Het Nationale Toneel staat een
interview van Guus Rekers met Johan Schmitz. In een reactie op Schmitz’ antwoord over uiterlijk vertoon en tekstingrepen:
’Want wie zal zich vermeten, in te grijpen in zijn poëzie?’ zegt Guus Rekers:’ Ik breng naar voren dat onze kennis op dit punt
schade heeft geleden. Op middelbare scholen, noch toneelscholen houdt men zich nog serieus bezig met Vondel of zijn vers.
Toch is Vondel onze belangrijkste taalbouwer. Contact met zijn werk vijzelt ons snel afnemende taalbewustzijn dus weer op.
Ter wille van dat belang kan een bewerker toch ingrijpen hier en daar, om de toegangspoorten open te houden en te behouden
wat hoe dan ook verloren gaat?’
246 Rekers. G., Tekstboekje: Gijsbrecht van Amstel naar Joost van den Vondel. Publiekstheater. zonder datum p.7-8