Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

3
Recensies van de geselecteerde producties
‘Met apenliefde houd ik van dit stuk.’ 117
3.1 Inleiding
Recensies vormen het belangrijkste bronmateriaal van deze studie. De eerste productie van
Gysbreght van Aemstel na 1968 vond plaats in 1975 en de laatste, die ik hier onderzoek, in
2008. De recensies overspannen een periode van 40 jaar. Niet alleen de aard en de kwaliteit
van de recensies veranderen in 40 jaar, maar ook geeft deze grote tijdspanne een overzicht
van het verschuivende debat over Gysbreght van Aemstel, niet alleen als toneelstuk, maar
ook in zijn functie in de identiteitsvorming in Nederland.
3.2 De aard van de recensies
Anita Twaalfhoven, redacteur van Boekman en stafmedewerker van de
Boekmanstichting, schrijft in haar artikel Kritiek op de kritiek. Morgen zit de vis erin 118 , dat
er een verschuiving in de aard van de recensies plaatst vindt: van kritische analyse naar meer
toegankelijke nieuwsberichten, interviews en reportages. Er treedt een verminderde kwaliteit
van de analyses - het plaatsen van een kunstwerk in een historisch kader en in de juiste
artistieke context- op en in toenemende mate overheerst de smaak van de criticus.
Floortje Bakkeren en Simon van den Berg, oprichters van theaterwebsite Moose, zien
andere tendensen in de theaterkritiek. In hun artikel De toekomst van de theaterkritiek:
advertorials en interviews in kranten, recensies op internet? 119 schrijven zij dat kranten
vroeger voor hun zuil schreven, nu schrijven ze voor hun lezersprofiel. Kranten die zich
expliciet op kunstliefhebbers richten zoeken het in communities, lezersaanbiedingen en
speciale reizen. Tevens is er de afgelopen jaren een nieuw podium ontstaan: de weblogs,
vooral voor amateurrecensenten. 120
De verschuiving die Twaalfhoven beschrijft heb ik ook kunnen waarnemen. Recensies op
internet zijn een relatief nieuw fenomeen; over de productie in 2008 van Theatergroep
Nomade hebben Moose en online cultuurmagazine 8Weekly geschreven.
Na het bestuderen van de recensies valt een aantal zaken op. Met het voortschrijden der
jaren wordt het aantal recensies, met als uitzondering 2003, minder. Het hoogtepunt vormt
117 Aanpak Gijsbrecht door Croiset dwingt tot nadenken. Oomens, L., Algemeen Dagblad. 27 december 1988
118 Twaalfhoven. A., Kritiek op de kritiek. Morgen zit de vis erin. in: Boekman, jrg. 15, nr. 57, 2003. p. 27-38.
Andere goede studies over dit onderwerp: Metropolis M, dubbelnummer nr. 7 1987. Metropolis M nr. 5, 2003, Stoutjesdijk. A.,
De actuele Nederlandse kunstkritiek op metaniveau. Pleidooi voor een kritische context. Doctoraalscriptie. Universiteit Leiden:
2002
119 Bakkeren. F., en S. van den Berg., De toekomst van de theaterkritiek: advertorials en interviews in kranten, recensies op
internet? Op weblog De Nieuwe Reporter. http://www.denieuwereporter.nl/2006/08/de-toekomst-van-de-theaterkritiekadvertorials-en-interviews-in-kranten-recensies-op-internet/
120 Moose en nieuwe sites zoals TheaterCentraal, 8Weekly en een aantal weblogs van theaterbezoekers. Op TheaterCentraal zijn
de recensies zo’n 500 woorden, op 8Weekly zelfs 700 tot 800. Ter vergelijking: inDe Volkskrant tellen recensies ongeveer 500
woorden, in het Parool hoogstens 400.