Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

van het maatschappelijk engagementtoneel uit de zeventiger jaren vermengd met
beweging- en taalvernieuwingen van de jaren negentig, zowel in tekst als in opvoering. De
invloed van omgeving was tevens duidelijk in de ontwikkeling van het locatietheater,
terwijl een ander ‘geleid collectief’ juist de traditie in ensemblevorming uit de jaren
zeventig voortzette. 97
Op 1 januari 1991 ging Gysbreght van Aemstel, opgevoerd door Toneelgroep Amsterdam en
geregisseerd door Rieks Swart, in première. In hoofdstuk 7 wordt deze productie besproken.
Het 100-jarig bestaan van de Amsterdamse Stadsschouwburg werd op 3 januari 1995 met
'eigentijdse' Gysbreght van Aemstel gevierd. ‘Een versie die ook jonge mensen, zonder weet
van de voorbije traditie, aan zou moeten spreken. ’98 Margrith Vrenegoor was de regisseur. In
hoofdstuk 8 wordt deze productie besproken.
In het nieuwe tijdperk, waarin film en televisie erkend worden als belangrijk massamedium
voor het grote publiek, dienden theatervormgevers zich in een snel tempo aan te passen aan
de nieuwe behoeften van de toeschouwer. Omdat de toeschouwer steeds meer gewend raakte
aan de snelle montage van film, werd het steeds moeilijker om het benodigde geduld op te
brengen voor de trage changementen in het theater. Decors dienden dynamisch te worden.
Een van de belangrijkste invloeden op het theaterdecor in de twintigste eeuw was de invloed
van (toen nog nieuwe) media in de vorm van videotechnieken, film, elektronisch
geluidsdecor en later interactieve media zoals de computer, internet en virtual reality. Vaak
werden die massamedia gebruikt als een reflectie op de maatschappij. Theater diende zich
aan te passen aan de tijd waar het in bestond en de verschillende media hadden daar zeker
een functie in. 99
In het multimediale theater van ging het steeds meer om het presenteren van een theatrale
werkelijkheid op zich. Hierin was wat er werd gezegd en gedaan in de eerste plaats geldig
binnen de op dat moment gecreëerde theatrale werkelijkheid. Onder die conditie kon wat er
gezegd en gedaan werd, betrokken worden op de omringende werkelijkheid, op onszelf. De
relatie tussen theater en werkelijkheid werd nog ambivalenter dan die ooit was. 100
Van de productie Gijsbreght van Aemstel Vondel unplugged van De Troupe in 1997 is
slechts één recensie beschikbaar. Uit deze recensie van Riemersma in De Volkskrant zou
gelezen kunnen worden dat de productie van De Troupe in de geest van het nieuwe tijdperk
is gemaakt - een dynamisch decor, nieuwe media in reflectie op de maatschappij en een
ambivalente relatie tussen theater en werkelijkheid. Een gecomprimeerd verslag van
Riemersma:
De Troupe doet het anders: je krijgt de 'meest realistische' versie ooit te zien. De
taal blijft van Vondel, de hedendaagse enscenering is van Scheldwacht. Gijsbreght,
in maatkostuum, kan via monitoren vanuit het crisiscentrum het beleg van
Amsterdam volgen. Al snel dringt zich de parallel met bijvoorbeeld Sarajevo op.
Zo zien we twee Mladic-achtige types voorbijschuiven. De deus ex machina die
aan het einde voorspelt dat het goed komt met Amsterdam is niet de engel Rafaël,
97
http://homepages.ulb.ac.be/~rgeerts/thesocges/thesocges_inl/inhoud.html
98
Schouwburg heeft zelf hoofdrol in nieuwe Gijsbrecht. Buijs. M., De Volkskrant 3 januari 1995
99
Jong. De J., Onderzoek naar de ontwikkeling van het ruimtegebruik in de theatrale enscenering van Griekse tragedies in
Nederland tussen 1891 en 2003. Utrecht: 2006
100
Dieho. E.F., Syllabus Theaterdramaturgie. Instituut voor Theater-, Film- en Televisiewetenschap. Utrecht:1998