Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

Gietelink hoopt met zijn producties in 2003 en 2008 de interesse voor de vaderlandse
geschiedenis aan te wakkeren en de nieuwsgierigheid te ontwikkelen. Hij noemt zijn
voorstellingen verplichte inburgeringcursussen, omdat het met de kennis van de geschiedenis
bij de gemiddelde Nederlander droevig is gesteld.
Volgens NRC is geschiedenis ‘in’. In een redactionele column op 18 januari 2010
Vaderlands verleden 533 , schrijft de hoofdredacteur dat wij overhoop liggen met onze
culturele identiteit. De laatste 10 jaar zijn wij bezig met een inhaalslag; wij zijn op zoek naar
ons eigen nationale verleden en identiteit. De biografische roman, de canon van de
vaderlandse geschiedenis Entoen.nu, historische televisiedrama’s, Het Nationaal Historisch
Museum 534 en programma’s als Andere Tijden of OVT bewijzen dat volgens hem. Gietelinks
producties passen in de trend om het erfgoed voor het voetlicht te brengen, aandacht te
hebben voor het behoud van de taal, cultuur en cultuuruitingen. Gysbreght van Aemstel
krijgt zo een musealiserende functie.
11.3 Hoe krijgt de actualisering vorm?
In mijn onderzoek naar de actualisering heb ik me niet beperkt tot de tekst. Ik heb ook
gekeken naar het tweeledig onderscheid dat Mensert heeft aangebracht en de elementen die
een regisseur/dramaturg/tekstbewerker ten dienste staan, meegenomen in mijn onderzoek
(zie 4.2). Ook Marco Prandoni onderstreept in zijn dissertatie Een mozaïek van stemmen.
Verbeeldend lezen in Vondels Gysbreght van Aemstel dat een onderzoek zich niet beperkt tot
de tekst:
Omdat Gysbreght van Aemstel een toneelwerk is, moeten we rekening houden met
Gysbreght van Aemstel als opvoeringstekst, opgebouwd uit meerdere semiotische
tekensystemen waarbij de non-verbale elementen -zoals muziek, dans, gebaren,
make-up, kostuums, geluidseffecten, toneelattributen, decor, en belichting-
minstens zo belangrijk zijn als de gesproken tekst. 535
11.3.1 De tekst
Voor de producties in 1975, 1988-1989 en 1995 werd de tekst van Vondel bewerkt.
In 1975 werd in eerste instantie de verhaallijn veranderd (zoals in het tekstboekje staat),
maar veel veranderingen werden bij de voorstelling hersteld, omdat het verhaal in praktijk te
verwarrend en te onduidelijk overkwam. Uitgangspunt van Rekers was de tekst bewerken
maar met behoud van de versvorm in alexandrijnen. Het doel was om inhoudelijk meer
dramaturgische mogelijkheden -woord en daad dichter bij elkaar- te bieden dan Vondels
origineel. In 1988-1989 werd de tekst teruggebracht tot de essentiële informatieoverdracht
om zo meer vaart in de handeling te krijgen. Het doel van de tekstbewerking in 1995 was om
het drama dichter bij het hedendaags publiek te brengen. Een bijzondere ingreep was Rafaëls
tekst in het Engels.
De originele tekst werd bij de producties in 1990-1991, 2003 en 2008 gehandhaafd, maar
50% van de tekst werd geschrapt. Het doel bij Swarte was een reconstructie van Gysbreght
van Aemstel. Hij handhaafde een deel van de monologen om de schoonheid van Vondels
poëzie te laten zien.
533 Vaderlands verleden. Hoofdredactioneel commentaar. NRC. 18 februari 2010
534 In de beleidsnotitie 2001-2004 Cultuur als confrontatie staat: De politieke wens om een nationaal-historisch museum op te
richten past bij de hernieuwde maatschappelijke aandacht voor geschiedenis en het belang van historisch besef. Musea
verhelderen immers vanuit historisch en plaatselijk perspectief de ontstaansgeschiedenis en de continuïteit van een
samenleving. http://www.minocw.nl/documenten/cultuurconfrontatie.pdf
535 Prandoni. M., Een mozaïek van stemmen. Verbeeldend lezen in Vondels Gysbreght van Aemstel. Hilversum 2007. p.17