de Rode Lantaarn - Prostitutie.nl

14
Lessen uit de geschiedenis
Soa-bestrijding
en registratie
tekst: Marianne Jonker
Soaaids NL000000000
Soa, of geslachtsziekten zoals ze vroeger
genoemd werden, bestaan al sinds mensenheugenis,
maar tot de tweede helft van de
19e eeuw gaat men er van uit dat ze allemaal
hetzelfde zijn. Er wordt geen onderscheid
gemaakt tussen syfilis, gonorroe en sommige
huidziekten: alles heet syfilis. Prostituees worden
gezien als veroorzakers van deze ziekten
en het bestrijden van geslachtziekten wordt
gezien als het bestrijden van prostitutie.
In 1911 opent de GG&GD Amsterdam,
opgericht in 1893, haar eerste ‘soa-poli’.
Sociaal-verpleegkundigen krijgen de taak
om de infectiebronnen en hun contacten op
te sporen en te behandelen. Deze aanpak
blijkt succesvol, want het aantal besmettingen
neemt af en dat blijft zo, op de periode van
de Tweede Wereldoorlog na. Tot 1978 wordt
geslachtsziekteonderzoek gedaan door de
wijkverpleging. Daarna ontstaat de afdeling
‘Geslachtsziektes’ en krijgt deze een andere
De geschiedenis van prostitutie toont aan dat het bestrijden van geslachts-
ziektes en registratie van prostituees onlosmakelijk met elkaar zijn ver-
bonden. Prostituees worden als bron van verspreiding gezien en ondervin-
den daarvan de wrede gevolgen.
naam: Seksueel Overdraagbare Aandoening
(soa).
De Venuskwaal
Syfilis heeft een enorme invloed gehad op
de prostitutiesector. Aan het eind van de 15e
eeuw wordt Europa geteisterd door deze ziekte.
Ze verspreidt zich heel snel en kost duizenden
het leven. Syfilis komt ons land binnen
als Johanna van Aragon vanwege haar
huwelijk met Filips de Schone met 24.000
Spaanse soldaten Nederland binnentrekt. De
ziekte verspreidt zich over Holland als de hofhouding
door het land trekt en met syfilis de
route markeert. In hoge kringen wordt syfilis
‘Venusziekte’ genoemd: een aanvaardbaar
risico van het frivole leven. Prostituees zijn
‘natuurlijk’ de oorzaak hiervan.
Legerprostitutie
Later wordt geprobeerd de prostitutie uit het
leger te verdrijven, maar de dames van lichte
zeden moeten toch ergens in hun levensonderhoud
voorzien. In het begin van de 18e
eeuw wordt legerprostitutie verboden met als
straffen: neus en oren afsnijden, spitsroeden
lopen en verbanning. Een halve eeuw later
worden de ‘legerhoeren’ in een werkhuis, het
Spinhuis, opgesloten en zieke vrouwen worden
op kosten van het leger behandeld.
Dit is de eerste koppeling waarbij medische
behandeling ter bestrijding van geslachtsziekten
een onderdeel gaat uitmaken van de
pogingen om de prostitutie te bestrijden. Het
is ook een begin van alle ordeningen van en
reglementen voor de prostitutie.
Franse wetgeving
Gedurende de Franse overheersing (1795
- 1814) geldt in Nederland de Franse wetgeving.
Volgens de Fransen begint geslachtsziektebestrijding
bij de prostituee. Die opvatting
heerst heel lang in Nederland en is nog
steeds niet helemaal uitgeroeid.
In de Franse wetgeving is prostitutie als
zodanig niet vermeld, tot in 1810 de ‘Code
Penal’ van kracht wordt. Maar tijdens de
Franse overheersing wordt in de grote
gemeenten regelmatig toezicht gehouden op
de publieke vrouwen. De manier waarop dat
gaat wordt later, in 1827, voor een groot
deel in het Haags reglement op prostitutie
ingevoerd. Dit reglement komt waarschijnlijk
voort uit het feit dat er veel geslachtsziekten,
met name syfilis, voorkomen onder Franse
militairen. In 1811 schrijft een Franse luitenant
een verordening, waarin de Duitse
8