nano nu - Instituut Samenleving en Technologie

Klein met grote toekomst?
Elke week worden in wetenschappelijke tijdschriften nieuwe ontdekkingen gepubliceerd in het domein
van de nanowetenschap en de nanotechnologie. In één enkele week, niet eens een uitzonderlijke,
rapporteerden fysici van de Universiteit van Manchester (VK) de elektromagnetische eigenschappen
van een grafietlaag met de dikte van één atoom 1 , Japanse onderzoekers bouwden een moleculaire
schaar die knipt als je ze belicht 2 , onderzoekers van de Universiteit van Californië (VS) lieten
nanobolletjes van glas en goud reageren met tumorcellen 3 en materiaaldeskundigen van het Argonne
National Laboratory (VS) ontdekten dat een legering van platina en nikkel bijzondere elektrolytische
eigenschappen heeft 4 . In laboratoria over heel de wereld worden steeds meer geld en tijd
geïnvesteerd in ‘nano’. Het is vandaag een belangrijk domein geworden in onderzoek, ontwikkeling en
innovatie. Alleen al in 2006 werden in de wetenschappelijke pers 35.000 ‘nano’-artikels gepubliceerd.
Sommigen noemen nano dé belangrijkste technologische ontwikkeling van de komende decennia. Ze
beweren zelfs dat nanotechnologie een radicale omkering inluidt van ons toekomstig industriële
productieproces. Nanowetenschap en nanotechnologie zijn voor hen de ‘next big thing’ 5 .
‘Nanowetenschap’ is het onderzoek naar verschijnselen en bewerking van materialen op
atomaire, moleculaire en macromoleculaire schaal. Op deze uiterst kleine schaal hebben
materialen andere eigenschappen dan op macroschaal.
Onder ‘nanotechnologie’ wordt verstaan het ontwerpen, vervaardigen en toepassen van
structuren, instrumenten en systemen door beheersing van vorm en afmeting op
nanometerschaal.
Nano, de essentie van klein
Nano staat voor klein, heel klein. Het woord is afgeleid van het Griekse nanos, wat dwerg betekent.
Het behoort tot het rijtje voorvoegsels om een verkleiningsfactor aan te duiden: milli, micro, nano,
pico, femto en atto. Eén nanometer is het miljardste deel van een meter, het miljoenste van een
millimeter. Of nog: een vijftigduizendste van de dikte van een menselijk haar, het duizendste van de
lengte van een doordeweekse bacterie of tien waterstofatomen op een rij. De nanometer is met
andere woorden de schaal van de atomen.
1 Novoselov, K.S. et al., Room-temperature quantum Hall effect in grapheme, Science, 9 maart 2007 ; 315(5817):1379.
2 Aida, T., Nanotechnology scissors make the cut, 233rd National Meeting of the American Chemical Society.
3 DeNardo, S.J. et al., Thermal dosimetry predictive of efficacy of 111In-ChL6 nanoparticle AMF--induced thermoablative
therapy for human breast cancer in mice, Journal Nuclear Medicine, maart 2007 ; 48(3):437-44.
4 Stamenkovic, V.R. et al., Trends in electrocatalysis on extended and nanoscale Pt-bimetallic alloy surfaces, Nature Materials,
maart 2007 ; 6(3):241-7.
5 Stix, G., Little big science, Scientific American, september 2001.
Nano nu … en morgen Basisbrochure – 31 augustus 2007 Pagina 3 van 40