VOEDSEL EN REPRODUCTIE BIJ DE KOOLMEES INSTITUUT VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK

- 38-
geproduceerd worden dan in tuinen, parken of dennenbossen (Van Balen 1973, Cowie & Hinsley
1987).
Centrale vraag bij het lopende onderzoek aan de koolmees is waarom de keuze valt op
kleinere legsels dan de meest produktieve. In een model van Boyce & Perrins (1987) wordt
deze keuze verklaard door een van-jaar-tot-jaar variabiliteit in milieuomstandigheden.
B,esultaten van deze en andere studies wijzen erop dat het aanbod aan rupsen, zowel de
belangrijkste als een sterk variabele voedselbron, één van deze . milieuomstandigheden is.
Naast dit model zijn er twee andere modellen, waaruit ook het 'belang van voedsel voor
de keuze van de legselgrootte blijkt. In het model van Lima (1987) oefent predatie een
grote selectiedruk uit op grote legsels, waardoor het gunstiger is kleinere legsels te maken.
Grote nesten vallen op door een hoge bezoekfrequentie van de ouders en lawaaierige jongen.
Dit laatste wordt onder andere veroorzaakt doordat het gemiddeld gewicht per jong afneemt
met toenemende legselgrootte en de jongen daardoor hongeriger zijn. Het voedselaanbod
is hierbij van belang omdat toename ervan leidt tot zwaardere, minder hongerige jongen
en een geringere predatie. Belangrijke predatoren van koolmezen gedurende de reproduktie
zijn de Wezel (Mustela nivalis) en de Sperwer (Accipiter nisus; Lack 1966, Perrins 1965,
Perrins & Geer 1987). Er zijn geen aanwijzingen dat op de Hoge Veluwe in 1985 en 1986
predatie een rol speelde bij de sterfte in de nesten, al werden soms sperwers gesignaleerd.
Tinbergen et al. (1988) beschreven een model waarin toenemende kosten van het vrouwtje
bij toenemende legselgrootte in eerste broedsels gevolgen hebben voor het maken van een
tweede broedsel. Ouders met de meest produktieve legselgrootte in eerste legsels produceren .
in een geheel broedseizoen minder recruten dan ouders met de meest voorkomende
legselgrootte. Dit is het gevolg van een hogere produktie van recruten in het tweede broedsel
bij de eerstgenoemde categorie ouders, die het verschil met de tweede categorie meer
dan compenseert. De kosten van de ouders nemen af met toenemend aanbod aan rupsen.
Dit stelt de ouders in staat extra jongen groot te brengen. Geconcludeerd mag worden dat
bij de koolmees het aanbod aan voedsel (rupsen) van groot belang is voor de reproduktie,
omdat het de produktie van jongen, en daarmee van recruten bepaalt en de kosten van de
ouders beïnvloedt. Het voedselaanbod tijdens de reproduktie is daarom essentieel voor het
lifetime reproductive sucess.