Full text - Igitur - Universiteit Utrecht

Rekers, bekruipt een merkwaardig gevoel. Dat Rekers, als voorman van Aktiegroep Tomaat,
zeven jaar na de beëindiging van de jaarlijkse traditie van de Gysbreghtopvoeringen met een
bewerking komt van Gysbreght van Aemstel met het motief ‘behoud van cultuurgoed’ klinkt
nu zeer tegenstrijdig. Immers Aktie Groep Tomaat had Gysbreght van Aemstel als
reactionair bestempeld. Deels zal het 700-jarig bestaan van de stad Amsterdam meegespeeld
hebben en deels zal de uitdaging gezeten hebben in een tekstbewerking met hedendaagse
zeggingkracht. Maar in 1988 zegt Rekers over deze productie: ‘Dat was pure schelmerij van
ons. We wilden de Gijsbreght ontheiligen.’
Croiset zette in 1988-1989, dertien jaar na het Publiektheater, Gysbreght van Aemstel op
de planken. Het stuk bleef, volgens Het Nationale Toneel, nog steeds tot standpunten
dwingen ondanks dat het onbespeelbaar werd geacht. Croiset wilde een confrontatie aangaan
met ons erfgoed. Ook voor deze productie was Rekers verantwoordelijk voor de
tekstbewerking. Interessant is dat bij deze productie en bij de productie uit 1975 het motief
‘behoud van erfgoed’ speelt, maar er wel grondige wijzigingen in de tekst plaatsvinden.
Swarte maakte in 1990-1991 op uitnodiging een Gysbreght van Aemstel met voetnoten.
Zijn motief om te actualiseren zat in de opvattingen van vorige regisseurs. De Gysbreght van
Aemstel was volgens hem teveel beladen met inlevingstoneel. Tevens vond Swarte dat de
nadruk teveel op ‘het treuren’ in het spel was komen te liggen. Hij wilde een vrolijke
voorstelling maken en laten zien dat een moralistisch stuk ook speels en humoristisch kan
zijn.
In 1995 werd Vrenegoor gevraagd om Gysbreght van Aemstel te regisseren. Een
actualisering van Gysbreght van Aemstel kan in de lijn van haar eerdere producties gezien
worden. In eerdere voorstellingen van haar worstelen mensen met overlevingsstrategieën. De
mensen proberen altijd weer in benarde situaties, het beste van te maken. De burgers krijgen
in deze voorstelling de belangrijkste rol. Vrenegoor wilde daarmee de ingrijpende effecten
van een burgeroorlog op het dagelijkse gezinsleven laten zien. De vragen ‘Hoe, waarom, en
wanneer te overleven in barre tijden’ worden gesteld.
Bij de bespreking van de producties van Gietelink heb ik verwezen naar twee
beleidsnotities van het Ministerie van OCW. De nota’s formuleren beleidsvoornemens en
randvoorwaarden voor subsidie. In de cultuurnota 1997-2000 Pantser of Ruggegraat staat:
Een samenleving die vooruit wil, doet er verstandig aan óók achterom te kijken.
Het verleden moet niet worden vergeten, maar opgepoetst en gebruikt. Zonder
continuïteit raken we op drift en koersen we van het ene incident naar het
volgende. Ons collectieve geheugen, waarvan belangrijke delen zijn opgeslagen in
archieven, musea en bibliotheken, schept een onmisbare basis voor die
continuïteit. Dat weerhoudt cultuurmakers en kunstenaars er niet van onder het
oer- Hollandse motto ‘onderzoekt alles en behoudt het goede’ de toekomst te
verkennen en daar nieuwe concepten en perspectieven voor te ontwerpen. 531
In de beleidsnota cultuurbeleid 2001-2004 Cultuur als confrontatie wordt ‘erfgoed’ met
name genoemd:
Kunst prikkelt vooral de verbeelding; kunst schept ongekende vergezichten die
mensen kunnen inspireren – en sommigen zelfs uitzicht bieden op de zin van het
bestaan. Erfgoed laat zien waar we vandaan komen en scherpt aldus de blik op de
toekomst. 532
531 http://www.minocw.nl/actueel/persberichten/11934/Extra-aandacht-jongeren-in-cultuurbeleid-Nuis.html
532 http://www.minocw.nl/documenten/cultuurconfrontatie.pdf