festival programma oktober november 2011

vastenland. Die noemen wij in de
stedenbouw een ‘kunstmatige weg’. En hij
ontwierp twee bruggen. Zoals in Amsterdam
verbond hij een centraal kanaal via een
aantal verkavelingen aan een kleine haven,
waar een groot deel van de arme bevolking
kon wonen. Hij ontwierp dus een geheel
nieuwe stad!”
Met het vertrek van de Hollanders had
Mauricéia een blijvende erfenis kunnen
worden. “Maar”, verklaart Menezes:
“Ze werd al door de Hollanders zelf, uit
noodzaak om de stad te verdedigen,
afgebroken. Er zijn nu nog slechts
verwijzingen in de Portugese straatnamen
te vinden. De meest concrete verwijzing
naar de Hollandse periode is trouwens de
definitieve vestiging van de bevolking in
Wij hebben het idee dat
de zeven jaren onder
Nassau veel belangrijker
zijn geweest dan de
twee Portugese eeuwen
die daarop volgden
Recife.”
Onder de Portugezen was Recife slechts als
haven van Olinda bedoeld. Menezes: “Voor
de Hollanders gaven de logistieke faciliteiten
voor de suikerhandel aan het water juist de
doorslag. De stad (vandaag met anderhalf
miljoen inwoners) heeft zich getransformeerd
tot een stad van de zee, terwijl Olinda op de
heuvels slechts heel langzaam is herbouwd.”
Nassau werd in 1644 (‘op eigen verzoek’)
ontslagen door de WIC, vanwege zijn te royale
uitgavenpatroon (vooral in zijn pogingen om
meer grond te veroveren) en de tegenvallende
suikeropbrengsten. De (slaven-)handel met
Portugal en later met Brazilië, dat in 1822
onafhankelijk werd, bleek lucratiever te zijn
dan het onderhouden van een kolonie.
Maar als mythe is Nassau ongetwijfeld
gebleven. Onvergetelijk zijn de tranen van
Mariete Borges, verantwoordelijk voor het
historisch erfgoed van Recife en Olinda, die
spontaan opwelden toen ze terugdacht aan
haar ontmoeting met Nassau’s portret in het
Mauritshuis in Den Haag: “Ik beeld me in dat
het een man van hoog beschaafd niveau was.
Magisch.”
Stijntje Blankendaal werkt sinds tien jaar
als journaliste vanuit Brazilië voor onder meer
Dagblad Trouw, De Groene Amsterdammer
en Onze Wereld. Haar woonplaats is São
Paulo.
^ ‘De vliegende koe’ van Recife van kunstenares
Tereza Costa Rêgo.
> Straat in Olinda (foto Flora van Gaalen).
28 www.brasilfestival.nl
De kunstenaars van Recife en Olinda
Na de kunstenaars van Nassau hebben Recife en Olinda hun eigen kunstenaars
voortgebracht. Zoals Tereza Costa Rêgo (80). Rêgo’s vrouwelijke, sensuele naakten hebben
het decor van het carnaval van 2011 in Recife geïnspireerd. De kunstenares wilde er ook
haar schilderij van ‘De vliegende koe’ bij. Die vertegenwoordigt voor haar het beste van
Recife. In dit schilderij is de koe zwanger van de stad. ‘Een koe laten vliegen’ was destijds
de belofte van Nassau, in ruil voor geld van de bevolking om een brug van Recife naar het
eiland Santo Antônio te bouwen. Het beest werd gemaakt van papier maché. Na afloop
van de stunt werd een echte geslacht en gebarbecued.
De schilder Montez Magno, die zich nadien meer op Mondriaan richtte, maakte in de jaren
tachtig een serie stillevens, geïnspireerd door de vruchten van Eckhout, aangevuld met
een ei of een muis. Anderen lieten zich door de Nederlandse luchten van Post beïnvloeden.
Gina Alves Dias, die in 2009 overleed, had de eindstrijd in 1648 tussen ‘de Brazilianen’
en ‘de Hollanders’ op het slagveld van Guararapes tot onderwerp van haar laatste
grote doeken. Er staken bloemen uit de geweerkolven; wat Gina betreft waren de blonde
mannen gebleven.
In 1654 gaf Johan Maurits de schilderijen van Albert Eckhout als relatiegeschenk weg aan
de koning van Denemarken. Die bevinden zich vandaag de dag in het Nationaal Museum
van Kopenhagen. De koning van Frankrijk kreeg de schilderijen van Frans Post. De
grootste collectie Frans Post ligt tegenwoordig in Brazilië. Zeventien werken hangen in het
private museum van verzamelaar Ricardo Brennand in Recife.