Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

geleden Amsterdam ontvluchten. 147 Volgens Ruivenkamp keerden de tomatengooiers van
weleer zich fel tegen allerlei tradities en Vondels Amsterdamse held moest zijn onstuitbare
nieuwjaarsverschijning onderbreken. 148 De Rijcke zag dat de traditie ondanks en dankzij de
tomaten van de zestiger jaren een nieuwe gestalte kreeg. Een gestalte die los van de tijd en
dus met modegebonden aankleding wel langer dan vandaag zal leven. 149
In 1975 bewerkte Guus Rekers, prominent lid van Aktiegroep Tomaat, de tekst van
Vondel. Twee recensenten refereren aan Rekers aandeel in Aktie Tomaat. De Vries
constateert alleen dat Rekers, ‘een tomatist’, aan de productie heeft meegewerkt. 150
Spierdijk legde een duidelijk verband tussen Rekers’ aandeel in Aktie Tomaat en zijn rol
als tekstbewerker voor de productie van Het Publiekstheater. Volgens hem moest je van
goeden huize komen om Vondels Gysbreght zo te bewerken, dat het episch treurspel een
drama werd. Helaas, schrijft hij, heeft Rekers ‘Vondels niet zo verschrikkelijk wakkere
Christenheld uitgehold tot een bleke, domme lummel, redeloos, radeloos en reddeloos in wat
zijn geestelijke stiefvader hem als ‘schijnwerkelijkheid heeft opgedrongen’. 151
Na 1975 verschuift het accent. Croiset zegt in een interview met De Volkskrant in 1988
dat de kinderen van 1968 in opstand kwamen 152 , en in een interview met Het Nieuwsblad
van het Noorden vult hij aan dat ze met welgemikte tomaten Gysbreght van het podium
kegelden. 153 Zeilstra constateerde dat Aktie Tomaat inmiddels al zo lang geleden was, dat
alleen ‘de ouderen’ het nog bewust hadden meegemaakt. 154
In 1990-1991 wordt nog één keer naar Aktie Tomaat 155 verwezen en in 1995 rept men niet
meer over Aktie Tomaat. Daarna viel er een stilte tot 2003; toen wist men het weer: ‘Aktie
Tomaat heeft Gysbreght van Aemstel om zeep geholpen.’ 156
Voordat de voorstelling in 2003 begint, spreekt de regisseur Ab Gietelink het publiek toe.
Hij legt uit waarom hij dit stuk, verketterd sinds de Aktie Tomaat in 1969, weer op de
planken brengt. Voor hem is Gysbreght eenmaal een belangrijk stuk cultuurgeschiedenis. 157
Hij verwijt Aktie Tomaat het sneuvelen van toneeltradities. De bekendste daarvan was wel
de jaarlijkse opvoering van Gysbreght van Aemstel. 158
Ook Kottmann 159 en Veltman leggen in 2003 een directe relatie met Aktie Tomaat.
Veldman voegt er nog aan toe dat in de jaren zestig van de vorige eeuw Gysbreght van
Aemstel door Aktie Tomaat als reactionaire werd bestempeld. 160
Gietelink zegt in een interview in 2008 met Van der Vusse dat aan de traditie een einde
kwam door Aktie Tomaat. 161 Zoals in paragraaf 3.2 staat, verschijnen in 2008 vijf
vooraankondigingen van de productie. Drie vooraankondigingen schrijven wat in het
147 Een nieuwe Gijsbrecht keert terug. Met maagden in Hare Krishna-stijl. Berge. ten H., De Telegraaf 18 januari 1975
148 Gijsbrecht gaar gekookt in pan met tomatensoep. Ruivenkamp. P., Het Leidsch Dagblad 20 januari 1975 (dezelfde:
Ruivenkamp. P., De Haagsche Courant 18 januari 1975 zonder titel)
149 Noord Hollands Dagblad 16 januari 1975. Rijcke. de P., zonder titel
150 Het Vrije Volk 18 januari 1975. Vries. de Tjitte., zonder titel
151 Gijsbrecht van Aemstel. Spierdijk. J., Nieuws van de Dag 20 januari 1975 (dezelfde: Nieuwe bewerking volslagen
mislukking. ‘Tomaat’ Rekers maakte ketchup van Gysbreght Spierdijk. J., De Telegraaf 20 januari 1975)
152 Haagse Gijsbrecht in debat met de eigen traditie. Gees Linnebank op dreef in grondmest. Schouten, M.,De Volkskrant 27
december 1988
153 Gysbrecht van Aemstel. Wordt het nog wat met de Hamlet van de Lage Landen? Huizing. H., Nieuwsblad van het Noorden
23 december 1988
154 ‘Gijsbrecht’ bij Het Nationale Toneel. Een Haagse Amsterdammer. Zeilstra. W., Het Leidsch Dagblad 27 december 1988
155 De Gysbreght met voetnoten. Branbergen. A., Het Parool 25 augustus 1990
156 Gietelink. A., Theater Nomade 1984-2006. Verzameld theaterwerk. Amsterdam 2006. p. 353
157 Gijsbreght van Aemstel. Vervreemdend actuele Vondel. Klooster. Van der L., De Gelderlander 9 oktober 2003
158 Boeiende effecten in oeroude traditie. Nijssen. W., PZC 2 oktober 2003
159 ‘Gijsbreght’ als spannend strategospel. Kottmann. H., Noordhollands Dagblad 16 juni 2003
160 Spannende Gysbreght van Aemstel nog steeds actueel. Veltman. D., Algemeen Dagblad 4 juli 2003
161 De Gijsbrecht met video, techno en rap. Vusse. van de P., AD en Utrechts Nieuwsblad 13 augustus 2008