Lava 13.34 - binnenwerk.indd - CWI

Scherptediepte
Rosan Hollak
Zijn moeder snuit met een wit papieren zakdoekje haar neus
en zegt op rustige toon: ‘Boven op zijn kamer ligt zijn leesbril.
Ga maar even halen.’ Ze kijkt naar Theodor. Zijn zus en
broer, die aan de eettafel zitten, reageren niet op de vraag.
Theodor schuift zijn stoel naar achteren, staat op en loopt de
trap op. Sinds het is gebeurd, is hij er nog niet geweest. ‘Het
hol’. Hij aarzelt om naar binnen te stappen. De deur gaat
moeizaam open. De weerstand wordt veroorzaakt door een
stapel dozen. Hij knipt het licht aan. Een zure lucht dringt
zich op. De doka ligt er troosteloos bij. De bakken voor de
ontwikkelvloeistof en fixeer liggen op de grond. Drie stroken
met negatieven hangen met wasknijpers aan een lijntje. Het
werkblad is een chaos van plastic flessen, ijzeren klemmen en
ijzerdraadjes met vastgeplakte papieren rondjes. Overal staan
dezelfde overvolle witte dozen. Met zwarte stift staat op de
zijkant van iedere doos een aantal woorden geschreven:
‘Gaza/Westbank 1998’. ‘Iran 1970/71’. ‘Vrouwen. Laila/Theodor
– peutertijd’. Theodor vist een boek van de plank getiteld
Daguerreotypie in Frankrijk. Hij slaat het open. Op iedere
bladzijde staan pijltjes of onleesbare korte zinnetjes. Alles
met potlood. Zijn vader was het soort man dat dacht dat hij
alle teksten die hij in boeken schreef weer zou uitgummen.
Ooit.
Op het werkblad ligt de leesbril, een portemonnee, een horloge
en een paspoort. Hij slaat het paspoort open en kijkt
naar het portret van een serieuze man met een kalend hoofd
en warrig grijs pluishaar boven zijn oren. Een grote uilenbril
prijkt op zijn neus. Met de kin omhoog kijkt hij recht in de
camera: een spottende, in zichzelf gekeerde blik. Theodor
schiet in de lach. Vreemd. De fotograaf gefotografeerd.
Onwerkelijk. Zijn vader doet zijn best om te poseren op de
manier die van hem wordt verwacht, maar eigenlijk staat hij
alweer op het punt om weg te gaan. Hij wil er niet zijn, in dat
nauwe hokje, aan de verkeerde kant van de lens.
Theodor denkt aan de laatste keer dat ze elkaar spraken. Hij
zou op vakantie naar Spanje gaan en bracht, voor vertrek, een
kort bezoek aan zijn ouders. Hij had zijn vader aangetroffen
in een stoel bij het raam. Herman – hij noemde hem nooit
bij zijn naam – was voor zijn doen ongebruikelijk afwezig.
Theodor had een cadeautje voor hem gekocht. ‘Alsjeblieft.
Omdat ik er niet ben op je verjaardag.’ Zijn vader had het
zonder iets te zeggen in ontvangst genomen. Hij zag er kwets-
baar uit. Zijn dikke bril stond een beetje scheef, een rijtje te
lange wenkbrauwharen piekte boven de rand van het montuur
uit. Op de binnenkant van de glazen zaten kleine witte
vlokjes. ‘Wenkbrauwroos,’ dacht Theodor.
Hij had zijn blik laten glijden over de grote handen op de
donkerblauwe werkbroek. De zuren uit het fixeerbad lieten
een spoor van witte kringen op de broekspijpen achter. Zijn
vader rook zelf ook zurig. Als kind kon Theodor soms ruiken
of Herman was teruggekeerd van een verre reis. Als hij van
school thuiskwam en de trappen op snelde, kwamen de vertrouwde
geuren hem al tegemoet. En als de deur van de doka
gesloten was, wist hij zeker dat zijn vader terug was. Zodra,
na aankloppen, de warrige haardos van Herman om de hoek
verscheen, sloeg hij snel zijn jongensarmen om zijn nek en
rook de zure huid met sigarettenrook en voelde de stoppels
in zijn nek schuren. Dan was er even niets anders dan de
heerlijkheid van zijn eigen vader.
Toen Herman doorkreeg dat hij Theodors vasthoudende blik
niet langer kon ontwijken, was hij gaan praten. Het was alsof
de gedachtestroom, die al een tijdje in zijn hoofd op gang was
gekomen, nu eindelijk naar buiten kwam. Dit gebeurde wel
vaker, maar het bevreemdde Theodor telkens weer. Het was
alsof zijn vader soms niet doorhad dat je een gesprek ook
vanaf het begin moest aanvangen: ‘Ik heb ernaar gezocht,’ zei
Herman. ‘Mijn leven lang. Ik wilde het vastleggen. Het was
iets om mijn gemoed gerust te stellen. De wreedheid, de pijn,
het was soms te veel. Daarom wilde ik het schoonste in de
wereld vangen. Borsten als room. Het blankste blank dat
afsteekt tegen al het andere in de wereld. Borsten om te strelen,
om te zoenen, om op te eten. Alsof het taartjes zijn. Met
bovenop een kersje... En ik heb ze gevonden. Meisjes van
melk en honing. Ik ben zelfs met ze geweest. Zeg het niet
tegen je moeder. Ze weet het wel, maar ook weer niet. Die
meisjes. Ze wilden alles voor me doen, poseren op alle mogelijke
manieren. Maar het lukte niet. Hun borsten moesten tot
leven komen op het papier. De huid moest ademen, de aderen
stromen. Ik wilde dat je het kon zien: hoe de melk verscholen
ligt, onder de oppervlakte van de huid. Maar zelfs op
het beste barietpapier verwelkte iedere suggestie van leven...
Nee. Bepaalde schoonheid is niet te vangen.’
Theodor pakt de leesbril en loopt over de gang van de bovenverdieping.
De laatste woorden van zijn vader tollen door
zijn hoofd. De derde dag in Madrid had zijn zus ’s nachts
gebeld. Toen hij haar naam op het display van zijn mobieltje
zag staan, wist hij meteen wat er aan de hand was. ‘Pap,’ zei
Laila met verstikte stem. ‘Hij...’ Zijn vader was de dag ervoor
wakker geworden met steken in zijn borst. Aan het ontbijt
had hij zich verslikt en viel proestend van zijn stoel. De pijn
nam toe en Laila was, samen met zijn moeder, naar het ziekenhuis
gereden. Daar werd zijn vader in een rolstoel naar de
eerste hulp gereden en op een brancard gelegd. En terwijl zijn
moeder met de artsen stond te praten, was Herman ineens
weg. Verdwenen. Een onhoorbare laatste zucht. Een kleine
samentrekking van de handen. Een plas in zijn onderbroek.
‘Het was,’ zei Laila snikkend aan de telefoon, ‘alsof hij geen
afscheid wilde nemen.’
De bel gaat. Door het trapgat hoort Theodor de korte groet
van de begrafenisondernemer en het dichtslaan van de voordeur.
Uit de keuken komen afwasgeluiden, vermengd met
een zacht geneurie, afkomstig van zijn broer. Laila loopt de
trap op en gaat de slaapkamer binnen. Theodor volgt haar en
opent de deur van de ingebouwde kast. Een stuk of dertig
verschillende stropdassen bungelen aan de deur. Vijf jasjes en
twee pakken, gehuld in plastic, hangen naast elkaar. Op de
plank ligt een stapel overhemden en een stapel truien.
14 Lava 13.3/13.4 Lava 13.3/13.4 15