2008-16 Beeldvormende technieken deel 2; Echografie

paard & gezondheid
Bij echografie wordt gebruik gemaakt van
ultrageluid, geluid met een frequentie
tussen de 2 en 15 megahertz, oftewel
2.000.000 en 15.000.000 hertz. Dit geluid
kunnen wij mensen niet horen. Om een idee
te krijgen: geluid van tussen de 20 en
20.000 hertz kunnen wij horen. Het ultrageluid
wordt elektrisch opgewekt in de transducer,
een soort ‘staaf’ die de gebruiker op
het te onderzoeken object plaatst en die
verbonden is aan een computer en een
beeldscherm. Deze transducer zendt de
geluidsgolven uit en vangt het teruggekaatste
geluid weer op. Er zijn verschillende
transducers beschikbaar. Sommige zijn
geschikt om heel oppervlakkige structuren
in beeld te brengen, van andere kunnen de
geluidsgolven juist heel diep doordringen,
dit is afhankelijk van de frequentie. Hoe
lager de frequentie, hoe verder de golven
zullen reiken. Ook is de vorm van de transducer
van belang voor het gebruik. Om
bijvoorbeeld de baarmoeder van een merrie
te scannen wordt een transducer gebuikt
die de geluidsgolven aan één zijkant
uitzendt. Bij uitwendig onderzoek wordt
meestal gebruik gemaakt van een transducer
die de geluidsgolven via de top uitzendt,
en dit kan weer op een heel klein oppervlak
of juist een heel breed oppervlak. Welke
transducer wordt gebruikt is helemaal
afhankelijk van het doel van het onderzoek.
Echo
De door de transducer uitgezonden geluidsgolven
worden gedeeltelijk door het weefsel
teruggekaatst en vervolgens door dezelfde
transducer weer opgevangen. Het beeld
wordt dus opgebouwd uit de door het weef-
sel teruggekaatste geluidsgolven, de
echo’s, en vandaar de naam ‘echografie’.
De mate waarin het geluid door de verschillende
weefsels wordt teruggekaatst is
afhankelijk van de dichtheid van het weefsel
en van de snelheid van het geluid in dat
weefsel. Als op het grensvlak van twee
verschillende weefsels de geluidssnelheid
verandert, kaatst een deel van het geluid
terug. De rest van het geluid gaat door en
kaatst vervolgens op een ander grensvlak
terug. De teruggekaatste golven worden
opgevangen en omgezet in een elektrisch
signaal, dat vervolgens door de computer
wordt omgezet in een beeld dat op het
• tekst : Yvonne Buis-Franken
• foto : aFdeling diagnostische Beeldvorming van de Faculteit diergeneeskunde in utrecht.
Beeldvormende technieken (deel 2)
Echografie
In de tweede aflevering van deze serie besteden we aandacht aan de echografie. Deze techniek, op basis van
geluidsgolven met een zeer hoge frequentie, is met name geschikt voor het onderzoeken van zachte structuren.
Het ‘scannen’ van merries is bij de fokker meer en meer ingeburgerd. Maar deze techniek heeft nog vele andere
toepassingsmogelijkheden.
50 IDS16 • 14 augustus 2008
Echografisch onderzoek van de buigpezen van een achterbeen.
beeldscherm is te zien. Naarmate er meer
verschil is tussen de geluidssnelheid in de
weefsels, zal meer geluid worden teruggekaatst.
Soms zijn deze verschillen zo groot
dat alle geluidsgolven in één keer worden
teruggekaatst waardoor de geluidsgolven
niet dieper in het lichaam kunnen komen.
Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de overgang
van weke delen naar bot, en bij de overgang
van weke delen naar lucht, bijvoorbeeld in
longen of darmen. Om geen geluidsverlies
te hebben tussen de transducer en de huid
van het dier wordt de huid meestal geschoren
en vervolgens ingesmeerd met een
speciale echogel of alcohol.
IDS16_Veterinair.indd 50 08-08-2008 09:18:21

echt.
Net als bij röntgenfoto’s zijn de gemaakte
afbeeldingen in grijstinten. Vloeistof, zoals
urine of de inhoud van een eiblaas, zijn
echoloos omdat ze alle geluidsgolven
zonder reflectie doorlaten. Achter vloeistof
dringen de geluidsgolven nog zeer ver door.
Het tegenovergestelde gebeurt bij bot, maar
ook bij lucht of bijvoorbeeld steentjes in de
urine of galblaas. Achter deze structuren
worden geen geluidsgolven meer doorgelaten
waardoor over de structuur zelf niets is
te zeggen en er achter een zwarte band
ontstaat. Daarnaast zijn er een heleboel
weefsels die meer of minder geluidsgolven
doorlaten en ook als dusdanig op het beeld
verschijnen. Weefsels die weinig geluidsgolven
terugkaatsten noemen we ‘echoarm’ en
worden donkergrijs afgebeeld. ‘Echorijke’
weefsels kaatsten wat meer geluid terug en
worden lichter grijs afgebeeld.
Wanneer geluidsgolven weerkaatsen op
bewegende structuren, zoals het bloed in
de bloedvaten, zal de frequentie van het
teruggekaatste geluid veranderen. Dit is het
dopplereffect dat we bijvoorbeeld kennen
van de verandering van het geluid van de
sirene van de ziekenwagen wanneer deze
naar ons toe of van ons af rijdt. Deze verandering
van geluidsfrequentie wordt bij echografie
omgezet in kleur. In blauw zie je de
bloedstroom van de transducer af, in rood
naar de transducer toe.
Toepassingen
Echografie bij paarden wordt met name
toegepast in de verloskunde, bij verdenking
op peesproblemen en bij onderzoek van het
hart. In de verloskunde wordt de transducer
inwendig, via de anus ingebracht waarna de
baarmoeder en de eierstokken kunnen
worden bekeken.
Zo kan de staat van de baarmoeder worden
advertentie
Dwarsdoorsnede van de buigpezen van het achterbeen van een paard, net boven de kogel. 1: Oppervlakkige buigpees
• 2: Diepe buigpees • 3: Met vloeistof overvulde sesamschede en woekeringen van de binnenzijde van de wand.
bekeken, het tijdtip binnen de cyclus of
eventuele dracht en of er afwijkingen zijn,
bijvoorbeeld in de vorm van vocht in de
baarmoeder, cysten in de eierstokken maar
ook een ongewenste meerlingdracht.
In het geval van peesproblemen wordt de
pees in zijn geheel gescand. Normaal
hebben pezen een fraai, in de lengterichting
verlopend vezelpatroon. Wanneer er sprake
is van een probleem kunnen deze vezels
een onregelmatige structuur vertonen of
kan er zelfs vocht in de pees worden
gezien. Ook kan zwelling rond de pees of in
de peesschede worden waargenomen.
Wanneer de pees zich na een beschadiging
herstelt kan dit worden herkend door het
weer echorijker worden van de structuur en
het herstel van het normale vezelpatroon.
Bij onderzoek van het hart kan beoordeeld
worden hoe wijd de boezems en kamers
zijn, hoe dik de wand is, in welke mate het
hart zich samentrekt en of er lekkage van de
kleppen is.
Er zijn ook nog andere toepassingen van de
echografie bij paarden die minder bekend
zijn. Bij koliek bijvoorbeeld kan worden
gezien of er sprake is van een buikvliesontsteking
en met name bij veulens kunnen
ook de darmen in beeld worden gebracht,
Voorspelbaar hengstig
en veulens volgens plan!
waarbij verstoppingen kunnen worden vastgesteld.
Bij leverproblemen kan met echografie
de structuur worden bekeken en kan
onder echogeleide gericht met een dunne
naald een stukje weefsel uit de lever worden
genomen voor nader onderzoek. Bij longvliesontstekingen
kan tussen de ribben door
het vlies worden bekeken en de mate van
ontsteking worden vastgesteld en ook is het
mogelijk een echo van het oog te maken
wanneer er sprake is van een ernstige
ontsteking (maanblindheid) of bijvoorbeeld
een vreemd voorwerp. Ook bij wonden kan
worden gezocht naar vreemde voorwerpen,
of de vorming van lucht, wat kan wijzen op
gasvormende bacteriën. Verder wordt de
echo ook gebruikt bij onderzoek naar
gewrichtsproblemen, vaak in combinatie
met röntgenfoto’s. Het voordeel van echografie
is dat dit kraakbeen in beeld kan
brengen, in tegenstelling tot röntgenologisch
onderzoek.
Dit artikel kwam mede tot stand met hulp van
prof.dr. George Voorhout van de Afdeling
Diagnostische Beeldvorming van de Faculteit
Diergeneeskunde in Utrecht.
Regumate® Equine bevat per dosis van 1 ml 2,2 mg altrenogest. Indicatie: ter onderdrukking / preventie van hengstigheid bij merries en het controleren van het tijdstip van initiatie van hengstigheid en synchronisatie
van ovulatie. Contra-indicatie: niet gebruiken bij hengsten of bij merries met een baarmoederontsteking. Toediening: oraal, draag handschoenen. Bijwerkingen: uiterst zeldzaam baarmoederinfectie.
Wachttijd: slacht 21 dagen. Gebruik bij lacterende dieren die melk voor humane consumptie produceren is niet toegestaan. Reg NL 10264 UDA. Overige informatie: zie volledige bijsluiter. Aflevering uitsluitend
door uw dierenarts. Vraag uw dierenarts om advies.
IDS16 • 14 augustus 2008 51
IDS16_Veterinair.indd 51 08-08-2008 09:18:22