Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

epertoirekeus die aan moest haken op de toneelontwikkelingen van die tijd en die
maatschappelijk herkenbaar en relevant diende te zijn. 88 Het Publiekstheater was een feit.
In 1975 speelde het Publiekstheater Gijsbrecht van Amstel onder regie van René Lobo en
met een tekstbewerking door Guus Rekers. In hoofdstuk 5 wordt deze productie besproken.
De jaren tachtig
Begin jaren tachtig werden Brechts dramaturgische opvattingen en het geëngageerd toneel
weer verlaten en vond er een herwaardering van de rol van de auteur en de theatrale tekst
plaats.
De opkomende postmoderne kunstbeschouwing zorgde ervoor dat de jaren tachtig en
negentig gekenmerkt werden door een eclectisch geheel aan stijlen en een grote diversiteit
aan ontwikkelingen. Hierin probeerde Het Publiekstheater, onder leiding van Hans Croiset,
kwaliteit en stabiele voortzetting te brengen, door enerzijds klassieken in een nieuw jasje te
steken en anderzijds hedendaagse schrijvers op te voeren.
Langzamerhand verdween de exclusiviteit van het klassieke repertoire toen de vele
kleinere, op vernieuwing gerichte gezelschappen het eveneens in hun repertoire opnamen
en op hetzelfde moment grote gezelschappen als het RO Theater (Rotterdam), Het
Nationale Toneel (Den Haag) en Toneelgroep Amsterdam het experiment in de
schouwburg introduceerden. 89
Door de integratie van verschillende kunstdisciplines kon een theatervoorstelling in de
jaren tachtig zich overal afspelen. Theatermakers gingen op zoek naar locaties die van
oorsprong niets met theater te maken hadden. Deze keuze voor een specifieke locatie werd
op zichzelf al een decor. De functie van het publiek speelde vaak een rol bij zo’n keuze. De
nieuwe ruimte maakte de toeschouwer tot participant. 90
In 1981 is de restauratie van de Nieuwe Kerk in Amsterdam voltooid. Briels vond dit een
aanleiding om Gysbreght van Aemstel op te voeren. De voorstellingen zijn wederom
gebaseerd op Briels’ versie uit 1942. De voorstellingen in de Nieuwe Kerk worden dermate
goed bezocht dat wellicht alleen daarom Carel Briels de kans krijgt om de productie met
vrijwel dezelfde acteurs te prolongeren; op 1 januari 1982 is Gysbreght van Aemstel terug in
de Stadsschouwburg. De voorstellingen zijn uitverkocht, maar de kritieken zijn vernietigend.
Bantzinger heeft het beeldmateriaal van deze voorstelling bij het TIN bekeken. Haar verslag:
Het toneelbeeld geeft een povere indruk met een bordkartonnen koorhek dat het
origineel uit de Nieuwe Kerk moet voorstellen. De inmiddels 72-jarige Johan
Schmitz (die voor de laatste keer Gysbreght speelt) spreekt Vondels verzen fraai
uit, evenals de andere acteurs overigens. De voorstelling is echter uitermate
statisch en toont nauwelijks enige interactie tussen de personages. De reien, in
koor uitgesproken door een tiental Utrechtse studentes zijn ronduit belachelijk. De
zaal is dan ook hoorbaar rumoerig. Het moet een hele zit geweest zijn, want het
stuk werd zonder pauze gespeeld. De enige modernisering die Briels toestaat is in
de ‘Kloris-en-Roosje’-epiloog, waarin Thomasvaer en Pieternel omringd worden
door een discoballet van Penny de Jager. 91
88
http://nl.wikipedia.org/wiki/Publiekstheater
89
http://www.nieuwlevenzaandam.nl/index_bestanden/geschiedenis2.htm
90
Jong. De J., Onderzoek naar de ontwikkeling van het ruimtegebruik in de theatrale enscenering van Griekse tragedies in
Nederland tussen 1891 en 2003. Utrecht: 2006
91
Bantzinger. A., Gijsbrecht is dood…Leve Gijsbrecht! Een onderzoek naar Gijsbrecht van Aemstel na 1968. Doctoraalscriptie
Theaterwetenschap. Amsterdam: 1989. p. 33-34