Neo-paganisme - René Pieyns - Esoterie : De hogere graden

Oude en nieuwe heidenen
20 .
Neopaganisme
- Oude en nieuwe heidenen
- Keltische traditie, druïdisme
- Wicca, de nieuwe heksen
- Germaanse traditie, Asatrù
Het neopaganisme duidt op de herleving van voor-christelijke religies en volksgeloof, vaak op
de natuur gericht. Men treft het vooral in de Angelsaksische landen aan. Hier wordt het neopaganisme
ook Old Religion geheten. Er is vaak enig parallellisme te vinden met de
ecologische beweging, minder met de (meer op zelfontplooiing gerichte) New Age. Men
rekent tot het neopaganisme wél het zgn. reconstructionisme.
In het late Romeinse imperium begon de afwijzing van het heidendom (al wat buiten het
christendom viel) vanaf keizer Theodosius I, toen hij in 391 de andere religies buiten de wet
stelde. Het eindigde met de christianisering van de Angelsaksers in de zevende eeuw. De
laatste Ierse koning met druïden aan het hof was Domnal Hua Neill (10 e eeuw). Er kwamen
echter daarna nog tal van heidense opstoten in Europa, zoals in het Russische Novgorod ca.
1000, in Polen en Hongarije drie-vier decennia later, gespreid over de Russische gebieden
omstreeks 1071 en in Zweden tussen 1080 en 1120. Finland kende een heidense revolte in
1238-48 en Litauen van de 13 e tot de 15 e eeuw. We komen later terug op de Katharen in de
Languedoc.
Het hedendaagse neopaganisme wortelt eigenlijk in de Italiaanse Renaissance, nl. met de
hernieuwde interesse voor het pantheon en de mythologie van het klassieke Athene en Rome.
Men treft afbeeldingen van goden en filosofen uit de oudheid in tal van paleizen en kerken
van de 15 e en 16 e eeuw. Er kwam een onstuitbare boekenproductie tot stand in geheel Europa.
Met de Romantiek kwam vanaf de 18 e eeuw een onderzoek naar volkse gebruiken en
voorchristelijke religieuze tradities. Het neo-druïdisme start in de 18 e eeuw met de Engelse
The Ancient Druid Order. Eerste gorsedd (Keltische vergadering) in Londen in 1792 o.l.v.
Edward Williams (1747-1826). In de Engelse literatuur ontstaat een verheerlijking van het
klassieke en heidense bij o.a. Byron, Shelley en Keats. Het archeologisch onderzoek kent een
algemeen succes.
Tal van folkloristen hebben in de 19 e eeuw gegevens verzameld over tovenarij en volksgeloof.
In Duitsland publiceerden de gebroeders Grimm over Germaanse legenden. En in Vlaanderen
deed Pol de Mont hetzelfde over de Vlaamse folklore. De (vooral literaire) Breuriez
Breiz/Confrérie bretonne werd in 1843 gesticht, de Gorsedd Barzed Gourenez Breiz Izel

(gorsedd van het schiereiland Bretagne) in 1908. In de Scandinavische landen en Engeland
wekten de Vikings grote interesse.
In Engeland gaven de Preraphaëlieten (Hunt, Millais, Rossetti) in het midden van de 19 e eeuw
een sterke uitstraling aan de middeleeuwse spirituele symboliek. A.C. Swinburne oefende een
sterke invloed uit als philhellenist in zijn heidense verzen; bewonderaar van de Markies de
Sade. O.m. door Oscar Wilde werd de god Pan verheerlijkt.
Zoals we verder zullen zien, was vooral de periode rond de eeuwwisseling 19-20 e vruchtbaar
in paganistische stichtingen: Keltisch, Germaans, Scandinavisch, Egyptisch, Grieks. Een
stimulerende publicatie was o.a. The Golden Bough (de gouden tak, 1890 e.v.) van J.C.
Frazer, een enorme verzameling gebruiken en mythen van de hele wereld. Op het eind van de
19 e eeuw ontstond in Ierland de Gaelic Revival, steunend op Ierse taal en folklore en gericht
tegen de Engelse overheersing. In Frankrijk stichtte Jules Doinel in 1890 de Eglise Gnostique
op de basis van kathaars-gnostisch geloof. De Ancient Order of Druids houdt te Stonehenge
rituele bijeenkomsten sinds 1905.
In 1907 start onder invloed van Guido von List en Jörg Lanz von Liebenfels in Duitsland en
Oostenrijk de Germanische Glaubens-Gemeinschaft, gevolgd door de Germanenorden
(1911), de Deutschgläubige Gemeinschaft (1912) en het Thule-Gesellschaft (1917). In 1933
zouden alle esoterische verenigingen in Duitsland worden verboden, maar het Germaanse
paganisme bleef als een kleine onderstroom van het nazisme verder leven. Himmler had
interesse, Hitler vond het belachelijk. We vinden deze stroming later terug als „völkisch‟
beweging (ethnocentrisch en gekant tegen het multiculturele), reeds in 1951 met de
Artgemeinschaft.
Na de inzinking van de oorlogsjaren kwam er inderdaad een intense heropbloei van diverse
vormen van paganisme. De hekserij van Wicca ontstond in de jaren vijftig. Vanaf de jaren
zestig ontstond (tegen een achtergrond van hippies en New Age) vooral in de USA een aantal
etnische neopaganismen, die meestal voortbouwden op het zgh. reconstructionisme, nl. de
historisch gefundeerde wedersamenstelling van oude religies en culturen. Mircea Eliade: “Le
texte sacré peut être oublié pendant des siècles, il suffit qu’il soit redécouvert par un lecteur
compétent pour que son message redevienne intelligible et actuel”. In Frankrijk herleefde
aldus vorige eeuw het geloof van de Katharen in de Languedoc onder impuls van Antoine
Gadal, hierin o.m. gevolgd door Jan van Rijckenborgh en Catharose de Petri. De vele andere
vormen van reconstructionisme, meestal ontstaan in de jaren negentig, worden verder
besproken. De belangrijkste organisatie is de onderstaande Wicca, gevolgd door het veel
oudere druïdisme; sterk verspreid is het Germaanse Asatrù.
In 1998 werd te Vilnius het eerste World Congress of Ethnic Religions gehouden. In een
Manifest werd hun respect uitgedrukt voor „de heiligheid van al het leven en de Goddelijkheid
van de Natuur‟. Men kan het Europese reconstructionisme beschouwen als een reactie tegen
de migraties en tegen de mondialisering van de economie. Maar sommigen, zoals A. de
Benoist, zien het ook als een terugkeer naar de bron en dus als een afweer tegen het
„ingevoerde‟ christendom.
Het neopaganisme wordt gesteld tegenover het „paleopaganisme‟, dat verwijst naar oeroude
religieuze gebruiken die vroeger werden onderdrukt, zoals die van de Australische
Aboriginals, van de oude Kelten, van de Native Americans (de Indianen), etcetera. Men
spreekt over „meso-paganisme‟ om uitgevonden esoterische (occulte) tradities aan te duiden,

zoals de vrijmetselarij, de rozenkruisers, het martinisme, het spiritisme, de crowley-magie.
Ook de uit West-Afrika naar Amerika overgebrachte religies (macumba, voodoo, santeria)
worden daartoe gerekend; ze sluiten meestal goed aan bij de lokale volksculturen.
Het geloof is hier vaak animistisch: ook dieren, planten en stenen hebben een eigen
geest/ziel/energie. De mensenziel evolueert volgens een cyclisch patroon – met reïncarnaties.
Meestal gelooft men in verscheidene goden of in god+godin; dit laatste vooral in
feministische middens. Het pantheon kan ook de uitdrukking zijn van één zelfde goddelijke
kracht. De bemiddeling door een priesterklasse wordt meestal verworpen, de godservaring
geschiedt op directe wijze. Rituelen worden zoveel mogelijk in de vrije natuur uitgevoerd;
ritmische muziek hoort erbij. Magie en vrouwelijke sexualiteit bij Wicca.
Vanuit politiek standpunt treft men hier zowel links-ecologische strekkingen als extreemrechts.
De laatsten beroepen zich o.m. op teksten van de Franse filosoof Alain de Benoist
(°1943), van de Amerikaanse racist David Lane, de muzikant en auteur uit Boston Michael
Moynihan („Lords of Chaos’, 1998), de Texaan Stephen McNallen (invloed op Asatrù).
De meeste paganen en paganismen zijn als eclectisch te beschouwen, ze hebben brokken
overgenomen van diverse religies en tradities en ze blijven vaak aldus verder evolueren. De
solitaire heks bv. is bijna altijd eclectisch.
Keltische traditie: druïdisme
Het (neo)druïdisme is het oudste onder de neopaganismen; het heeft vooral succes in de
Angelsaksische landen: ong. 15.000 leden in het UK, dubbel zoveel in de USA, enkele
honderden in Bretagne. Een koepelorganisatie heet hier gorsedd, en grove heten de groepen
die er deel van uitmaken. Het druïdisme bestaat overwegend uit mannen, het omgekeerde van
Wicca.
Het druïdisme verwijst naar de cultuur van de oude Kelten. Het Keltische gebied strekte zich
in de derde eeuw voor onze tijdrekening uit van Ierland tot Turkije, maar moest na vele
veldslagen het continent prijsgeven aan Germanen en Romeinen. De Keltische taal en traditie
wisten zich evenwel ondanks het dominante christendom nog lang te handhaven rond de Ierse
Zee (Ierland, Schotland, Wales, Cornwall), in Bretagne (Armorica) en Galicië.
Het hoogtepunt van de Keltische beschaving lag rond de 5 e - 4 e eeuw VC; men spreekt over
die periode als de Keltische La Tènecultuur, genaamd naar het Zwitserse La Tène bij
Lausanne waar een groot aantal Keltische wapens werden gevonden. In deze periode
veroverden ze (samen met de Grieken) Spanje, het Etruskisch gebied in Noord-Italië en
Pamonië (tussen Alpen en Donau). In ca. 390 VC werd ook Rome bezet. Pas met Julius
Caesar in de eerste eeuw VC zouden de machtsverhoudingen wijzigen. Naast Caesar
(„Commentarii de Bello Gallico’) kennen we de Keltische cultuur ook uit de geschriften van
bv. Cicero, Suetonius, Lucanus, Plinius de Oudere, Diodorus Siculus. Ook de christelijke
monniken noteerden de Keltische gebruiken.
De druïden waren bij de oude Kelten tegelijk rechter, raadgever van het stamhoofd, leraar,
priester/celebrant, magiër. Ze waren als een brug tussen het volk en de goden. Ze kwamen in

Gallië jaarlijks bijeen om een hoofddruïde te kiezen. De barden incarneerden het geheugen
van de stam, ze kenden ellenlange heldendichten over de roemrijke voorouders.
Bij deze cultuur (zoals bij de heksen) behoort de ketel van dood en wedergeboorte; bij de
Kelten is het Cailleach die in de ketel roert en aldus de cycli onderhoudt, bij de Germanen
Frau Holle, bij de Grieken Hekate. Wie dicht staat bij dergelijke wezens kan ook
voorspellingen doen (hier de Ovaten/Filid).
Nog een opvallend symbool is het Keltisch kruis (met cirkel rond kruispunt). Menig Kelt
droeg een torque (gevlochten gouden halsband). In oorlogen waren ze berucht voor het
inzetten van de berseker, een geverfde naakte krijger die (wellicht gedrogeerd) vocht tot de
dood of de overwinning.
Er bestond volgens de Kelten geen duidelijke scheiding tussen het huidige leven en het
andere; tijdens sommige feesten liepen dan ook doden, geesten, fabeldieren, heksen, druïden
en goden door elkaar. Er waren gemeenschappen van kluizenaars, vooral op de Hebriden, in
IJsland en de Faeröereilanden. In veel Keltische verhalen speelt de metamorfose een rol, de
wisseling tussen menselijke en dierlijke gedaante. Er is sprake van pelgrimages naar heilige
plaatsen (nemetons) en van mensenoffers.
De Kelten vereerden een groot aantal goden en godinnen. De meeste waren van lokale aard,
maar sommige vindt men overal op de feesten terug. We geven hier enkele grote godheden als
voorbeeld, achtereenvolgens de benaming in Gallië, Wales, Ierland – en de tegenhanger in het
Romeinse pantheon (althans volgens de Romeinse geschiedschrijvers): Oqmios-Eufydd-
Ogma-Hercules, Lugus-Lleu-Lugh-Mercurius, Maponos-Mabon-Maccan-Apollo, Matronae-
Modron-Morrigan-Lamiae, Taranis-Taran-Turenn-Jupiter. Buiten The Morrigan waren ook
Brighid (bronnen) en de moedergodin Rhiannon alom bekende godinnen.
De Keltische mythologie is bij het grote publiek vooral bekend door de arthurlegendes. King
Arthur heet zowel koning als legeraanvoerder en heerser („amerauder‟). Zijn werkelijk
bestaan is hoogst onzeker. Het succes van de legendes komt voort uit het samenvoegen van
twee archetypische figuren, Merlijn en Arthur, door Geoffrey of Monmouth en Chrétien de
Troyes.
Bij de Kelten was één dag op de drie een feestdag. Bovendien was het religieuze jaar in vier
verdeeld door vier hoofdfeestdagen: Samain op 31 oktober, Imbolc (1-2 feb), Beltain (avond
voor 1 mei) en Lugnasa/Lughnasadh (1-2 aug.). Alle feesten begonnen „s nachts. Caesar: “De
Kelten rekenen in nachten en winters”. De vier feestdagen werden overgenomen door het neopaganisme.
---
De grove komt vandaag nog steeds op een rituele manier samen, meestal bij daglicht („the eye
of the sun‟), vaak in een cirkel en rond een altaar of bron of vuur. Soms in de buurt van
megalieten, maar dat klopt historisch niet; de megalieten dateren van een eerdere beschaving.
De meeste paganen dragen de rituele (lange) kledij en gebruiken de grote rituele stok. De
barden zingen hun liederen. De aanleiding is een inwijding, een overgangsrite of een feest. Ze
maken/maakten voor hun ceremoniën en feesten zowel gebruik van stenen bouwsels als van
de natuur: oude bomen, marentak en hulst, open plekken in het bos.
Tijdens de druïdische rituelen ervaren de deelnemers het awen, de geest van de traditie en van
de heilige plaats – dus een magische energie, die ook de barden inspireert (bv. tijdens

Eistedfodd, muzikale ceremoniën). Bekend in dit verband is de Gorsedd van Avebury, waaruit
veel andere gorseddau zijn ontstaan. Ook Glastonbury en Stonehenge zijn heilige plekken.
Veel groves werken met een hiërarchie van 1° bard, 2° ovaat, 3° druïde (hoogste rang). Dit
strookt met de gegevens van oude geschiedschrijvers, zoals Strabo. Maar sommige groves
kennen ook hogere graden (bv. zeven graden in United Order of Druids), terwijl het
Amerikaanse Ar nDraiocht Féin geen graden kent. In Wales waren de barden in de tiende
eeuw hiërarchisch opgedeeld in tien graden. Een gorsedd wordt vaak geleid door een
verkozen aartsdruïde, hetgeen overeenstemt met Caesar‟s opmerking in „De Bello Gallico‟.
Diverse auteurs hebben hun stempel gedrukt op de ritus. In het UK waren het vooral John
Toland (1670-1722), William Stukeley (1687-1765), Iolo Morganwg (supra) en Ab Ithel
(John Williams, 1811-62). Morganwg verwees soms naar „oude‟ stukken die hij zelf had
samengesteld, Ab Ithel publiceerde over de geschiedenis van Wales (maar kreeg hieromtrent
veel negatieve kritiek vanwege historici). Het gebed Gorsedd Prayer van Morganwg wordt
nog regelmatig gebruikt: “God, impart Thy strength;/And in strength, power to suffer;/And to
suffer for the Truth;/And in the Truth, all light;/ And in light, gwynvyd, love;/And in love,
God;/And in God all goodness.” Met gwynvyd wordt het sacrale bedoeld. Het gebed bestaat in
veel varianten.
In Wales ontstonden de eerste druïdengroeperingen in de 18 e eeuw, nl. de Druidic Society
(1772) en de Society of the Druids of Cardigan (1779). In Engeland werd in 1781 de Ancient
Order of Druids opgericht, sterk beïnvloed door de vrijmetselarij; en hieruit kwam in 1833 de
United Ancient Order of Druids. De rozenkruiser Robert W. Little stichtte in 1874 de Ancient
and Archeological Order of Druids. Leidende figuren van het Engelse neo-druïdisme
waren/zijn o.a. Ross Nichols (1902-75), oprichter van de Order of Bards, Ovates and Druids
in 1964, en Emma Restall Orr (°1965) die in 2003 The Druid Network lanceerde.
In de USA heeft vooral Isaac Bonewits (1949-2010), stichter van Ar nDraiocht Féin (ADF,
„onze eigen magie‟) in 1983, het druïdisme een rituele basis bezorgd. In 1970 studeerde
Bonewits af in Berkeley als Bachelor of Arts in Magic, de enige ooit met een dergelijke
academische titel. Publiceerde het jaar daarop „Real Magic‟, zijn eerste boek. Lid van diverse
esoterische organisaties (OTO, Gardnerian Wicca, Reformed Druids of North America, e.a.).
ADF, ook genaamd A Druid Fellowship, stuurt aan op een breed, Indo-Europees religieus
draagvlak (dus niet alleen de Keltische traditie). Uitgangspunt van het geloof is een triade van
godheden, voorouders en natuurgeesten. Zoiets moet bij de leden gestadig groeien (“as fast as
a speeding oak”) naar excellentie. Men vergadert in groves, maar er zijn ook veel solitaire
leden.
In het Franse Guingamp werd in 1908 met Britse hulp een Gorsedd de Bretagne opgericht,
die zich vandaag humanistisch opstelt. De huidige druïden spelen hier dus geen religieuze rol.
Ook geen verplicht godsgeloof meer. Men verzet zich tegen het gebruik van Keltische
symbolen door extreemrechts. In Frankrijk wordt de esoterie vanuit de vrijmetselarij
gedomineerd door het Grand Orient de France, waar atheïsme en agnosticisme de boventoon
hebben. Vrijmetselaren hebben er onlangs als tegenhanger de oude Rite Forestier opgediept.
De verering van de natuur staat bovenaan de geloofspraktijk van de druïden. In de Natuur is
alles verbonden. De eik (en andere boomsoorten) spelen hierbij een bijzondere rol; elke
maand van het jaar was/is gelinkt aan de eigenschappen van een boom. Vandaar ook veel
ecologisch bewustzijn bij de druïden, bv. de gaia-hypothese, de planeet als levend wezen.

Wateren, bossen, dieren hebben recht op ons respect. Eigenlijk zijn we één met de Natuur,
hetgeen vanzelf mystieke gevoelens opwekt en leidt tot geloof in reïncarnatie. De dood wordt
gezien als een overgangsfase van het (eeuwige) leven. Boven- en onderwereld zijn mekaars
spiegels. De voorouders worden geëerd, evenals het eigen land. Animistische druïden zien
ook dieren en planten als leden.
Naast het druïdisme is sedert de jaren tachtig het Celtic Reconstructionist Paganism gegroeid,
dat het prechristelijke Keltische geloof wil laten herleven in de nieuwe Keltisch-culturele
context. De oude goden herleven hier en ook de oude waarzeggerspraktijken, o.m. aan de
hand van het ogham-alfabet, dat men nog vaak terugvindt op oude Ierse, Schotse en Welshe
(graf)stenen. De twintig letters van het alfabet zijn genaamd naar de twintig heilige bomen.
Er bestaat een synthese van druïdisme en Wicca onder de naam Druïcca, ook wel Keltische
Wicca geheten.
Wicca, de nieuwe heksen
De moderne hekserij (Wicca / Old Religion / The Craft) werd in oorsprong samengesteld door
de Engelsman Gerald B. Gardner (1884-1964), een koloniaal ambtenaar en vrijmetselaar. Hij
schreef de basiswerken „Witchcraft Today‟ (1954) en „The Meaning of Witchcraft‟ (1959).
Gardner werd in deze onderneming bijgestaan door (Old) Dorothy Clutterbuck (1880-1951)
en Doreen Valiente (1922-99). Inspiratie haalde Gardner o.m. bij James Frazer („The Golden
Bough‟, 1890) en de egyptologe Margaret Murray („The Witch-cult in Western Europe‟,
1921). En verder bij Aleister Crowley en Dion Fortune, bij de theosofen en de Golden Dawn,
bij de vrijmetselarij en de volkse magie. Gardner wordt „de vader van Wicca‟ geheten.
Zowel qua aantallen als qua uitstraling is Wicca overwegend een Anglo-Amerikaanse
aangelegenheid. Men zal daarbij rekening houden met het feit dat in de USA vaak als
„religion‟ wordt omschreven hetgeen in Europa als een esoterie wordt beschouwd. De meeste
heksen zijn actief in de USA, waar men dus voortbouwt op een typische West-Europese
traditie, hetgeen vergelijkbaar is met de geschiedenis van de vrijmetselarij.
De Engelse dichteres Doreen Valiente wordt „de moeder van Wicca‟ genoemd. Uit haar
„Charge of the Goddess‟: “Wie mij zoekt moet weten dat alle zoeken vergeefs is, als je de
mysteriën niet kent: als je dat wat je zoekt niet in je innerlijk kunt vinden, zul je het niet
buiten jezelf tegenkomen”. Zij schreef o.a. „An ABC of Witchcraft‟ (1973) en haar
autobiografie „The Rebirth of Witchcraft‟ (1989). Valiente stelde de wicca-ritus op punt. Ze
gaf talloze lezingen.
Er bestaan vandaag tientallen stromingen („tradities‟) binnen Wicca, maar men kan toch
steeds een aantal mainstream elementen terugvinden, zoals de aanbidding van een god en een
godin, respect voor aarde en kosmos, een jaarwiel van acht seizoensfeesten (sabbats) en
twaalf à dertien vollemaansvieringen (esbats), geloof in reïncarnatie, aanroeping van de vier
klassieke elementen, max. dertien leden in elke „coven‟ (heksenkring), leiding door een

hogepriesteres en een hogepriester. In het begin liep men naakt, maar dat wordt stilaan de
uitzondering. De Godin overtroeft vandaag de God.
Wicca is zowel een godsdienst als een heidense levenswijze, waarbij de liefde voor de natuur
centraal staat. Er wordt zowel solitair als in groep (coven) gewerkt. Iedere heks gelooft wat
zij/hij wil. Telkens weer hoort en leest men het slot van de Wiccan Rede: “An Ye Harm None,
Do What Ye Will” (schaadt het niet, doe dan wat je wil); de vrijheid dus hoog in het vaandel.
Het leven als „goede heks‟ levert het juiste „karma‟ op i.v.m. de cyclus van incarnaties.
Na de dood van „Old Gerald‟ Gardner in 1964 ontstonden tal van nieuwe „traditions‟ in
Wicca, en dit proces gaat nog steeds door. Wicca lijkt een esoterie/religie in permanente
evolutie. De oudste groep, de Gardnerianen, blijft de opvattingen van de wicca-stichter trouw;
men loopt er vaak nog naakt (sky clad) bij. Vooral Doreen Valiente heeft de gardneriaanse
traditie vormgegeven, met de drie inwijdingsrituelen, verering van God en (vooral) Godin (the
Horned God and the Triple Goddess), acht jaarfeesten, evenwicht van natuurmagie en
ceremoniële magie. De magie is gericht op healing.
De Alexandrian Wicca, genaamd naar Alex Sanders (1926-88), geniet de voorkeur van de
media en van de Nederlandstalige heksen. Ze gaan ceremoniëler te werk dan de gardnerianen.
De God wordt aanroepen als Karnayna (ipv Cernunnos), ze stellen zich opener op voor het
publiek en vereren de drievoudige Godin (maagd, moeder, crone/wijze). Tweede- en
derdegraadsinwijding vallen samen.
De Feri Traditie werd in Californië gesticht door de blinde Victor Andersen in de jaren-1930.
Ze werken met the Blue God, beroepen zich op oude Hawaïaanse hekserij en op voodoo.
Centraal staat de extase. Een bekende fee was (de verder besproken) Starhawk.
Men vindt een mix van Keltische en Gardneriaanse hekserij in de British traditional Wicca,
ook bekend als „Red Garters‟ (rode kousenband). Er wordt openlijk gepubliceerd. Aan de
oorsprong ligt het Ierse echtpaar Janet en Stewart Farrar, ingewijd door Alex en Maxine
Sanders.
Seax-Wicca werd in 1973 door Raymond Buckland opgericht, steunend op gardneriaanse en
Saksische tradities (met Wodan en Freya). Buckland schreef tal van wiccaboeken en
introduceerde Wicca in de USA. Met Seax wenste hij de open coven te verspreiden waar ook
niet-geïnitieerden welkom zijn.
De Hereditaries (erfheksen) dragen hun kennis over van moeder op dochter, o.m. in Schotland
en Wales; ze spreken Gaelic en zijn op zoek naar hun anam cara (zielsverwant).
----
Solitair of coven? lijkt de hoofdvraag van elkeen met heksenaspiraties. Uitgesproken
individualisten hebben niet veel te zoeken in heksenkringen. Er zijn enkele voor de hand
liggende verschillen: solitair is vrijer, maar moeilijker en trager; de coven betekent
bescherming en hiërarchie, dus ook geroddel en ruzies; de solitaire heks moet alle rollen zelf
spelen (en alles zelf maken/kopen); het ritueel in een coven belooft spektakel; de solitair is

meer gericht op magie en bepaalt z‟n eigen agenda; wicca-covens zijn nogal religieus. De
solitair hoeft geen rekening te houden met andere niveaus (van bv. spiritualiteit of magie).
Heksen van een coven menen gewoonlijk dat de gezamenlijke ritus een krachtiger energie en
dus een groter magisch gehalte oplevert. Tweederden van de Europese heksen werkt solitair.
Diverse auteurs (Buckland, Cunningham, Valiente, e.a.) hebben voor solitairen enkele rituelen
van zelfinwijding geschreven, soms „zelf-toewijding‟ geheten (of hierdoor voorafgegaan).
Men zal zelf aanvoelen wanneer men er klaar voor is. Meer en meer heksen kiezen voor deze
weg. Coven-heksen vinden dit niet ernstig, strijdig met het beginsel zelf van de inwijding.
Elke heksenkring wordt geleid door een hogepriesteres en (soms) een hogepriester. Zij
vertegenwoordigen de Godin en de God, ze leiden de rituelen en de organisatie van de kring.
Vaak gaat het om de stichter(s) van de coven. Ze geven de opleiding. Hun plaatsvervangers
heten De Maagd en (ev.) De Groene Man (Jack-in-the-Green).
De opleiding gaat steeds in de zin van de eigen traditie, van de twee hoofdwetten (1° Doe wat
je wil zolang het niemand schaadt, 2° Wat je doet of geeft zal driemaal wederkeren) en van de
dertien doeleinden: Ken jezelf, Ken je religie (Know your Craft), Leer! (Learn!), Gebruik je
kennis met wijsheid, Streef naar evenwicht (Achieve balance), Hou je woorden geordend,
Hou je gedachten geordend, Vier het leven, Word één met de cyclussen van de Aarde, Adem
en eet correct, Doe aan lichaamsbeweging, Mediteer, Eer de God en de Godin. In 1973 heeft
de „Council of American Witches‟ deze doeleinden vastgelegd.
In de meeste covens draagt de hogepriesteres een kousenband, soms versierd met een
hoefijzertje. Dit laatste wijst erop dat zij een „moedercoven‟ bestuurt – waar dus een
„dochtercoven‟ van afgesplitst is. Wie drie hoefijzers (verwijzend naar drie afsplitsingen)
draagt op de kousenband, wordt soms „Heksenkoningin‟ geheten.
De moderne hekserij is de meest succesrijke esoterie in het begin van de 21 e eeuw. Als gevolg
van het vrouwelijk overwicht bij de heksen kan men, vanuit een genderstandpunt, Wicca
beschouwen als de waardige tegenhanger van de (overwegend mannelijke) vrijmetselarij in de
blanke initiatieke wereld. In Europa vervoegt Wicca aldus de gemengde en
vrouwenvrijmetselarij.
---
Het spirituele pad van de heks is gericht op het herstellen van de band met de natuur. Daartoe
wordt in de ritus contact gezocht met de Godin en de God. De Godin wordt vaak voorgesteld
als (driefasige) Maan, de Gehoornde God wordt dan de Zon. Men kan ze „The Lady‟ en „The
Lord‟ heten of er de naam van oude godheden aan geven (bv. Diana en Osiris). De ritus
verwijst ook naar het goddelijke in onszelf.
Tijdens de ritus geven Godin en God een opdracht (the Charge) door de mond van de
hogepriesteres. Er is daarbij sprake van „een mysterie‟, een soort Heilige Graal die men moet
opzoeken – en die men in zichzelf zal vinden. Er wordt gewezen op de eenheid met de Natuur
en de God-in, op de gelijkwaardigheid van vrouw en man.

Van de deelnemers aan een ritus wordt verwacht dat ze lichaam en geest tevoren hebben
gereinigd, bv. door onthaasting, lichte voeding, bad, meditatie, kaarslicht. De rituelen spelen
zich af binnen een Cirkel; in het centrum (of in het noorden) staat het Altaar. De rituele
bewegingen geschieden deosil (kloksgewijs).
Na het trekken van de cirkel wordt de ruimte symbolisch met de Bezem gereinigd, bv. door
(steeds kloksgewijs) rond te lopen met de Bezem boven het hoofd. De afgebakende plek
wordt aldus een temenos (heilige ruimte) en is derhalve geschikt voor o.a. genezing, divinatie,
overgangsrituelen, jaarfeesten, maanfeesten. De Cirkel is een mobiele tempel; hij beschermt
tegen demonische invloeden en bevordert de concentratie van energie.
Bij het Altaar bevinden zich de rituele benodigdheden. Gewoonlijk is het Altaar bedekt met
een laken van de gepaste kleur, bv. zilver voor Volle Maan, groen voor Ostara. De westerzijde
is bestemd voor de Godin en de oosterzijde voor de God. Middenin plaatst men een kaars
waar de andere kaarsen mee worden aangestoken. We vinden verder: de wierook, de kaarsen
van God en Godin, zout, brood, kom water, wijn, athame (dolk), olie, klokje, bezem, pentakel,
Boek der Schaduwen, ev. afbeelding van godheden.
De Cirkel wordt ingedeeld in vier kwartieren overeenstemmend met de windstreken en de
elementen: noord-aarde, oost-lucht, zuid-vuur, west-water. Aan de Wachter van elk kwartier
wordt gevraagd de Cirkel te beschermen en de heksen bij te staan in hun werkzaamheden. In
het Engels wordt het o.m. als volgt ingeleid: “Black spirits and white, Red spirits and grey,
Harken to the rune I say. Great ones, spirits from the past, Witness it and guard it fast”.
Hierop volgt de wijding van water en zout, als zuiverende elementen; daarna worden ze
gemengd en op de Cirkel (ev. de aanwezigen) gesprenkeld.
Het inleidend ritueel eindigt met de aanroeping van de God en de Godin. Hun kaarsen worden
aangestoken op het altaar en alle heksen proberen via meditatie de goddelijke aanwezigheid
aan te voelen (bv. door mee te trillen). De mannelijke godheid wordt soms aangesproken als
Groene God in de zomermaanden en als Gehoornde God (Cernunnos) in de winter. De Godin
krijgt dan de naam van Aradia of van een der grote godinnen uit de oudheid.
Op het eind geschiedt een dankzegging. De Wachters der Vier Elementen en de beide
godheden worden bedankt voor hun aanwezigheid; men neemt afscheid en eert ze met een
klein offer (bv. een deel van de cake met de wierookas begraven in de tuin). T.b.v. de
elementen wordt het bannende pentagram getrokken, terwijl de bijhorende kaars wordt
gedoofd. Dit alles gebeurt widdershins, in tegengestelde richting.
Hierna wordt de Cirkel geopend, dus het ritueel gesloten, o.m. door (steeds tegen de klok) in
de cirkel rond te lopen, waarbij men visualiseert dat de energieën zich oplossen. In
Engelstalige landen zingt men o.a. “May the circle be open, but unbroken / May the peace of
the Goddess be ever in our heart. / Merry meet and merry part. And merry meet again.” De
laatste twee zinnen zijn de klassieke afscheidsformules, ook bv. in brieven. Meestal afgekort
tot „Merry meet’.
---

Heksen vieren acht jaarfeesten of sabbats; samen vormen zij het Jaarwiel. De vier grote
sabbats zijn van Keltische oorsprong: Samhain/Halloween (nacht van 31 okt./1 nov.), Imbolc
(2 feb.), Beltane (30 apr./1 mei) en Lughnassad/Lammas (1 aug.). Allevier zijn oude
landbouwfeesten. De kleine vier verwijzen naar een solstitium (Yule – 21 dec., Litha – 21
juni) of een equinox (Ostara – 21 maart, Mabon – 21 sept.). De eerste drie kleine sabbats
hebben een Germaanse oorsprong, de herfstevening Mabon komt uit het Keltische Wales. De
kleine sabbats vallen veertig dagen voor de grote. Het gehele Jaarwiel vertelt over de cyclus
van ontstaan-groeien-vergaan in de natuur (en dus, symbolisch, in de mens).
Het heksennieuwjaar viert men in de nacht van 31 oktober op 1 november, nl. Samhain
(uitspraak: zou-en). De heksen van The Burning Times worden herdacht: “Let us remember
our dead, good and bad,…”, en men brandt een kaars voor elke recent overleden vriend(in).
Yule („joel‟) is het eerste zomerfeest (eerste kleine jaarfeest); op 21 december viert men de
winterzonnewende of wedergeboorte van het Licht tijdens de langste nacht van het jaar. Een
bes van de marentak wordt platgedrukt op het voorhoofd (de marentak verschaft de heks
toegang tot de onderwereld). Het tweede groot jaarfeest, Imbolc (Oimelc, Feest van Brigid /
van Pan), op 2 februari staat voor zuivering en vernieuwing; men danst rond het bed van
Brigid (met stropop en fallische staf). In anglofone landen zingt men „Lady, weave your circle
tight‟ tijdens de cake and wine. In veel covens is Imbolc de aanleiding tot een inwijding.
Tijdens Ostara, het feest van de voorjaarsequinox op 21 maart, wordt de overwinning van het
Licht op de Duisternis gevierd. De Heer van de Dood geeft de scepter door aan de Godin van
het Leven. De coven cirkelt rond de ketel. Het groot feest van de vruchtbaarheid op 1 mei heet
Beltane, May Day in het Engels. Wanneer men er de voorafgaande avond aan begint, spreekt
men van Walpurgisnacht (May Eve). Sint-Joris steekt de (winter)draak neer. Heksen dansen
rond de Meiboom, gezien als een fertiliteitssymbool. Aan de dauw wordt in dat verband
toverkracht toegeschreven. Gehoornde mannen gaan soms hevig tekeer. Litha (Midzomer, 21
juni) betekende voor onze voorouders een tijd van grote magie. Kruiden werden dan ‟s nachts
verzameld om ze later te gebruiken tegen alle onheil. Idem voor de as der vreugdevuren. Bij
de heksen wordt de vruchtbare relatie van zon en aarde uitgebeeld als een liefdesritueel.
Op 1 augustus viert men het grote oogstfeest, de sabbat van Lughnasadh (zeg „loenasa‟),
genoemd naar de Ierse lichtgod. De eerste gewassen zijn rijp voor de oogst. Men vertoeft
graag bij meren en bronnen, bv. om een stropop te vlechten (waarin de korengeest veilig zal
kunnen overwinteren boven de haard). Men bakt een brood met het achtdelig kruis (parallel
met het jaarwiel. Met de ketel van Cerridwen en in de sfeer van Lugh kan symbolisch de
Grote Rite worden uitgevoerd (eenheid God-Godin). Het mysterie van het eeuwige leven
wordt gevierd tijdens het jaarfeest van Mabon (21 sept.) op de herfstevening, wanneer licht en
duister, dag en nacht in evenwicht zijn. Er worden vaak inwijdingsrituelen gehouden (zoals de
oude Grieken met de mysteriën van Eleusis). Op het eind van Mabon kan men alle rituele
resten van het jaar samensmelten in de Ketel (Burning down the Year) en het resultaat
plechtig begraven of in de rivier gooien.
-----

De esbats (maanfeesten) zijn minder religieus van aard dan de sabbats; het zijn eerder
werkbijeenkomsten. Men ziet twaalf keer per jaar een volle maan, maar om de drie jaar komt
er nog een dertiende maan bij. De maancyclus duurt ongeveer even lang als de
menstruatiecyclus, vandaar de link tussen maan en vrouw. De meest bijzondere maanfasen
zijn: volle maan, blauwe maan, donkere maan, maansverduistering. Elke volle maan roept bij
heksen iets op van vrouwelijke intuïtie en van magie. De blauwe maan roept een grotere
spiritualiteit op. De donkere maan wordt met Lilith vergeleken.
Tijdens de esbats worden gunsten gevraagd aan de godin, worden spreuken geformuleerd,
worden lichaam en hersenen ontslakt, worden voorwerpen (edelstenen, tools, tarotkaarten)
opgeladen. Men kan de eigen cyclus beïnvloeden door gebruik te maken van de maankracht.
Het kan met een eenvoudig ritueel: takken in een kring, witte (zilveren) kledij, enkele korte
zinnen (bv. een aanroeping), een korte handeling of meditatie, dankwoord.
Het belangrijkste onderdeel van een esbat is het befaamde „Neerhalen van de Maan‟ (Drawing
down the Moon) door de hogepriesteres. Door zich aldus te laden met de kracht van de (volle)
maan kan zij zich manifesteren als de Godin zelf en aldus de goddelijke boodschap
overbrengen. Men kan de transfer van maankracht zien als het onthullen van een latente
kracht die zich in het hart van elke mens bevindt. Er bestaan tal van rituele alternatieven; de
solitaire heks kan bv. naakt in het maanlicht gaan staan en dit licht zo diep mogelijk laten
doordringen (via visualisatie). Of het maanlicht een hele nacht in een kelk met water laten
schijnen en hiermede een pentagram trekken op het voorhoofd. Of een hulde aan de
maangodin chanten, gezeten voor een schaal met water waar het maanlicht in weerschijnt. Het
oorspronkelijke wicca-ritueel gelijkt sterk op de Gnostic Mass van Crowley.
----
Inwijdingen. In de meeste tradities doorloopt de heks drie inwijdingen: priester(es), magiër,
hogepriester(es). Ingevolge de eerste inwijding is men heks voor het leven, na de tweede kan
men opleiding geven en na de derde een coven leiden. Er ligt een periode van minstens een
jaar en een dag tussen twee inwijdingen en eenzelfde wachttijd gaat aan de eerste vooraf.
Solitaire heksen wijden zichzelf in, een dubbelrol te vergelijken met die van de hogepriesteres
tijdens het Neerhalen van de Maan. Bij elke nieuwe graad kan men een nieuwe naam
uitkiezen. Voor elke graad bestaan alternatieve benamingen, bv. „heksenkoningin‟ voor de
tweede of derde. In sommige tradities wordt de mannelijke kandidaat door een vrouw
ingewijd en vice versa. De inwijding in de eerste graad werd deels overgenomen van de
vrijmetselarij (zie mijn „Encyclopedie van de blauwe vrijmetselarij‟).
Tijdens de eerste inwijding staat men meestal eerst buiten de Cirkel, (half)naakt, geblinddoekt
en met de handen vastgebonden. Soms met een strop om de hals. Soms krijgt men als
waarschuwing vanuit de onzichtbare wereld de punt van een zwaard op het hart. Men komt
dan met een duw al rondtollend in de Cirkel. Er wordt soms gegeseld als loutering. Na de
geloften volgt een zalving met olie en in het teken van de eerste graad, nl. als omgekeerde
driehoek die onderbuik, linker- en rechterborst verbindt. De nieuw ingewijde krijgt het Boek
der Schaduwen van de coven om die met de hand over te schrijven. Na deze ingrijpende
ervaring mag men alle esbats en sabbats bijwonen.

Tijdens de aanvraagperiode wordt de neofiet soms „roedi‟ (ruwe steen) geheten. Roedi‟s
behoren tot de zgh. Buitencirkel. In sommige tradities wordt enkele maanden na de eerste
inwijding een korte „ceremonie van toewijding‟ gehouden, een soort tussengraad waarin over
de aangeleerde basisbeginselen wordt ondervraagd en een gelofte van discretie afgelegd.
Daarna mag men de sabbats bijwonen.
Het is gebruikelijk dat men de tweedegraadsinwijding niet aanvraagt, maar dat men ze
aangeboden krijgt. Het ritueel volgt de mythe van de Godin (rol gespeeld door de kandidaat)
die afdaalt in de Onderwereld om er bij de doden de zin van het leven te begrijpen. Samen
met de derdegraadsheksen vormen die van de tweede de Raad van Ouderen.
Na de derdegraadsinwijding of Grote Rite kan men een eigen coven opstarten. De Grote Rite
behelst in Wicca het hoogste Mysterie, nl. de eenheid van man en vrouw. De hogepriesteres
zal in pentagramhouding gaan liggen in het midden van de Cirkel, bedekt met een sluier, ten
einde dit Mysterie te benadrukken en te onthullen. Haar lichaam wordt hier als een altaar
beschouwd. Zij wordt door de hogepriester vijfmaal gekust, waarna er sprake is van de
„geheime poort‟ (die naar verlichting voert). Hierop volgt meestal de symbolische vereniging
van de „athame‟ (botte dolk) met de kelk ofwel – maar dit gebruik is aan het verdwijnen – de
werkelijke copulatie. In dit laatste geval gaan de andere leden buiten. Uit de vereniging wordt
een zgh. Sterrenkind geboren, een magische entiteit die bv. voor een genezing kan worden
aangewend. Het teken van de derde graad is het „gekroonde pentagram‟, een staand
pentagram waarop een opstaande driehoek; het kussen volgt dit schema. De seksualiteit wordt
door de heksen gezien al een uitdrukking van de universele polariteit, het koppel staat voor
God en Godin.
----
Men kent verder bij Wicca drie soorten overgangsrituelen: de naamgeving van een
pasgeborene (wiccaning), het handvasten (handfasting) voor koppels en begrafenisrituelen.
Heksen maken soms een Krachtkegel (Cone of Power) met hun gezamenlijke energie om een
gezamenlijk doel te bereiken. Het geschiedt hand in hand en rondgaand (ev. in spiraalvorm)
of wiegend, terwijl men een mantra zoemt en zich een blauw of wit licht voorstelt dat uit de
Cirkel opstijgt in kegelvorm. Op het hoogtepunt van de energie laat men (bij een afgesproken
teken) de kegel los, met de handen boven het hoofd (ev. op de knieën). Het geschiedt bv. om
iemand te genezen of een gevaar af te wenden. De vorm van de heksenhoed houdt verband
met deze praktijk. Ook de solitaire heks kan (in trance) een Krachtkegel maken, zonder hulp.
Heksen dragen een koord bij bijzondere riten. De rode koord verbindt symbolisch met
Moeder Aarde en de blauwe met de Godin. Met de zwarte koord aanvaarden zij dood en pijn,
met de witte is men op weg naar de wijsheid. De kleuren worden soms verbonden met de drie
graden.

Germaanse traditie, Asatrù
Het Germaanse neopaganisme grijpt terug naar de bloeiperiode van de vijfde eeuw, toen
Franken, Visigoten en Ostrogoten de macht overnamen van de Romeinen in geheel West-
Europa. De Germanen hadden toen een rijke (vooral orale) cultuur, cf. de overgebleven
heldendichten (Nibelungen, Hildebrandslied), de Edda en de vele archeologische vondsten.
Hieruit blijkt hun technische en artistieke vaardigheid, o.a. inzake weefkunst, smeedwerk (bv.
prachtige wapenuitrusting) en torques (gouden hals- en armbanden, zoals bij de Kelten). We
vinden runeninscripties vanaf de vijfde VC.
Volgens de Germaanse mythologie bestonden er drie werelden: een godenwereld (o.l.v. de
wijze Wotan/Odin), een Midgard voor de mensen, en een onderwereld (met allerlei
gedrochten). De drie waren verbonden door de levensboom Yggdrasil; elk van zijn drie
wortels komt in een andere wereld uit. Onderaan de boom zitten de nornen, schikgodinnen die
het menselijk lot bepalen. In sommige varianten zijn er negen werelden, dan is Midgard de
vijfde.
Asatrù heet in het IJslands de (Germaanse) voorchristelijke religie van Noord-Europa, het
betekent „trouw aan de Asen‟ (of Aesir, de hogere goden). Naast de goden en godinnen komt
men hier ook reuzen, landgeesten, walkuren, elfen, dwergen, etc. aan. Goden en mensen delen
dezelfde karaktereigenschappen. De hele natuur is bezield. De cyclussen van groei, bloei en
oogst worden gevierd tijdens jaarfeesten (ongeveer samenvallend met die van de Keltische
traditie), zoals Yule wanneer de zon het laagst staat en de Wilde Jacht begint. Er bestaat een
sjamanistisch (magisch) aspect, nl. de seidh, die deels met de runen (het alfabet) te maken
heeft.Verwijzingen naar dit alles zijn te vinden in de Edda (neergeschreven ca. 1150-1400),
maar ook in de folklore.
Grote goden: Wodan/Odin (wijze magiër), Donar/Thor (dondergod), Freyr (vrede en
midwinter), Freyja (liefde, aanvoerster van de Walkuren, krijgsvrouwen die de gesneuvelden
naar het Walhalla brengen), Skadi (godin van dood en jacht), Ostara (godin van
vruchtbaarheid en overwinning van het licht. In de Havamal (Lied van de Hoge) wordt verteld
hoe Odin naar het geheim van de runenwijsheid zoekt door zich negen nachten lang aan de
wereldboom op te hangen – tot hij achterhaalt dat het geheim zich verscholen heeft in zijn
eigen hart.
Een ceremonie wordt blot geheten. Donarblot geeft aanleiding tot hamerslagen en grote
drinkgelagen, omdat de god Donar (Thor) een groot bierdrinker was, men ziet het dus als een
drankoffer ter ere van de dondergod. Tijdens de symbel (bijeenkomst) gaat het bier rond in de
heilige hoorn, waarbij regelmatig een heildronk wordt uitgebracht en een gepast lied
gezongen. Tijdens de grote feesten werden vroeger de eenheid tussen mensen en tussen mens
en wereld hersteld. De eenheid in sibbe en stam was essentieel, bv. bij bedreiging door
vijanden of bij natuurrampen. Tijdens de feesten werden de standsverschillen opgeheven.
Het runenschrift (futhark) is erg geliefd in het Germaanse paganisme. De Scandinavische
runen zijn in drie groepen verdeeld: Freya‟s acht, Hagals acht en Tyrs acht. Alle 24 hebben ze
een magische betekenis (zoals de hebreeuwse letters in de kabbala); zo staat ansuz voor

goddelijke kracht, kaunan voor goddelijk licht, algiz voor de wereldboom, berkanan voor
wedergeboorte, ihaz voor transformatie, etcetera. Het waarzeggen gebeurt o.m. met het
werpen van runensteentjes. Wie door runen magische kracht verwerft, kan de storm bedaren,
de vogels verstaan, het zwaard stompen, het vuur stillen, de zorgen verdrijven, de kracht van
acht krijgers winnen. Als middel tot betovering worden runen in hout geritst, waarna ze
worden afgeschaafd en voor hun doel gebruikt.
Het oude Germaanse geloof is het langst blijven leven in Zweden en IJsland, omdat beide
landen pas na het eerste millenium waren gechristianiseeerd. De wederopbloei in de
Scandinavische landen na WO-2 geschiedde het eerst in IJsland, nl. de stichting van Islenska
Asatruarfelagio in 1972 door Sveinbjörn Beinteinsson (1923-93). De andere landen zouden
twee decennia later volgen: Sveriges Asatrusamfund in Zweden (1994), Asatrufelleskapet
Bifrost in Noorwegen (1996), Forn Sior in Denemarken (1999).
In het UK werd The Odinic Rite gesticht in 1973 en kreeg de status van „registred charity‟ in
1988. In de jaren negentig werd uitgezwermd naar Duitsland (1995), Australië (1995) en de
USA (1997); Nederland volgde in 2006. De Australische organisatie bestond reeds tijdens het
interbellum (Alexander Rud Mills); het ging ondergronds in 1942 en keerde terug als Odinic
Rite of Australia in 1973.
In de US ontstond reeds in 1974 een Asatru Free Assembly onder impuls van Stephen
McNallesn (°1948), uitgever van het tijdschrift „The Runestone‟. Omstreeks dezelfde tijd
startte de organisatie Odinist Study Group van Elke Christensen (1913-2005). De ritus van de
Odinisten vindt men in „The Book of Blotar‟. Na 1986 splitste de AFA in (Ring of) Troth
(1987) en Asatru Folk Assembly (1994). Daarnaast bestaat in de V.S. nog een variante op het
Germaanse paganisme, het Theodism, opgestart door Garman Lord in 1976 met de Witan
Theod in New York. Men legt hier de nadruk op het gewoonterecht en de sociale hiërarchie
van de oude Germaanse stammen. De theodsmen streven naar de drie wynns: wijsheid,
gulheid en eer. De eed wordt afgelegd tijdens een symbel t.a.v. een lid van hogere rang.
Dieren worden geofferd aan de Germaanse goden.
De grote US-organisaties hebben ook tal van uitlopers in Canada. De heidense groep
vergadert hier als Kindred (broederschap), bv. „Nine Mountains Kindred te Montréal’,
„Vikings of the Metal Age Kindred’ in Toronto.
In de Duitstalige landen werd de basis van het Germaanse neopaganisme in Oostenrijk
gelegd, nl. tussen 1890 en 1930, met het Armanisme en de Ariosofie. De laatste ideologie, de
„wijsheid van de Ariërs‟ geheten, werd ontworpen door Jörg Lanz von Liebenfels (1874-
1954) en het Armanisme door Guido von List (1848-1919). Volgens de Ariosofie zijn de
Germaanse volkeren de zuiverste vertegenwoordigers van het Indo-Europese ras; men werkt
met runen en met de swastika. Het Armanisme van Guido von List verwijst naar de Hoher
Armanen Orden, een corpus van priester-koningen in het veronderstelde oude Arisch-
Germaanse rijk; men vertrekt van een esoterische gnosis die via inwijding aan een elite wordt
doorgegeven, terwijl de exoterische doctrine (Wotanisme) voor de lagere klassen is bestemd.
Ook hier een runisch alfabet, en verder veel magie en een goddelijke ziel (met reïncarnatie).
Er kwam een Guido-von-List-Gesellschaft in 1908.

In Duitsland ontstonden onder invloed van List en Liebenfels in die periode Germaans
gerichte verenigingen als de Germanische Glaubensgemeinschaft (1907), de Germanenorden
(1912), het Thule-Gesellschaft (1917 – Thule was de hoofdstad van het legendarische
Hyperborea). Later volgde het Edda-Gesellschaft (1925) van Rudolph J. Gorsleben.
Liebenfels stichtte in 1907 de Ordo Novi Templi rond de doctrine van de Ariosofie en met de
swastika in het vaandel – vooral actief in Hongarije, Oostenrijk en Duitsland. Alle esoterische
organisaties werden door de nazi‟s verboden; ze verdwenen officieel in 1935, maar leefden
ondergronds verder.
De ONT trad opnieuw in het daglicht in 1958 o.l.v. de voormalige SS-er Rudolf Mund. De
Armanen Orden kwam opnieuw tot leven in 1976, mede onder invloed van Julius Evola en
onder de leiding van Adolph Schleipfer; negen graden; men viert dezelfde jaarfeesten als in
het Odinisme. Ook andere oude Germaanse paganismen duiken regelmatig terug op, bv.
Deutsche Unitarier (°1876) in 1983, de Germanische Glaubensgemeinschaft in 1991. De
Eldaring (2000) is verbonden met het Amerikaanse Troth.
Ook in Latijns Europa is de Germaanse traditie vertegenwoordigd, o.m. door de Comunidad
Odinista de Espana (1981), in Frankrijk door Les Fils d’Odin (2006). In Vlaanderen door de
Werkgroep Traditie (1963). In Nederland is het netwerk Het Rad te Dordrecht actief.