Lava 13.34 - binnenwerk.indd - CWI

Ik herinner me: de titel van een boek En toen moest ik mijn
broertje doodbijten. Zou ik dat kunnen als ik een broertje
had?Ik herinner me de gebogen, strompelende, vernederde,
geslagen, verminkte kinderen uit het leger des doods. En wie is
er nu gestorven? Terwijl de zon stralend om ze heen zingt en zij
zich oprichten naar het licht, houden hun beschaamde, voor
eeuwig gebrandmerkte broeders zich staande in de zwarte
strijd. Rood striemend, met modder en bloedzuigers in hun
wonden. Kindsoldaten.
Buiten draait de zon verder en binnen valt de schemering.
Papa eet cashewnootjes in de keuken. Hij gooit ze in de lucht
en vangt ze in zijn mond. Ik stel me voor hoe een nootje
doorschiet. Plok, zo zijn keel in. En dan? Boven kucht oma en
de vloer kraakt terwijl zij zich vloekend omdraait, de sussende
stem van de dokter resoneert donker onder haar hoge
kwaadheid. Papa springt van het aanrecht. Mama zwijgt liefdevol
en ze glimlacht echt en in niets herken ik de ergernis
die ik voel als hij zich zwijgend voegt naar elk woord dat oma
uit. En ben ik als hem? Ik zal nooit weten of ik als man nog
iedere letter opzuig die uit mama’s mond komt, alsof ze kostbare
parels spuugt.
Ik werd twaalf jaar en mama huilde op mijn verjaardag. Oma
schudde haar hoofd. Ik kreeg een computer en de nieuwste
versie van de Encyclopedie van de Wereld. We aten pizza met
ansjovis op de binnenplaats, in een mager lentezonnetje.
Oma en ik op de grote rieten stoelen onder roodblauw
geblokte dekens en we merkten pas dat oma bewusteloos was
toen ik haar tegen haar schouder duwde en zij zonder een
zucht te slaken onder de tafel gleed. Als een paspop met stijf
gestrekte benen. In het ziekenhuis verdween papa in de witte
muur en mama duwde mij door de eindeloze gangen en
moest keer op keer uitleggen dat niet ik de patiënt was. Ik
kon niet naar oma kijken. Mama aaide haar over haar grijze
haren en mompelde lieve woordjes. Papa’s gezicht zat in
elkaar gedraaid, als een verwrongen handdoek. De dood keek
donker uit zijn ogen. Ik gaf over op mama’s schoot.
Ik herinner me: de jongen die van niets wist. Hij kwam midden
in de nacht en ik herkende zijn ziekenhuishemd. Wat hij hier
deed? Waar waren zijn ouders, zijn zusje, zijn school, en morgen
ging hij naar Parijs, het schoolreisje met zijn klas? Het
bloed klopte in een grote prop op zijn slaap, de schaduw van
een vuistslag. En zijn gezicht toen hij niemand herkende. En
hoe ze hem troostten en hoe hij huilde en huilde en huilde en
hoe hij eindelijk begreep dat hij nooit meer terugkon. Hij was
niet kwaad. Hij ging mee. Natuurlijk ging hij mee. Maar hij
bleef over zijn schouder kijken. Zocht hij zijn belager of zijn
papa, zijn mama, zijn zusje?
Het is nacht en we zijn nog wakker. De dokter is naar huis.
We kunnen niets anders doen dan afwachten. Waarop wachten
we? De beroerte die haar die eerste keer vloerde, vernietigde
de helft van haar hersencellen. Splets, weg spraak en
geheugen. Weg, en wie ben jij mijn kind, mijn zoon? Papa’s
gezicht was die eerste dagen als een gewelde pruim, zijn ogen
roodomrande putten tussen zijn gezwollen wangen. Natuurlijk
gaat het goed komen, bezwoer hij me. Wat is erger, wilde
ik vragen. Als zij doodgaat? Of als ik sterf?
Mama vertelde me ontelbare keren over de schoonheid van
het leven. De golvende zeeën en oceanen die ik nog ga zien,
de woest glooiende bergen die ik nog moet beklimmen. De
zon, die de populieren goud kleurt in de nazomer en de uitgestrekte
zonnebloemvelden rondom de Toulourenc-vallei in
Frankrijk. De boeken naast haar bed vertellen andere verhalen.
Die leest zij om te relativeren, zei ze. Een ander woord
voor waarderen, vertelde ze en papa grimaste. Maar hoe
komt het dat ik mijn avondeten weggooi terwijl kinderen in
de vluchtelingenkampen van Nepal sterven van de honger,
vroeg ik. Niets, en zo is het leven, antwoordde mama. Daarna
legde ze haar hand op haar lege wijnglas waarin een vlieg
rondzoemde, kantelde het raam en liet de vlieg vrij in de
warme zomeravond.
Het is nacht en ik ben nog wakker. Papa snurkt hoekige kastelen
op de bank en mama ligt als een gestrande walvis op
bed, roze gerimpeld en zuchtend uit haar navel. Ik wacht.
Mijn bed het drijvende middelpunt van het huis, ons dorp, de
aarde, het heelal. Ik strek in gedachten mijn tenen. Rek me
uit. Denk heel hard aan oma in haar kinderledikant. Zij gaat
zich niet overgeven. Jullie zult mij straks nog hard nodig hebben,
zei ze ontelbare keren tegen papa, haar ogen waarschuwend
op mij gericht. Als ze dachten dat ik het niet zag.
Ik herinner me: een documentaire over een land. Ver weg in
Afrika. Een skelet in het zand, onder een wuivende boom. Een
zwarte arm met een witte handpalm. Ik dacht dat het kind
dood was. En misschien was dat ook zo. Misschien wist hij nog
niet dat hij er al niet meer was, opgevreten door zijn eigen honger.
En de roze, mollige man in zijn pak die met grote stappen
en een zalvende stem vertelde over het leed van deze kinderen.
De noodzaak tot hulp. De uitgedroogde hand die op zijn schoen
lag, al die tijd. En de man keek omlaag en hij zei niets maar
trok zijn voet snel omhoog. Daarna schudde hij zijn hoofd, de
hand plofte neer in het zand, het skelet bleef een skelet en de
man vertrok in een wit busje met een rood kruis. Daar moet je
niet naar kijken, zei mama.
Oma draait onrustig in haar slaap. Ik hoor haar kermen. Ze
kreunt niet zomaar. Mijn benen willen niet. Zelfs niet nu, nu
ik het zo graag wil. Een lange schaduw valt over het huis en
niemand ziet het. Behalve ik. En oma. Haar stem fluistert nu
door de gang en bij haar nadering glippen schimmen weg in
de hoeken van de trap en het raamkozijn. Ze roept mij. Ik ben
de enige die kan helpen. Zij weet het net zoals ik het weet.
De toestand van de dingen is niet anders. En wie zegt dat het
leven leven is en de dood dood?
Ik herinner me: mama. Mama vertelt graag het verhaal van
mijn dood. Hoe ik oma redde. Hoe de nacht verlicht werd door
de volle maan. Zij en papa sliepen. Oma lag doorweekt in haar
ledikant, stinkend naar poep en pis, stikkend in haar eigen
kots. Mijn beenspieren waren vergaan en versleten. Maar
ergens trok ik een pot spieren open en ik stond op. Ik nam een
paar stappen. Op de overloop klapte ik in elkaar en in mijn val
miste ik de leuning van de trap en smakte naar beneden. Languit
op de granito vloer in de hal. Papa en mama ontwaakten.
Oma gaat dood, zei ik tegen mama. Dat weet ik, zei zij. Maar
papa luisterde niet langer. Hij vloog de trap op. En een schaduw
viel over mijn gezicht en trok verder. Daarna werd ik stiller dan
de zondagmorgen.
66 Lava 13.3/13.4 Lava 13.3/13.4 67