Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

naar actuele gebeurtenissen. Kan de waarneming van Brems over de literatuur geprojecteerd
worden op deze productie? Rekers zegt in het al eerder aangehaalde interview in 1988 (13
jaar later! En zie paragraaf 5.3) dat Lobo en Rekers Gysbreght in 1975 als marionet van
machthebbers hebben willen neerzetten. Heeft Rekers met terugwerkende kracht alsnog
Gysbreght uit 1975 een geëngageerde lading willen geven?
Bij uitgangspunt 2 van de productie uit 1975 staat dat het centrale thema de droom en
een beeld van de werkelijkheid is. Misschien sluit deze productie aan bij wat Brems zegt over
literatuur in 1975:‘De belangwekkende boeken uit 1975 houden een realistisch stramien aan,
maar verstoren of compliceren het realisme door vervreemdende elementen, uitgewerkte
symboliek of door ingebouwde reflectie op de relatie tussen taal/literatuur en
werkelijkheid.’ 539
11.4.2 Het Nationale Toneel 1988-1989
Zoals ik al hierboven en in eerdere paragrafen heb beschreven, raakte het geëngageerde
toneel uit de mode, was ‘kunst vooral dienstbaar aan zichzelf’ 540 en de opkomende
postmoderne kunstbeschouwing zorgde ervoor dat de jaren tachtig en negentig gekenmerkt
werden door een eclectisch geheel aan stijlen en een grote diversiteit aan ontwikkelingen.
Thomas Vaessens, hoogleraar Moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van
Amsterdam en directeur van het Huizinga Instituut, schrijft in De revanche van de roman.
Literatuur, autoriteit en engagement dat de postmoderne literaire intellectueel…[z]ich niet
kan verbinden of engageren met enige ideologie. 541 Vaessens’ waarneming wordt
ondersteund door de uitspraak van Linnebank: ‘De productie in 1988-1989 was op een
‘eigen engagement’ gericht (zie paragraaf 6.4.1).’
Heleen Pott, bijzonder hoogleraar kunst en samenleving in humanistisch perspectief aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam,schrijft op de website canon van het humanisme: ‘Terwijl in
de moderne kunst alles draait om originaliteit, vernieuwing en maatschappijkritiek, kiest de
postmoderne kunstenaar voor ironie, dubbelzinnigheid en een flirt met het grote geld’ 542 Dat
Croiset zich van ironie bedient kan ik niet constateren; zijn dubbelzinnigheid komt volgens
mij tot uiting in het spel op het voor- en achtertoneel. Dat Croiset flirt met het grote geld
geeft hij zelf aan in het interview met De Haagse Courant: ‘Als je commercieel denkt zou
men dus verwachten dat veel theatermakers in de rij zouden staan om dit werk uit te
brengen.’ 543
11.4.3 Toneelgroep Amsterdam 1990-1991
Vaessens schrijft in De revanche van de roman. Literatuur, autoriteit en engagement:
‘In…[h]et ludieke postmodernisme…[r]est de schrijver nog slechts de rol van campy
entertainer.’ 544 In de productie van Swarte in 1990-1991 zien we Swarte als ‘rekwisiteur’,
‘explicateur’, ‘regisseur’, ‘vormgever’, ‘inspiciënt’ etc. (zie paragraaf 7.2). Zien we hier de
‘campy entertainer’?
Sven Vitse, redacteur van het cultureel maatschappelijk maandblad Streven, schrijft in zijn
artikel Het postmodernisme en de crisis van links. Dertig jaar na La condition postmoderne:
‘Het verleden is ‘voor altijd buiten bereik’, de postmoderne cultuur kan het enkel nog
539
Ibidem. p. 364
540
http://www.minocw.nl/documenten/cultuurconfrontatie.pdf
541 2
Vaessens. T., De revanche van de roman. Literatuur, autoriteit en engagement. Nijmegen: 2009 . p. 49
542
http://www.humanistischecanon.nl/postmodernisme
543
Hans Croiset en de ‘Gijsbrecht van Aemstel’:‘Een gevecht voor en tegen de traditie.’ Haan. R. de., De Haagse Courant 24
december 1988
544 2
Vaessens. T., De revanche van de roman. Literatuur, autoriteit en engagement. Nijmegen: 2009 . p. 57