Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

4.2 Wat is actualisering?
Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal geeft bij het lemma ‘actualiseren’:‘het
actueel-maken, aan de eigen tijd aanpassen’ en synoniem met ‘moderniseren.’ 188 Albach
spreekt in Drie eeuwen ‘Gijsbreght van Aemstel’. Kroniek van de jaarlijksche opvoeringen
over ‘aanpassen aan de tijd’, ‘modernisering’ en ‘vernieuwing’. Albach beschrijft de
vernieuwingen in Gysbreght van Aemstel aan de hand van het decor, de kostuums, de
speelstijl, de tekstbewerkingen en de opvattingen over de rollen. 189
Mensert heeft haar Masterscriptie, ter afsluiting van haar studie Theaterdramaturgie aan de
Universiteit Utrecht , gewijd aan het begrip ‘actueel’ in het theatrale maakproces. 190 Aan de
hand van een uitgebreide literatuurstudie, interviews met regisseurs en analyses van zeven
theaterproducties komt zij tot de conclusie dat actueel of geactualiseerd theater in twee
hoofdgroepen te verdelen is. Zij onderscheidt maatschappelijk geëngageerd theater en
persoonlijk geëngageerd theater:
1. Een maatschappelijk geëngageerde voorstelling is een voorstelling,
waarbij het woord ‘geëngageerd’ wijst op een bepaalde verbondenheid
met de zaken die spelen in de werkelijke wereld. 191 De actuele
gebeurtenissen of onderwerpen die in deze voorstelling aan de orde
komen zijn voor de toeschouwers herkenbaar omdat ze verwijzen naar de
samenleving waar zijzelf deel van uit maken. Politieke onderwerpen en
gebeurtenissen vallen hier ook onder.
Maatschappelijk geëngageerd theater valt nog onder te verdelen in sociaal
geëngageerd, en politiek geëngageerd theater. Politiek geëngageerde
voorstellingen bevatten expliciet een politiek onderwerp en sociaal
geëngageerde voorstellingen bevatten onderwerpen die de samenleving in
bredere zin beschouwen.
2. Persoonlijk geëngageerde voorstellingen, zijn voorstellingen die verhalen
over actuele gebeurtenissen en onderwerpen die niet direct onderdeel
uitmaken van de samenleving als geheel, maar eerder van de persoonlijke
leefwereld van de maker. Een persoonlijk geëngageerde voorstelling is
dus een voorstelling die meer gaat over actuele persoonlijke gevoelens,
emoties of opvattingen van de maker, maar omdat de maker deel uitmaakt
van dezelfde samenleving als de toeschouwers, en omdat de maker de
codes gebruikt die voortkomen uit die samenleving, zullen de
toeschouwers toch een bepaalde mate van herkennen ervaren bij de
voortstelling.
Om te komen tot een actuele of geactualiseerde voorstelling heeft de
regisseur/dramaturg/bewerker vormgeving als concreet handvat. Mensert maakt onderscheid
tussen de vormgeving bij een nieuw geschreven tekst en bij een bestaande tekst. Bij een
voorstelling met een bestaande tekst die geactualiseerd wordt, kan er een andere interpretatie
gegeven zijn aan de rollen en de speelstijl, kan de tekst bewerkt zijn in hedendaags
taalgebruik, kunnen verwijzingen ingelast zijn die naar de actualiteit te verwijzen en/of kan
188 12
Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal. Geerst. G., en H. Heestermans. Utrecht-Antwerpen:1992 p. 65
189
Albach. B., Drie eeuwen ‘Gijsbreght van Aemstel’. Kroniek van de jaarlijksche opvoeringen. Amsterdam: 1937. p. 3-6, 95,
102, 110, 115, 117 en 132
190
Bart Dieho heeft een artikel geschreven ‘De breuk herstellen. De keuze voor traditie of verandering in theater’. Hij laat zijn
gedachten gaan over de vragen: ‘Is het streven naar vernieuwing een vrije keus of een heilige verplichting van de theatermaker?
En wat is de rol van de toeschouwer in het geheel?’Op: http://www.theaterschriftlucifer.nl/beeld/nr2.pdf
191
Voor deze scriptie voert het te ver, maar Casper van der Aa heeft nog een driedeling gemaakt in de mate waarin een
voorstelling verwijst naar de actualiteit. Aa van der, C. Scriptieconcept Versie2. PSAU Ma Theaterdramaturgie. Utrecht, 2006.
En in Mensert. J., Ten minste houdbaar tot. Onderzoek naar de invloed van actualiteit op het theatrale maakproces. Ma
Theaterdramaturgie, Professional School of the Arts Utrecht, juni 2006. Utrecht : 2006. p.44 - 45