ACTA 2004 blz. 173-347.pdf - Kerkrecht

244
dermeer zouden willen conformeren. Van de genoemde 31 kerken zijn er echter 12 en van de 58 kerken
die zich nu al niet meer houden aan het bepaalde in art. 69 K.O. nog 17 (totaal 29) die zich ‘eventueel’
daaraan zouden willen houden, mits de selectie in hun ogen niet te beperkt is. En is die verwachting reeel?
Is de praktijk niet heel eenvoudig zo dat als het vrije lied eenmaal aanvaard is er het verlangen is om
er steeds meer te mogen zingen (er zijn er immers tienduizenden)?
De overige 41 kerken van de 58 geven te kennen geen enkele leiding van de synode op dit punt te aanvaarden.
Samengevat: het toch toestaan van een bundel ‘vrije liederen’ zou een klein segment van de kerken echt
helpen (de 19 die aangegeven hebben zich aan een selectie te onderwerpen vermeerderd met wellicht
enkele van de 29 kerken die een voorbehoud maken).
Daarentegen zou een deel van de kerken er principieel moeite mee hebben om art 69 K.O. te wijzigen (om
voor uw vergadering bekende redenen, zoals de Acta GS 1980, 1983, 1986, 1995 en 2001 dat vermelden),
terwijl het de eenheid nauwelijks blijkt te dienen.
Een ander deel van de kerken heeft de overtuiging dat het principieel in de vrijheid van de kerkenraden
moet liggen om te bepalen welke liederen gezongen worden.
Deze praktische (getalsmatige) benadering kan tot geen andere conclusie leiden dan dat een besluit om
een aantal ‘vrije liederen’ in art. 69 K.O. op te nemen alleen maar meer vervreemding van elkaar in de
hand werkt en slechts een klein deel – dat anders wellicht ook afhaakt – van onze kerken bij de les van
art. 69 K.O. houdt.
De ‘broederlijke poging’ van 1998 (want formeel gezien was het toen niet noodzakelijk geweest het ‘kerkelijk
lied’ opnieuw ter sprake te brengen) lijkt uw commissie dus op deze manier niet tot het beoogde
resultaat te kunnen leiden, namelijk ‘een uitweg te zoeken in de huidige onbevredigende situatie’.
In een bepaald opzicht zou nu de zaak als beëindigd kunnen worden beschouwd. Daarmee blijven we
echter in de impasse zitten. Een impasse die wij niet met een (kleine) meerderheid van stemmen moeten
willen doorbreken.
Het vrije lied ‘vrij’?
Er lijken dus twee mogelijkheden te zijn. Of de huidige redactie van art. 69 K.O. handhaven (zie mogelijkheid
3.6.8) ondanks het feit dat een behoorlijk deel van de kerken zich daar niet aan houdt of meent te
kunnen houden. Of (o.i. het enige werkbare alternatief) dat het ‘vrije lied’ook echt ‘vrij’gegeven wordt in
die zin dat het bij de verantwoordelijkheid van de kerkenraden komt te liggen wat de toetsing van het
gehalte (en de gestalte) van deze liederen betreft in het licht van Schrift en belijdenis (zie mogelijkheid 5
onder 3.6.9). Kerkenraden dienen daar dan ook op aangesproken te kunnen worden. In dit verband spreken
deputaten over ‘criteria’ die dan onmisbaar zijn. Die zullen dan ook vastgesteld dienen te worden.
Als argument kan nu gelden dat de synode wel leiding moest geven en wilde geven, maar in de praktijk
gebleken is dat ze die niet kon geven.
De oorzaak ligt daarbij echter niet alleen in wat de synode besloot (want van die besluiten is nooit aangetoond
dat ze in strijd waren met de Schrift of de confessie), maar ook in wat de kerkenraden nalieten:
kerkelijk denken. Daar kunnen dan allerlei motieven voor aangevoerd worden en die zijn ook aangevoerd
in de discussies uit de achterliggende jaren.
We constateren hiermee een steeds groter wordend probleem: de verhouding tussen de plaatselijke
kerken en het landelijk kerkverband. Het vooral éérst denken vanuit de plaatselijke kerk wordt nog eens
gevoed door de postmoderne cultuur die we inademen, waarin steeds minder plaats is voor het denken
vanuit een groter geheel.
De commissie is ook van mening dat de impasse inzake het kerkelijk lied ten diepste een geestelijk probleem
aan het licht brengt.
Naar een uitweg?!
Als commissie willen we een uiterste poging doen om uit de al jarenlang voortbestaande impasse te
komen.
Aan de ene kant willen we de lijn met de Dordtse Kerkorde vasthouden en recht doen aan een groot deel
van de gereformeerde traditie – die ons lief is – waarin geen vrije liederen werden en worden gezongen.
Daartoe rekenen we ook onze eigen kerkelijke geschiedenis. De ‘gezangenkwestie’ uit de 19e eeuw moge
dan een andere achtergrond hebben, maar functioneert toch altijd nog als een baken in zee. Het zingen
van de Psalmen heeft een onvervangbare waarde. In dit verband wijzen we de vergadering nadrukkelijk
nog een keer op wat destijds verwoord is ten aanzien van het verband tussen prediking en het zingen van
de psalmen: een goede prediking bevordert de liefde tot de Psalmen (Acta 1983, p.227). Zij dienen ook
echt prioriteit te behouden en daarop dienen we ook toe te zien.
Langs deze lijn zouden we willen voorstellen de tekst van art. 69 K.O te laten staan. Dáár staat langs
welke lijn de synode besloten heeft en waaraan de kerken zijn gehouden. Zo hoeft ook een kerkenraad
niet in moeilijkheden te komen in een gemeente waar altijd wel een paar mensen zijn die ook graag gezangen
zouden willen zingen.
Tegelijkertijd dienen we eerlijk uit te spreken dat in deze zaak de Schrift en de gereformeerde confessie
niet direct in het geding zijn. Hoewel het waar is dat broeders met hun gemeenten in het verleden vooruit
zijn gelopen en zo ‘uit de pas’ zijn geraakt, is het aan de andere kant waar dat maar zeer ten dele geprobeerd
is om deze ontwikkeling tegen te gaan. Zou het ook niet kunnen zijn dat we meer over elkaar hebben
gesproken dan met elkaar als we de lijn uit het verleden juist vast wilden houden? Dat er omgekeerd
ook een stuk vrijheid geclaimd is, die schade heeft gedaan aan de eenheid van de kerken? Daarbij werd
een beroep gedaan op de eenheid binnen de gemeente.