Woordenboek van het Nederlands in Suriname van 1667 tot 1876

19
Pierre Jacques Benoit, een Antwerpenaar van geboorte, bezocht Suriname vermoedelijk gedurende
een groot deel van het jaar 1831. In zijn Franstalige boek van 1839 geeft hij blijk met
veel belangstelling en inlevingsvermogen om zich heen te hebben gekeken, zowel in Paramaribo
als daarbuiten. Echter, waar hij steunt op literatuur - hij kende Fermin (1770) en Stedman
(1796) - of mondelinge inlichtingen van anderen maakt hij fouten en geeft hij ruimte aan zijn
fantasie. Ook bij een aantal van de 98 prachtige en zeer instructieve illustraties kan vermoed
worden dat de voorstelling niet alleen directe waarneming betreft maar ook gecomponeerd is.
Zie De Groot (1980). Enerzijds introduceert de Nederlandse vertaling van 1980 enige nieuwe
fouten, anderzijds worden een aantal fouten van Benoit zelf onder ‘Aantekeningen’ door de
vertaler dan wel in de ‘Notes’ van De Groot gecorrigeerd.
Adriaan van Berkel verbleef van 1671 tot ten minste 1674 in de ten westen van Suriname gelegen
Nederlandse kolonie Berbice en was daar secretaris van de gouverneur. Hij geeft in het
eerste deel van zijn boek van 1695 een levendig verslag van zijn belevenissen, dat bovendien
verregaand werkelijkheidsgetrouw lijkt. Het tweede deel heet te berusten op zijn ervaringen
als planter in Suriname van 1680 tot 1689. Al in 1925 echter legde Roth (1948: X) er terloops de
vinger op dat dit deel een Nederlandse versie is van Warren (1667). Zie voor een latere analyse
van deze bevinding Van Donselaar (1993). Dit rechtvaardigt de veronderstelling dat Goslinga
(1985:267) zich door Van Berkels eigen vermelding van zijn planterschap heeft laten misleiden
en dat Roth gelijk had met zijn opmerking ‘... Surinam ... (which, it seems, he never visited) ...’.
Anthony Blom (1786, 1787, 1801-1802) was afkomstig uit de kring van hoveniers en tuinders.
Na zijn aankomst in Suriname in 1766 klom hij op in de planterswereld van blankofficier
(opzichter), via directeur (bedrijfsleider) tot administrateur (bewindvoerder). Hij ontwikkelde
zich tot een ware landbouwdeskundige en had buitendien veel belangstelling voor andere facetten
van land en volk van Suriname. Een boek over de Surinaamse landbouw, waarvan hij
samen met de ‘Raad van Justitie’ Visscher Heshuysen de tekst had opgesteld, werd door de
laatste geheel naar eigen inzicht in 1786 in Nederland gepubliceerd. Het uitvoerige ‘voorwerk’
en de hoofdstukken 11 en 17 zijn zelfs geheel alleen van zijn hand - dit alles zeer tot ongenoegen
van Blom, die een jaar later een eigen, slechts weinig andere versie het licht deed zien
(Oostindie & Van Stipriaan 1991). Achteraf valt de uitgave van 1786 toe te juichen, omdat
alleen die is voorzien (door Visscher Heshuysen) van onder meer vele verduidelijkingen in
voetnoten en van een uitvoerig glossarium, alsmede de mededeling dat schrijver(s) de werken
van Labat (1731) en Fermin (1765-1770) kenden. Blom voegde met zijn werk van 1801-1802
weinig nieuws aan het al voorafgegane toe. Hij overleed in Paramaribo in 1807.
W. Boekhoudt, een theologiestudent, werkte in de jaren 1845-1849 in Suriname als huisonderwijzer
voor een plantagedirecteur en publiceerde later (1874) zijn bevindingen (Bakker e.a.
1993:43-45).
Van Bouwhuijsen e.a. (1988): Voornamelijk een geordende verzameling van authentieke contemporaine
documenten betreffende de strijd tegen bosnegers (1757-1759). Met een glossarium.