2007-12 Is mijn veulen groot genoeg? - Mijn KWPN

vraag
“Het is een mooi groot veulen” of
“hij is iets aan de kleine kant”, dat
zijn zo ongeveer de eerste dingen die
over een pasgeboren veulen worden
gezegd. Fokkers willen eigenlijk direct
weten of een pasgeboren veulen
de potentie heeft om uit te groeien
tot een goed ontwikkeld volwassen
paard. Logisch, we fokken immers
rijpaarden en een paard dat blijft
steken in de ponymaat is niet wat we
nastreven. Onze fokproducten moeten
presteren in de paardenrubrieken
onder volwassen ruiters en daarom
willen we snel weten of de ‘paarden-
stokmaat’ van 158 cm gehaald gaat
worden. Het liefst willen we veilig en
ruim over die minimummaat heen.
Vorig jaar is de regio Zeeland gestart
met het scoren en meten van alle
veulens en dat initiatief wordt dit jaar
gevolgd in onder meer Zuid Holland,
Gelderland, Overijssel, Friesland,
Drenthe en Limburg. Ook tijdens deze
activiteiten wordt met regelmaat aan
de inspecteurs gevraagd:
“Is mijn veulen groot genoeg?”
de feIten
- Bij de geboorte is de gemiddelde schofthoogte
ongeveer 101 cm.
- Jonge veulens groeien het hardst. De
schofthoogte neemt in de eerste levensmaand
zo’n 10 cm toe. Die maandelijkse
toename is halverwege het eerste jaar
afgenomen tot zo’n 3 cm en in het laatste
gedeelte van het eerste levensjaar groeit
een veulen nog ongeveer 2 cm per maand.
- Een jaarling heeft een schofthoogte van
ongeveer 150 cm en groeit ruwweg 1 cm
per maand.
- Een tweejarige begint gemiddeld met een
schofthoogte van 160 cm.
- Volwassen KWPN paarden hebben een
gemiddelde schofthoogte van 166.0 cm.
Dat geldt voor alle paarden met geboortejaar
2003 die inmiddels officieel gemeten
zijn. Voor paarden geboren in 1983, 20
26 I d S - 1 2 2 1 j u n i 2 0 0 7
de fokkersvraag
jaar eerder, bedroeg dat gemiddelde 164.7
cm. Onze paarden zijn dus in dat tijdstraject
ongeveer 1.5 centimeter groter
geworden gemiddeld. Opvallend is dat de
afgelopen vijf jaar (geboortejaren 1998 tot
2003) de gemiddelde schofthoogte onveranderd
is gebleven op ongeveer 166 cm.
- Schofthoogte gemeten aan volwassen
paarden is zeer sterk erfelijk bepaald. In
vakjargon: de erfelijkheidsgraad van dit
kenmerk bedraagt 0.6 en dat is hoog tot
zeer hoog.
- Een veulenkeuring is een prima middel
om te toetsten of een veulen voldoende
ontwikkeld is. Dat geldt zeker voor de wat
grotere keuringen waar veulens in leeftijdsgroepen
zijn ingedeeld.
antwoord
Het Paardenpraktijkonderzoek dat destijds
in Lelystad was gevestigd, heeft van
honderden jonge KWPN-ers de ontwikkeling
bijgehouden. Aan de hand van die
gegevens is de groeitabel samengesteld
die bij dit artikel is geplaatst. Uitgaande
van een groeiproces dat gelijkmatig
verloopt wordt de gemiddeld genomen
schoft- en kruishoogte op verschillende
leeftijden weergegeven. Met behulp van
de tabel is dus een goede indruk krijgen
of uw veulen een normale ontwikkeling
doormaakt of duidelijk achterblijft.
Bedenk echter wel dat de tabel het
gemiddelde beeld laat zien, er zijn zowel
uitschieters naar boven als naar beneden.
Zo zijn bijvoorbeeld eerstgeborenen vaak
wat aan de kleine kant. Op latere leeftijd
kan zo’n achterstand volledig gecompenseerd
worden. Deze grote individuele
variatie maakt het moeilijk om te zeggen
wanneer je je zorgen moet gaan maken
over de stokmaat.
Petro Trommelen, inspecteur van de regio
Zeeland, krijgt met enige regelmaat de
vraag voorgelegd: ‘is mijn veulen groot
genoeg?’. In deze regio worden nu voor
het tweede jaar alle geboren veulens
gescoord en gemeten. Voor zichzelf heeft
hij een criterium geformuleerd: “Als er
twee of meer maanden verschil zit tussen
de werkelijke leeftijd van het veulen en
de leeftijd die het veulen zou hebben op
basis van zijn stokmaat in de Lelystadtabel,
dan vind ik dat een serieus verschil.”
Dat lijkt een werkbaar uitgangspunt.
Maar dan de vervolgvraag. Stel een
veulen is te klein, wat kan dan er worden
gedaan? De mogelijkheden zijn helaas
beperkt. Het optimaliseren van de omstandigheden
voor een goede groei, veel meer
is niet mogelijk. In praktische zin betekent
dat veelal een goed ontwormingsschema,
een goed ontwormingsmiddel en
de juiste voeding voor zowel merrie als
veulen. Voorop blijft staan dat de uiteindelijke
stokmaat van voor het grootste
gedeelte gebaseerd is op de genetische
achtergrond die het veulen heeft meegekregen.
De erfelijkheidsgraad van dit
kenmerk is bijzonder hoog (0.6) en dat
betekent dat jonge dieren die niet hard
genoeg groeien maar moeizaam kunnen
worden aangejaagd door middel van
voedings- of verzorgingsmaatregelen.
Misschien lukt dat nog wel ten aanzien
van het gewicht en in een bepaald leef-
tabel
Schoft- en kruishoogte van jonge
KWPN rijpaarden op verschillende leef-
tijden bij gelijkmatige groei.
leeftijd schoft kruis
(maand) (cm) (cm)
0 101 103
1 111 113
3 124 128
6 135 138
9 143 146
12 149 151
15 153 156
18 156 159
21 158 159
24 160 161
27 162 162
Uit: Veulen in beweging,
PR Lelystad, 1998
Is mIjn veulen groo
IDS12_Fokkersvraag.indd 26 18-06-2007 10:25:46

Dit hengstveulen van Voice uit de sport(dress)-merrie Megan (v.Highline) is groot
genoeg. Hij is op de foto anderhalve maand oud en heeft een schofthoogte van 117 cm.
Zijn ontwikkeling zit dus iets boven het gemiddelde groeiverloop van KWPN veulens.
tijdstraject, maar niet zozeer als het gaat
om hoogte op volwassen leeftijd. De hoge
erfelijkheidsgraad maakt dat de schofthoogte
wel relatief gemakkelijk te verbeteren
is met de hengstenkeuze. Het KWPN
publiceert fokwaarden voor het kenmerk
hoogtemaat van haar hengsten. Hengsten
moeten daarvoor tenminste vijf gescoorde
kinderen hebben op stamboekkeuringen
of eerste bezichtiging. Een voorbeeld:
de hengst Oklund heeft een fokwaarde
hoogtemaat van 0.97. Dit is zijn vererving
in centimeters ten opzichte van het populatiegemiddelde.
Dat populatiegemiddelde
bedraagt ruwweg 165 cm. De genetische
aanleg van Oklund zit hier dus 0.97
cm - zeg maar 1 cm - boven en bedraagt
dus 166 cm. In fokkersjargon: Oklund
verhoogt de stokmaat. Kiest u consequent
voor hengsten die groot fokken
dan wordt de genetische aanleg van uw
fokproducten voor hoogtemaat relatief
snel verbeterd.
Tot slot: het is geen doel om zo groot mogelijke
paarden te fokken. Het stamboek
hanteert een zogenaamde ondergrensselectie
voor dit kenmerk. Merries dienen
minimaal een stokmaat 158 cm te hebben,
hengsten moeten tenminste 160 cm meten.
Het effect van deze maatregelen samen met
de selectie die fokkers doorvoeren heeft
ertoe geleid dat de stokmaat de afgelopen
ot genoeg?
R e n s P r u m m e l
afleverIng 22
Carla Haak, Hoek
Carla Haak uit het Zeeuwse Hoek
fokt ieder jaar enkele veulentjes.
De hengsten worden verkocht, uit
de merries wordt getracht de beste
aan te houden. Heel recent werd
van Carla Haak een jonge Lupicor uit
Selusiena ster PROK (Ferro x Joost)
nog ster verklaard op de stamboek-
keuring in Heikant. “De stokmaat is
in onze fokkerij eigenlijk niet echt
een probleem”, steekt Carla van wal.
“Het is zelfs zo dat mensen regelmatig
zeggen ‘wat hebben jullie altijd grote
veulens’. Ik let dan ook heel conse-
quent op de maat bij de hengsten-
keuze. Een hengst moet tenminste
168 cm anders gebruik ik hem niet.
Ook kijk ik naar de fokwaarden of een
hengst wel vergrotend werkt. Soms
groeien de kinderen uit een bepaalde
merrie lang door. Dat is het geval bij
Pandora (elite v.Jazz uit de moeder
van de hengst Rousseau). Dan lijkt
een veulen soms wat klein te zijn,
zoals vorig jaar een jonge Krack C.
Inspecteur Petro Trommelen heeft haar
stokmaat met de tabel vergeleken en
ze zat duidelijk onder het gemiddelde.
Nu, een jaar later, is ze alweer bijna
even groot als een jonge Mermus R die
als veulen juist weer erg groot was.
Ik blijf het dan ook moeilijk vinden
om de volwassen stokmaat te voor-
spellen aan de hand van het veulen. Je
moet een merrie kennen om te weten
hoe de veulens zich ontwikkelen en
hoe lang ze doorgroeien. Ik ben er
van overtuigd dat hoogtemaat sterk
genetisch bepaald is. Als het gene-
tisch goed zit, dan trekt een even-
tuele groeiachterstand later vaak weer
gewoon bij”.
20 jaar met 1.5 cm is toegenomen tot gemiddeld
166cm voor de nu jong volwassen
paarden. De laatste vijf jaar is dat gemiddelde
contant gebleven.
2 1 j u n i 2 0 0 7 I d S - 1 2
IDS12_Fokkersvraag.indd 27 18-06-2007 10:25:54
27
d e f o k k e r s v r a a g