VOEDSEL EN REPRODUCTIE BIJ DE KOOLMEES INSTITUUT VOOR OECOLOGISCH ONDERZOEK

- 37-
gewicht van het vrouwtje uitmaken. Ouders nemen meestal de kleinere prooidieren voor
zichzelf (Gosler 1987, Jones 1987b). De lagere dichtheden daarvan in 1986 zouden kunnen
leiden tot het overschakelen van de ouders op andere, kwalitatief slechtere prooidieren.
Er zijn aanwijzingen dat de ouders in 1986 zelf drogere prooien hebben gegeten dan in 1985
(Dietz in prep.). WilHams (1987) vond een negatief verband tussen instraling door de zon
en inspanning bij de Savannah Sparrow (Passerculus sandwichensis). Er kan dus een
temperatourseffect zijn op de energiebesteding. De temperatuur was in 1986 op de dagen
van de DEE-meting gemiddeld 6.5 3C lager dan in 1985, wat tot verhoogde kosten geleid
kan hebben. Algemeen neemt het bebroeden af naarmate de temperatuur hoger is, zodat
meer tijd besteed kan worden aan het voeren van de jongen (Grundel 1986, O'Connor 1984,
Williams 1987; niet door Jones 1987a). Gezien de maximale energiebehoefte van de jongen
op het moment van meten, het goed in staat zijn van de jongen op dat moment zelf hun
lichaamstemperatuur te handhaven (O'Connor 1984) en het gelijke aantal bezoeken, is het
onwaarschijnlijk dat de duur van het bebroeden in beide jaren verschilde. Waarschijnlijker
is het dat door de lagere temperatuur in 1986 de ouder meer energie moest besteden om
zichzelf op temperatuur te houden.
Het gebruik van de rijkdom aan grote rupsen als voedselmaat leverde geen verbanden
op. De oorzaak hiervan is een slecht gekozen maat of het niet van belang zijn van grote
rupsen alleen. De gekozen maat is gebaseerd op het aandeel grote keutels (>0.6 mm) op
het totaalgewicht. Bij omrekening naar biomassa van grote rupsen ka'n het aandeel toenemen
vanwege de constante in de omrekeningsfactoren (zie tabel 1). De invloeÇ van de constante
is groter naarmate de totale voedselrijkdom afneemt en be'invloedt daardoor het aandeel
grote rupsen. Er vanuit gaande dat de gekozen maat het aandeel grote rupsen weerspiegelt,
zegt deze alleen iets over het voedselaanbod voor de jongen. Ook het aanbod voor de ouders,
de kleinere rupsen (Gosler 1987), is van belang in verband met de mogelijkheid de jongen
te kunnen blijven voeren en daarvoor het op peil houden van een hoge energiebesteding.
Het totale voedselaanbod geeft aan wat mogelijk is voor jongen en ouders.
Het effect van voedsel op de reproduktie is in deze studie alleen correlatief berekend.
Experimenten zijn nodig om causale verbanden aan te tonen. Den Boer-Hazewinkel (1987)
voerde nesten in Oosterhout bij en vergeleek deze met niet-bijgevoerde nesten. Extra voedsel
gedurende de nestperiode beïnvloedde de locale overleving van de jongen en ouders niet.
Deze resultaten kunnen het gevolg zijn van de zeer rijke omstandigheden in Oosterhout.
In 1987 werd op de Hoge Veluwe een deel van de jonge koolmezen bijgevoerd en deze werden
significant zwaarder dan niet-bijgevoerde jongen (mond. med. J.M. Tinbergen). Ook in andere
studies werden bijvoerexperimenten gedaan (Arcese & Smith 1988, Davies & Lundberg 1985,
Dobson & Kjelgaard 1985a, b). Hoewel op korte termijn de reproduktie door bijvoeren positief
werd beïnvloed, waren de resultaten op lange termijn tegenstrijdig.
Aan veel keuzes die de ouders maken ligt de voedselsituatie tijdens de reproduktie ten
grondslag. Habitatkeuze is hier een voorbeeld van. Algemeen worden voor koolmezen
eikenbossen als het beste habitat beschouwd, omdat er meer en zwaardere jongen