Lava 13.34 - binnenwerk.indd - CWI

Uiteindelijk negeerden ze hem en begonnen hoofdschuddend
aan hun taken. Vanaf dat moment ging hij ze tegenwerken.
Als ze niet goedschiks een hekel aan hem kregen dan
maar kwaadschiks. Zo snel mogelijk en met zichtbare tegenzin
deden de zusters hun werk. Algauw waren er telkens
redenen waarom ze moesten verzuimen, zoals ondraaglijke
rugpijnen of plotselinge sterfgevallen in de familie. Daarna
zagen we ze nooit meer terug, waarna wij zuchten van verlichting
slaakten. We waren, althans voor zolang als het
duurde, weer onder elkaar.
Ik keerde leven met zijn grillige gedrag, zoals boeren leren
leven met aaneengeregen regenloze dagen in de zomer.
Immer alert was ik, op alles voorbereid. Overdag observeerde
ik hem nauwgezet. Zo wist ik dat wanneer hij ’s avonds meer
dan zijn dagelijkse glas zoete port dronk, hij hevig snurkte en
ook dat wanneer hij zijn geliefde detectives las, hij wartaal
uitsloeg vlak voor hij wakker werd. Ik wist ook dat als tante
Ellie ter sprake was geweest, hij de nacht daaropvolgend drie
uur wakker hevig woelde. Ik zorgde ervoor dat ik op tijd in
bed lag, zodat ik mijn eerste dromenslaap achter de rug had
wanneer het begon. Tenslotte moest ik overdag naar school.
Mijn moeder sliep door alles heen. Ze reikte hem hoogstens
wat aan, zoals een van haar geborduurde zakdoeken die ze
onder haar hoofdkussen bewaarde en viel dan meteen weer
in slaap. De zakdoeken vond ik de volgende ochtend in de
wasbak. Ze waren in de lengte doormidden gevouwen en
doorweekt, alsof hij er een wond mee had willen stelpen.
Af en toe leek hij de weg niet terug te kunnen vinden en
stommelde hij mijn slaapkamer binnen. Hij ging op de houten
kruk naast mijn bed zitten en zong zacht mijn naam voor
zich uit.
‘Papa, papa,’ zong ik terug, omdat ik wist hoezeer zachte
tonen hem kalmeerden. Ik verlangde er vurig naar om het
waas voor zijn gedachten weg te nemen. Hoe afstotelijk ik
hem ook vond, hoezeer ik hem ook kon haten bij daglicht; ik
was op zulke momenten in staat mijn leven voor hem te
geven. Hij huilde soms. Meestal bleef hij ruim een uur, tot
zijn voeten met de gele kalknagels door en door koud waren.
Hij wreef over zijn benen en verliet mijn kamer, duizend
excuses prevelend.
Daarna hoorde ik de geluiden in omgekeerde volgorde. Zijn
voetstappen op de gang, in de slaapkamer. Het legen van een
glas water en het zuchten als hij zich krakend uitstrekte op
bed. Hij draaide en woelde nog een poos tot het doodstil
was.
Dit was lijden voor hem wist ik. Deze aftakeling van zijn
vroeger vlijmscherpe geest. Soms, wanneer het kermen al te
heftig in mijn oren klonk, hoopte ik dat het einde spoedig
zou naderen. Maar dan, wie zou ik zonder hem zijn?
Ik deed mijn best zijn toestand te zien als vergankelijk. Eigenlijk
was hij normaal, besloot ik, op een paar vreemde gedragingen
na. Mijn moeder hielp daarbij. In haar ogen werd hij
ooit weer de man die ze van vroeger kende. De man die elke
zaterdag seringen meenam, die haar met een stiekeme hand
onder haar rok deed blozen en haar overal en altijd aan het
lachen kon maken. Ze liet mijn vader zo veel mogelijk zijn
gang gaan, in de hoop dat ze er dan zo min mogelijk last van
had. Tegen anderen die naar mijn vader vroegen, vertelde ze
dat hij een virus had, soms ook dat er een bacterie in zijn darmen
huisde, hij de ziekte van Meunière had, of Pfeiffer. Soms
ook dat hij zo bezig was met zijn geniale uitvindingen waarop
hij later patent zou aanvragen, dat hij tijdelijk met zijn hoofd
in de wolken liep. Rust, veel rust zou hem goed doen. Als we
maar geduld hadden, daar kwam het op aan.
Neuriënd liep ze door het huis, kneep de dode bloemen uit
de begonia’s op de vensterbank, en kweet zich met al haar
energie aan ons huishouden. Uren kon ik naar haar kijken als
ze zo bezig was. Ze vond wetmatigheden in de gekste dingen.
Op de eerste maandag van de maand was het versteldag. Ze
nodigde dan haar ongetrouwde zus uit, en ging met haar
door de overvolle wasmand heen. Met een hoorspel waar ze
om moesten giechelen op de achtergrond werden sokken
gestopt, ladders in panty’s opgehaald en knopen aangezet.
Met eenzelfde innerlijke noodzaak begon ze elke dag om
drie uur met aardappels schillen, en om zeven uur met de
afwas. Elke donderdagavond werden onze schoenen gepoetst
en om de maand, op zaterdagmiddag, het zilver. Mijn vader
liep er omheen of doorheen, klagend of zingend, maar ze liet
haar werk er nooit onder lijden.
‘Mathilde, lieverd, misschien wil jij me helpen met uitwrijven,’
vroeg ze me eens. Mijn vader die op dat moment toevallig
binnenkwam, keek me aan, gaf me een knipoog en zei dat
hij me nodig had voor andere zaken. Daarmee doelde hij op
het begieten van de bloemen. Het was de enige taak in het
huishouden die hij tot het eind volhield. Zonder morsen, en
vooral zonder het ook maar een keer te vergeten. Op dat
moment geloofde ik mijn moeder, die beweerde dat het allemaal
een kwestie was van hormonen of bacteriën. Met het
juiste medicijn zou hij op een dag weer de oude vader van
vroeger zijn.
Mijn herinneringen zijn niet lineair, zoals de oplopende cijfers
op het liniaal dat in mijn houten tekendoos zat. Mijn herinneringen
zijn als de inktvlekken die de waterplassen in
de tuin steeds donkerder kleurden wanneer ik mijn inktpatronen
erboven leeg liet lekken.
Pas veel later realiseerde ik me dat het al vroeger begonnen
was. Zeven was ik misschien, toen ik tussen de middag uit
school kwam om mijn boterham te eten. Het was hartje winter,
er was al dagen sneeuw voorspeld. Mijn sleetje stond
klaar, vader had het die zaterdag een nieuw verflaagje gegeven.
Maar de sneeuw bleef in de lucht hangen tot onze grote
teleurstelling.
Ik vond hem zat op de bovenste tree van de trap. Hij droeg
zijn donkergrijze pak met de streepjesstropdas die ik zo mooi
vond. Zijn slanke handen met de gouden trouwring lagen op
zijn knieën.
‘Papa, wat doe jij hier?’ riep ik. Zijn blauwe ogen lichtten op
toen hij mij zag. Hij trok me naar zich toen en liet zijn vingers
over mijn handpalm dansen.
‘Mijn sokken,’ zei hij, ‘enkel mijn sokken nog. Ik kan ze nergens
vinden.’ Zijn voeten die een tree lager naast elkaar op de
betonnen trap stonden waren wit. Ik zag ze alleen in de
zomer, als we aan het strand waren, maar dan waren ze niet
zo wit. Ik sprong op om zijn sokken uit de onderste la in de
gangkast te pakken en bracht ze naar hem. Gretig, als een uitgehongerd
dier trok hij ze uit mijn handen.
‘Dank je, kindje,’ zei hij. ‘Dank je, dank je.’ Hij trok zijn sokken
aan, wreef ze met zijn handen glad over zijn voeten en
ging staan. Hij was lang, ik reikte tot het midden van zijn
buik.
‘Weet je wat Tilly,’ zei hij. Hij noemde me alleen Tilly als we
met zijn tweeën waren. Met mijn moeder erbij was het
Mathilde. ‘Ik ben nu toch al te laat. We kunnen net zo goed
samen uitgebreid lunchen. Lust je een roerei?’ We lachten.
Hij en ik, geen speld tussen te krijgen.
Op school werd er voortdurend over me gefluisterd. Ik
merkte het aan het plotselinge zwijgen als ik ergens binnenkwam,
het stiekeme wijzen als ze dachten dat ik niet keek.
Het wende, zoals alles wende. Het mooiste meisje uit mijn
klas, dat het jaar daarvoor ook nog het pianoconcours won,
zei tegen me, op een vol schoolplein, dat mijn vader gek was.
Ik haalde mijn schouders op.
40 Lava 13.3/13.4 Lava 13.3/13.4 41