ACTA 2004 blz. 173-347.pdf - Kerkrecht

264
3. het deputaatschap voortijdige ambtsbeëindiging op te dragen voorstellen te doen aan de generale
synode 2004 voor een instructie met betrekking tot de in voorstel 2.c. genoemde regeling;
4. het deputaatschap voortijdige ambtsbeëindiging op te dragen verslag te doen van haar werkzaamheden
aan de generale synode 2004;
5. de synodale commissie ter begeleiding van predikanten die voortijdig hun ambtelijke dienst hebben
beëindigd op te heffen.
1.3. Ingevolge het besluit van de synode hebben deputaten twee secties gevormd. De sectie uitkering bestond
uit de broeders Blom en Verhoef, de sectie begeleiding uit de broeders Quant, De Hek en Kardol.
Deputaten hebben geregeld – met een gemiddelde frequentie van 1 maal per 1,5 maand – vergaderd.
Daarbij is veel aandacht besteed aan het opstellen van uitgangspunten voor een nieuwe regeling en aan
het opstellen en bespreken van het concept van zo’n regeling. Een en ander heeft uiteindelijk geresulteerd
in een concept-regeling, die in het vervolg van dit verslag gepresenteerd zal worden.
Verder is de aandacht uitgegaan naar (de begeleiding van) de predikanten die voor en tijdens de afgelopen
periode hun werk in een gemeente hebben moeten beëindigen. Met deze predikanten is geregeld
gesproken. Voor de begeleiding van de desbetreffende predikanten naar ander (ambts-)werk hebben deputaten
de hulp ingeroepen van een professioneel bureau, waarmee daartoe een contract is afgesloten.
Tenslotte hebben deputaten, naast de voorkomende werkzaamheden, (gevraagd en ongevraagd) adviezen
gegeven aan classes en gemeenten inzake de fi nanciële regelingen met betrokken predikanten.
2. Nieuwe regeling
2.1. Een van de belangrijkste opdrachten van deputaten was om de bestaande diverse fi nanciële regelingen,
zoals hiervoor in punt 1.2 genoemd, samen te smelten tot één regeling. Deputaten hebben deze
opdracht ruim opgevat, in die zin dat zij in de voorgestelde regeling ook aandacht hebben besteed aan de
positie van gewezen predikanten. Onderdeel a1 van de opdracht van de G.S. van 2001 bood deputaten
ook de ruimte om de positie van gewezen predikanten in een nieuwe regeling ‘mee te nemen’. Wel is van
belang dat het synodebesluit betreffende gewezen predikanten het karakter van een ‘richtlijn’ had, terwijl
de positie van losgemaakte en andere predikanten in een ‘regeling’ was vastgelegd. In zijn algemeenheid
heeft een regeling een stringenter en minder vrijblijvend karakter dan een richtlijn. Deputaten hebben er
voor gekozen bij beide categorieën te kiezen voor een regeling. Het treffen van één regeling, waarin de
fi nanciële aspecten van alle categorieën van ‘op een zijspoor geraakte’ (gewezen) predikanten geregeld
wordt, verdient vanuit het oogpunt van overzichtelijkheid en regelgevingsystematiek verre de voorkeur
boven het vigeren van twee regelingen, één voor predikanten en één voor gewezen predikanten.
2.2. De belangrijkste algemene uitgangspunten voor de voorgestelde regeling zijn de volgende:
a. deputaten gaan er van uit dat de juridische positie van een predikant in onze kerken niet valt te karakteriseren
als een arbeidsovereenkomst. Daar wordt ook wel anders over gedacht. Prof. mr. W.A.
Zondag, een hoogleraar arbeidsrecht, heeft zich in een andere richting uitgelaten, maar deputaten
gaan er vooralsnog vanuit dat de rechter het oordeel van de Hoge Raad in de kwestie Kruis, van een
aantal jaren geleden, zal volgen;
b. het bovenstaande betekent dat de relatie tussen een predikant en een gemeente/deputaatschap zal
worden beschouwd als een duurovereenkomst van geheel eigen aard. Uit de rechtspraak blijkt dat
een dergelijke overeenkomst in beginsel kan worden opgezegd, soms met onmiddellijke ingang soms
met inachtneming van een redelijke termijn. Onder omstandigheden kan het opzeggen van een duurovereenkomst
onzorgvuldig zijn en leiden tot schadeplichtigheid. Of dat in een concreet geval zo is, is
afhankelijk van de aard van de overeenkomst, de mate van verwijtbaarheid, de duur van de overeenkomst
en de gevolgen van de opzegging voor de opgezegde partij;
c. de burgerlijke rechter is uiterst terughoudend bij de toetsing van kerkelijke geschillen. Die terughoudendheid
neemt toe naarmate het geschil een ‘kerkelijker’ karakter heeft. (Geschillen inzake de
belijdenis zal de rechter niet beslissen, geschillen over het eigendom van het kerkgebouw weer wel).
Wanneer door de bevoegde kerkelijke organen op zorgvuldige wijze een besluit genomen is (met
inachtneming van de beginselen van hoor en wederhoor) en dat besluit na het volgen van de interne
beroepsgang in stand gebleven is, dan wel wanneer die beroepsgang ongebruikt is gebleven, zal de
rechter een dergelijk besluit slechts marginaal toetsen (mits ook de interne beroepsgang voorziet in
een behoorlijke procedure). Een marginale toetsing komt er op neer dat de rechter slechts beoordeelt
of de kerk in redelijkheid tot het besluit heeft kunnen komen. Alleen wanneer (de wijze van totstandkoming
van) het besluit apert onredelijk is(bijvoorbeeld wanneer sprake is van willekeur), zal de rechter
ingrijpen. Het vaststellen van een duidelijke regeling, waarin is vastgelegd welke aanspraken een
betrokken (gewezen) predikant heeft en het in concreto toepassen van die aanspraken, voorkomt dat
een besluit waarin een fi nanciële regeling wordt getroffen geen stand houdt bij de burgerlijke rechter
wegens willekeur. De regeling zelf moet natuurlijk wel de marginale toetsing kunnen doorstaan. Dat
betekent concreet dat zij voorziet in een uitkering die in rechte als een ‘redelijke regeling’ kan worden
verdedigd. Het behoeft geen royale regeling te zijn, wel een minimaal aanvaardbare regeling;
d. voor het antwoord op de vraag wat een redelijke (minimaal aanvaardbare) regeling is, hebben deputaten
zich georiënteerd op de vergoedingen die doorgaans toegekend worden bij ontbindingen
van arbeidsovereenkomsten. Daarbij is rekening gehouden met het feit dat predikanten, anders dan
werknemers, geen aanspraak kunnen maken op een wachtgeldregeling of WW-uitkering, terwijl de
door een kantonrechter toegekende vergoeding doorgaans bovenop een dergelijke uitkering genoten
wordt (Overigens zijn er ontwikkelingen gaande om dat te wijzigen). Er is, al met al, gezocht naar
een analogie met de ontbindingsvergoedingen bij het einde van een arbeidsovereenkomst, rekening
houdend met de specifi eke positie van predikanten en de verantwoordelijkheid van de kerken voor de
predikanten;