festival programma oktober november 2011

Mário de Andrade die talloze veldregistraties
maakte.”
Als reactie op deze muziekstroming,
aangeduid als nationalisme, ontstaat medio
twintigste eeuw de movimento música viva,
‘beweging van de levende muziek’. De stijl
richt zich op avantgardistische experimenten
zoals de Europese twaalftoonsmuziek. “Maar
uiteindelijk blijft de música erudíta na Villa-
Vergeleken met
Europese componisten
weten hun Braziliaanse
vakbroeders veel meer
over de populaire muziek
van hun eigen land.
Lobos opvallend conservatief”, stelt Amon.
“Al verwijzen de harmonieën niet zelden naar
die van samba en bossanova. Vergeleken
met Europese componisten weten hun
Braziliaanse vakbroeders veel meer over de
populaire muziek van hun eigen land.”
Kookpot vol muziek
Ondertussen wordt in de krottenwijken, de
favela’s van Rio, een nieuw genre geboren:
de samba. Dit overbekende genre is te
beschouwen als een kind van choro- en
candomblé-ritmes. In het frequent door
musici bezochte huis van een candomblépriesteres
klinkt in 1917 de eerste sambahit
Pelo Telefone. Er verschijnen de eerste
sambagroepen die daarmee de opmaat
vormen voor de sambascholen.
“Samba is veel méér dan carnavalsmuziek
uit Rio, het is een waaier aan stijlen”, weet
Carlos Asfora, Braziliaans vice-ambassadeur
in Nederland. “Als president Getúlio Vargas
de samba in de jaren dertig symbool maakt
Van sambaschool tot woonschool?
In haar boek Kannibalen in Rio doet voormalig Zuid-Amerika-correspondent Ineke Holtwijk verslag van
criminele besmetting van het carnaval in Rio. Een samenvatting: Sambascholen hebben veel geld nodig, onder
meer voor bekostiging van kostuums en praalwagens die de jaarlijkse carnavalsparades sieren. Geldschieters
zijn bicheiros, gokbazen van een populaire loterij waarin wekelijks miljoenen omgaan. Door te investeren
in sambascholen – sociale bindmiddelen in de favela’s – worden ze de helden van de wijk. Hier wonen de
meeste klanten van hun loterij en tevens huist er de grootste concentratie kiezers. Met hun infiltraties weten
de bicheiros hun voorkeurskandidaten de gemeenteraad binnen te loodsen en maken zo een dubbelslag.
Bovendien is het commerciële carnaval ideaal voor witwaspraktijken. Bicheiros kopen juryleden om die de
winnaar onder de paraderende scholen kiezen. Tel daarbij onderlinge sabotage, diefstal van kostuums voor de
zwarte markt en intimidaties van de sambacomponisten aan het adres van de schoolvoorzitters: die bepalen
immers wiens liedje tijdens de processie klinkt. De toondichters delen in de muziekrechten.
“Er is een flink overheidsoffensief gaande tegen deze infiltraties”, weet cellist Luiz Hernane Barros de Carvalho.
“Er zijn initiatieven om alle sambascholen in Rio op één terrein samen te brengen, om er meer controle op te
hebben: van sambaschool tot woonschool. Ook financiering via de lei rouanet biedt uitkomst. Dat is een wet die
het mogelijk maakt om via de overheid culturele sponsorgelden bij bedrijven los te krijgen. Deze kunnen dat in
mindering brengen op hun inkomstenbelasting. Heel aantrekkelijk voor bedrijven om hun naam te verbinden
aan zo’n wereldvermaard fenomeen als het carnaval van Rio.
voor een Braziliaanse multiculturele identiteit,
wordt het genre ook door de middenklasse
omarmd. Die verlangt echter een meer
melodische en minder luide variant van de
sloppensamba. Dat wordt de samba-canção,
een genre van dik aangezette, sentimentele
liederen.”
“Samba domineert het carnaval in Rio,”
vervolgt Asfora. “Maar samba is meer dan
carnaval en carnaval meer dan samba. Ik
raad iedereen aan om carnaval te vieren in
Pernambuco en Bahia, het door Afrikaanse
invloeden gedomineerde noordoosten van
Brazilië. Daar beleef je een echt straatfeest,
minder formeel dan in Rio en met minder
blote billen-commercie. Je hoort er een
staalkaart van populaire genres, zoals
forró: ritmische muziek, een bron van de
^ Salvador de Bahia,
percussie op het plein
van de muziekschool
(foto Visa Image,
Hollandse Hoogte).