Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

etreurden het dat zij geen kans kregen om te regisseren en geen invloed hadden op het
repertoire.
Bij de Nederlandse Comedie werd de speelstijl gestileerder, het repertoire breder en
klassieker dan bij Comedia. In 1953 vestigde het gezelschap zich in Amsterdam. Daar zou
het achttien jaar lang de vaste bespeler van de Amsterdamse Stadsschouwburg zijn met o.a.
de jaarlijkse opvoering van Gysbreght van Aemstel. Bij de samenstelling van het repertoire
van de Nederlandse Comedie prevaleerde 'l'art pour l'art'. Aan experimenteel of
geëngageerd toneel had de leiding nauwelijks behoefte. Een opvoering moest allereerst een
fraaie vertolkingen zijn en kon ook nog wat te zeggen hebben. Deze rangorde bepaalde de
gang van zaken. Daarbij was de leiding erop gespitst de beste acteurs te werven die er in
Nederland te vinden waren. 66
De jaren vijftig en beginjaren zestig waren het tijdperk van het plechtig verzen zeggen
(‘verzen joelen’, noemden de studenten van de Amsterdamse Toneelschool het, die meestal
een plaatsje kregen in de reien). Het was het tijdperk van het publiek, dat kwam, omdat men
nu eenmaal naar Gysbreght van Aemstel ging.
In de jaren vijftig veranderden de opvattingen over de functie van het decor. Voorheen zag
men het decor vooral ter ondersteuning van hetgeen zich afspeelde op de vloer. Decor werd
gezien als pure decoratie door middel van onder andere sfeerbepalende achtergronden. Decor
kreeg echter steeds meer een tekstonderstrepende of symbolische functie. Daarnaast diende
de theatermaker zich vanaf de jaren vijftig open te stellen voor de invloeden van de (toen)
nieuwe media als film, en voornamelijk televisie. Het repertoire van het theater diende danig
aangepast te worden. Het trage handelingsverloop moest plaats maken voor snelle stukken
met een vlot handelingsverloop. Er moest gezocht worden naar een theatrale enscenering die
tijd en ruimte kon overbruggen. Door de productiedwang van de overheid was er weinig of
geen mogelijkheid voor theatergroepen om zich te specialiseren in theatervoorstellingen.
Daardoor werd er snel naar projecties gegrepen om de geschilderde achterdoeken te kunnen
vervangen. Ook vloeiden projecties makkelijker in elkaar over dan geschilderde
achterdoeken. 67
Foto: Ko van Dijk: Schminken.1955. 68
66
Liagre Böhl. de H., 'Bentz van den Berg, Henri (1917-1976)', in Biografisch Woordenboek van Nederland.
URL:http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/bwn6/bentz [27-11-2008]
67
Jong. De J., Onderzoek naar de ontwikkeling van het ruimtegebruik in de theatrale enscenering van Griekse tragedies in
Nederland tussen 1891 en 2003. Utrecht: 2006
68
Gezelschap: Nederlandse Comedie; Regie: Johan de Meester. Collectie TheaterInstituut Nederland