Woordenboek van het Nederlands in Suriname van 1667 tot 1876

atagger 47 bebe
bastian voor een opzichter bij een boschpatrouille*.
(b) negerbastiaan in 1815
(Schiltkamp & De Smidt 1339) voor een
hulpkracht, voorzien van een zweep, van
een ambtenaar die toezicht houdt op de
veiligheid en de hygiëne in Paramaribo. (c)
bastiaan voor hulpkracht van de savanneschout*
(1815, Schiltkamp & De Smidt
1342; 1834, Teenstra 1842:220). (d)
bastiaan voor een onderaanvoerder van de
bosnegerleider Bonnie. Ø /S/bs/2-4/-.
Opmerking 2: Bastiaan en basja betekenen
heden ‘onderhoofd’ (onder capitein*, I)
in een indianen- of boschnegerdorp. Ø /S/
pp/2-4/-.
batagger: zie pataka*.
batatta, soort indiaanse draagmand, vermoedelijk
met een vorm als die van wat
heden in Surinaams-Nederlands een
moetete genoemd wordt.
< Karaïbisch patoto (Ahlbrinck 1931:506).
1854 (Kappler 1983:50 e.a.). Ø /K/ic/4/-.
batatte, battatte: zie patatte*.
batterij (de), het geheel van in een serie
geplaatste suikerketels*.
< Europees-Nederlands batterij, een groep
gelijkvormige, bijeenhorende zaken in het
algemeen.
1720 (Oostindie 1989:49).- 1804 (Eensgezindheid
120). Ø /N’/pt/1-3/-.
- : Engelsche batterij, batterij* bestaande
uit een grote, langwerpige, stenen kuip,
verdeeld in een aantal vakken waarin evenzovele
ketels voor de bereiding van suiker
uit suikerrietsap, met een vuur onder 3 of
4 ketels tegelijk.
Zonder de toevoeging ‘Engelsch’ betreft
het een dergelijke batterij* met een vuur
onder iedere ketel apart.
1762 (Oostindie 1989:465, dubbele
Engelsche batterij, dus met twee rijen ketels
naast elkaar). 1771 (Nepveu 133).
Ø /N+N’/pt/2/-./
- : lage batterij, batterij* die ingezonken
is, dus lager ligt dan het vloeroppervlak
van de suikerfabriek.
1828 (Kuhn 19). Ø /N+N’/pt/ 4/-.
baviaan (-en), rode brulaap (Alouatta
seniculus straminea).
< Europees-Nederlands baviaan (de
naam voor zekere bodembewonende apen
(voornamelijk Papio-soorten) in Afrika),
maar waarschijnlijker afkomstig uit Westelijk
Guyana of zelfs Oostelijk Guyana (zie
beneden).
1855 (Focke 7). - 1903 (Van Coll 550).
Oudste vindplaats in Oostelijk Guyana
1678 (Van der Woude; Lichtveld &
Voorhoeve 51); ook in Westelijk Guyana
(Van Berkel 1695:11).
Zie ook: baboen*. Ø /X/d/4-5/O./W./.
bazuinkoor, klein ensemble dat in het verband
van de Evangelische Broedergemeente
religieuze muziek ten gehore bracht en
nog brengt.
< Duits Posaunenchor. Het Surinaams-
Nederlandse woord ontstond toen de
Broedergemeente nog door Duitstaligen
gedomineerd werd.
1870-80 (J. IJzerman in Oso 6:56). →.
Opmerking: In de loop van de tijd is de
samenstelling, in het bijzonder de verhouding
zangers-koperblazers-andere
instrumentalisten, aan veranderingen
onderhevig geweest, waarbij de exclusieve
relatie met de Broedergemeente verloren
ging en wereldlijke muziek de overhand
kreeg. Het is niet aan te geven tot wanneer
het oorspronkelijke karakter stand heeft
gehouden. Ø /Dui./bc/4-?/-.
bebe, boomsoorten van het genus Pterocarpus.
< Sranantongo bebe (Van Coll 1903:643)
of kort voor Sranantongo bebe-hoedoe
(Focke 1855:9).
1790 (Stedman 410, bee bee, Engelse spelling).
→. Ø /S/wp/3-6/-.
- : hooglandsche bebe, zekere boomsoorten,
voornamelijk van het genus Pterocarpus.