Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

geworden die los staat van de werkelijkheid. 215 Van den Bergh voegde daaraan toe dat dit
scherp contrasteerde met Badeloch, die, mede uit vrouwelijke intuïtie, een nuchtere visie op
hun beider situatie had behouden. 216
Heijer en Tjitte waren zeer positief over deze actualisering. Heijer vond deze visie leiden
tot een ongekende dramatische spanning 217 en Tjitte vond de actuele les die sprak uit het niet
aangaan van de werkelijkheid een succes. 218
Over het beeld dat Gysbreght oproept, schreef men dat ‘hij met zijn schertswapenuitrusting
nog het meest leek op een held uit een kwajongensboek’ 219 , soms herinnerden zijn
heldhaftige acties iets te veel aan ‘Erik de Noorman’ 220 en Deering schreef dat hij een
‘onbenullige slungel was.’ 221
5.4.2 Actualisering 2 Scèneomzettingen en interpretatieveranderingen
Uitgangspunt 2: Langs deze weg kan het centrale thema van het stuk een
verkenning worden van datgene, wat zich afspeelt tussen een droom met groot
waarheidsgehalte, en een gedroomd, en dus vertekend beeld van de werkelijkheid.
Door een aantal daarop toegespitste scèneomzettingen en
interpretatieveranderingen worden Gijsbrecht en de mensen om hem heen in dat
spanningsveld tussen droom en werkelijkheid met elkaar geconfronteerd.
Van den Bergh was positief over de interpretatieveranderingen. De nieuwe visie is dus een
voorbeeld van een gelukkige omzetting van de oorspronkelijke betekenis in een actuele
variant. 222 Ook Heijer was positief over de verandering. Gijsbrecht is een sympathieke,
jongensachtige antiheld, die met het hoofd in de wolken loopt. Badeloch is een frisse,
temperamentvolle vrouw, die de situatie beter door heeft dan haar man. Daarom komen ze in
conflict met elkaar. 223
5.4.3 Actualisering 3 Alle vijanden samengebracht onder één persoon
Uitgangspunt 3: In Vondels stuk worden Gijsbrechts vijanden opgevoerd als lieden
met werkelijkheidszin, en met een open oog voor wat er op het juiste moment
praktisch is en wat het beste kan gebeuren. Vondel maakt dat via zijn personages
duidelijk. De bewerking wil laten zien dat iemand met werkelijkheidszin in de
Gijsbrechtsituatie alleen maar hoeft te reageren op de vertekende beelden, die de
ander van die werkelijkheid heeft. Daarom werden alle vijanden samengebracht
onder één persoon: de uiterst flexibele Vosmeer. De krachtmeting tussen
vermeende en feitelijke werkelijkheid wordt zo o.a. toegesneden op een direct
proces van actie en reactie tussen twee mensen.
215 De Waarheid 18 januari 1975. J.H. zonder titel
216 Publiekstheater bracht moedig experiment met visie, meeslepende scènes maar ook falikante fouten. Moderne Gijsbrecht:
soms winst. Bergh. van den H., Het Parool 18 januari 1975
217 Muider Courant 18 januari 1975. Heijer. Jac., zonder titel
218 Het Vrije Volk 18 januari 1975. Vries. de Tjitte. zonder titel
219 Gijsbrecht van Aemstel. Spierdijk. J., Het Nieuws van de Dag 20 januari 1975 (dezelfde: Nieuwe bewerking volslagen
mislukking. ‘Tomaat’ Rekers maakte ketchup van Gysbreght Spierdijk. J., De Telegraaf 20 januari 1975)
220 Publiekstheater bracht moedig experiment met visie, meeslepende scènes maar ook falikante fouten. Moderne Gijsbrecht:
soms winst. Bergh. van den H., Het Parool 18 januari 1975
221 Het Algemeen Dagblad 20 januari 1975. Deering. A., zonder titel
222 Publiekstheater bracht moedig experiment met visie, meeslepende scènes maar ook falikante fouten. Moderne Gijsbrecht:
soms winst. Bergh. van den H., Het Parool 18 januari 1975
223 Muider Courant 18 januari 1975. Heijer. Jac., zonder titel