Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

De verantwoording van de selectie
De overwegingen om de productie van Het Publiekstheater in 1975 nader te bestuderen was
dat Gysbreght van Aemstel werd opgevoerd ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van de
stad Amsterdam. Tevens was Het Publiekstheater het eerste professionele gezelschap dat, na
1968, Gysbreght van Aemstel op het toneel bracht.
Mijn keuze voor de productie van de regisseur Hans Croiset in 1988-1989 lag bij Croisets
voorliefde voor Vondel. 24 Hij was in 1988-1989 de enige die ‘de Vondeltraditie in stand
hield met Lucifer (1979) en Adam in Ballingschap (1983).’ 25 ‘Die regies waren
legendarisch’ 26 en ‘met een eigentijdse blik gemaakt’. 27 Interessant is dat Guus Rekers, een
bekende actievoerder binnen de Aktie Tomaat -een groep die Gysbreght van Aemstel
reactionair vond -, verantwoordelijk was voor de tekstbewerkingen van de producties in
1975 en 1989-1989.
De productie van Toneelgroep Amsterdam in 1990-1991 werd geregisseerd door Rieks
Swarte. Hij was speciaal gevraagd om zijn eerdere eigenzinnige ‘speelgoedvoorstellingen’.
Zijn bewerking van Gysbreght van Aemstel ‘met voetnoten’ kan door Swarte’s visie niet
ontbreken in deze studie.
In 1995 bestond de huidige Stadsschouwburg in Amsterdam 100 jaar. Had Vondel
Gysbreght van Aemstel niet geschreven ter gelegenheid van de opening van de Amsterdamse
Stadsschouwburg in 1637?
Ab Gietelinks motief om Gysbreght van Aemstel in 2003 en 2008 op te voeren was, dat
Gysbreght van Aemstel een belangrijk stuk (cultuur)geschiedenis is. Hij noemt zijn
voorstellingen verplichte inburgeringcursussen, omdat het met de kennis van de geschiedenis
bij de gemiddelde Nederlander droevig is gesteld.
De musicals, de tv-registratie, de bewerking van een jeugdboek, de rapversie, de
muziekvoorstellingen, de jeugdvoorstelling, de droomwandelingtheater, de film, het
feuilleton in de deelraad en Briels Gysbreght van Aemstel vielen af, omdat deze producties
ingrijpende veranderingen, qua vorm of inhoud, hebben ondergaan óf een traditionele
herhaling zijn.
Van de producties uit 1975, 1988-1989, 1990-1991 en 2003 beschikt het TIN over
uitgebreide dossiers.
1.3 Het startpunt: 1968
In mijn onderzoeksvraag staat het jaartal 1968. Het jaartal 1968 is om drie verschillende
redenen gekozen als startpunt voor deze studie.
Ten eerste zijn vóór dat jaartal al onderzoeken geweest naar Gysbreghtproducties. Ben
Albach heeft in 1937 Drie eeuwen ‘Gijsbreght van Aemstel’, Kroniek van de jaarlijkse
opvoeringen uitgegeven. Zijn beschrijving stopt in het jaar 1937.
De enige mij bekende secundaire literatuur 28 die gaat over de opvoeringstraditie na 1960, is
geschreven door Marta Gnyp en Anne-Rose Bantzinger.
24
Bij Het Toneel Speelt heeft hij in 1996 Vondels Jozef in Dothan, in 1998 Jephta, in 2001 Lucifer, in 2004 Jozef uit Egypte
en in 2005 Adam in Ballingschap geregisseerd
25
Gijsbrecht in ballingschap. Arian. M., De Groene Amsterdammer 11 januari 1989
26
Hans Croiset is kwetsbaar in zijn grandeur. Janssen. H., De Volkskrant 20 oktober 1998
27
Het Nationale Toneel herstelt Nieuwjaarstraditie. Gijsbrecht waart weer over het slagveld. De Heuvel. D. van der., Telegraaf
23 december 1988
28
De recensie van de televisiebewerking in 1989 in Trouw is geschreven door Anne-Rose Bantzinger. In het nawoord wordt
gewag gemaakt van haar afsturen op de Gysbrecht-traditie na 1968. Na een mail kreeg ik per ommegaande haar scriptie