Teeltwisselingen bij komkommer

52
Het gratis zonlicht tijdens teeltwisselingen beter benutten
Teeltwisselingen bij komkommer
PRI-onderzoeker Leo Marcelis: “Komkommertelers moeten proberen het gratis zonlicht, dat ze tijdens teeltwisselingen
voor een deel onbenut laten, voor het gewas te benutten.”
In de komkommerteelt zijn twee à drie teelten per jaar heel gebruikelijk.
Maar twee teeltwisselingen kosten theoretisch wel 25% productie volgens
Leo Marcelis, clusterleider teeltsystemen van PRI Wageningen. Reden om na
te denken over de balans tussen productie en kwaliteit.
TEKST EN BEELD: MARLEEN ARKESTEIJN
Na een aantal weken intensief gebruik is een
komkommergewas versleten. De kwaliteit en productie nemen af, zodat een teler op
een gegeven moment besluit om weer met jonge planten te starten. Aan de hand van
grafiek 1 laat Leo Marcelis zien hoe het percentage ‘Binnenland’ toeneemt met het
voortschrijden van de teelt. Na twintig weken kan het wekelijkse percentage
Binnenland tussen 25 en 30% bedragen.
25 procent verlies
Marcelis heeft met groeimodel Intkam doorgerekend hoeveel productie twee teeltwisselingen
kosten. “Intkam is een verklarend groeimodel dat zoveel mogelijk naar processen
in de plant kijkt. Uitgaande van de hoeveelheid licht buiten, berekent het model
hoeveel licht in het gewas komt en door het bladoppervlak wordt opgenomen, hoeveel
fotosynthese er is bij een bepaalde temperatuur en hoe de gevormde suikers binnen de
plant verdeeld worden. Het model rekent de gegevens om naar droge stof en naar stuks.
De ideale groeicurve is gemaakt op basis van een standaard klimaatset voor een representatief
jaar met de aanname dat er geen veroudering optreedt”, legt Marcelis uit.
ONDER GLAS NUMMER 9 SEPTEMBER 2005
Het resultaat van het groeimodel staat in
grafiek 2. Het is een hypothetische groeilijn
van de productie van een komkommerplant
die niet verslijt, maar doorgaat
met het produceren van een goede kwaliteit
komkommers. Het is een cumulatieve
grafiek, waarbij de productie van
de achtereenvolgende weken wordt opgeteld.
De tweede lijn in de grafiek laat zien wat
er gebeurt bij drie teelten. Marcelis: “De
vlakke stukken geven de productieloze
periodes aan. Na elke teeltwisseling is er
Grafiek 1. Percentage binnenland
per week

kosten 25% productie
een korte periode dat het gewas een relatief
klein bladpakket heeft. De LAI (Leaf
Area Index) is dan laag. In dat geval blijft
een relatief groot deel van het licht in de
kas onbenut omdat de bladeren dat niet
opvangen. Het licht komt daardoor op de
grond terechtkomt. We laten hier dus
theoretisch een potentiële productie van
25% liggen.”
Nadenken over gratis zonlicht
Marcelis zegt niet dat teeltwisselingen
teveel productie kosten. Een jong gewas
produceert meer komkommers van een
betere kwaliteit. Het gaat het erom dat
telers nadenken hoe ze het gratis zonlicht,
dat ze tijdens teeltwisselingen voor
een deel onbenut laten, toch kunnen
benutten voor het gewas.
Volgens PPO-onderzoeker Jan Janse zijn
er geen echt nieuwe ontwikkelingen op
het gebied van de komkommerteelt die
productieverlies tijdens de teeltwisseling
voorkomen. Wel is het aantal teeltsystemen
in vijf jaar toegenomen in de zoektocht
naar een betere kwaliteit of een
hogere productie. Janse: “Kies je voor
kwaliteit, dan moet je aan de hogedraad
telen of vaker planten. Dat laatste brengt
extra kosten met zich mee voor planten,
arbeid en tijdelijk productieverlies. Aan
de andere kant gaan oogsten en sorteren
weer sneller. Het levert niet altijd een
hoger saldo op aan het einde van het
jaar.”
De komkommerprijzen fluctueren. Om
te voorkomen dat bedrijven net uit productie
zijn als de prijzen hoog zijn, ziet
Janse in de praktijk twee ontwikkelingen.
“Je kunt de periode uit productie verkorten
door tussenplanten. Ook zie je bedrijven,
die eerst de ene en dan de andere
helft wisselen om het risico te spreiden.”
Twee, drie, vier keer telen
Volgens Janse kiest de massa nog steeds
voor drie teelten. Of ze daarbij een of
meer keer tussenplanten, hangt vooral af
van de ziektedruk en of het qua arbeid
goed te regelen is.
“Een kleinere groep plant vier keer. Dan
oogst je met name stamvruchten. Die
hebben een betere kwaliteit. Mensen die
twee keer planten accepteren een mindere
kwaliteit en hun productie komt op
een gegeven moment op een lager pitje.
Wat betreft de productie, scheelt twee of
drie keer planten niet zoveel. Het productieverlies
van één keer extra planten,
haal je zeker ’s zomers snel in.”
Hogedraadteelt
Volgens Janse is er bij PPO in het verleden
gekeken naar systemen om de teelt te verlengen.
“We hebben geprobeerd dat te
bereiken met een hogedraadteelt, maar
dan wordt de stengel 20 à 25 meter. Dat is
te lang. De productie neemt dan af. We
hebben ook geprobeerd de stengel weer te
bewortelen. Dat gaat wel, maar dit kost
veel arbeid en het duurt lang voordat de
stengel goed beworteld is. Bovendien stijgt
de kans op abortie bij oudere planten.
Daarom zitten de telers bij de hogedraadteelt
nu ook op drie of twee teelten, soms
in combinatie met een tomatenteelt.
Onder belichting worden er soms vier teelten
per jaar gezet.”
Bij grote bedrijven in het zuiden van het
land signaleert Janse de meeste bedrijven
met hogedraadteelt. “Voordelen zijn de
continu uitstekende kwaliteit, beter plannen,
beter organiseren, en een betere
arbeidsfilm. Nieuw element is het systeem
met de Pellikaanhaak, waarmee de teler
duidelijk sneller kan werken dan bij normaal
indraaien. Varianten op het hoge
draadsysteem zijn het verhoogde draadsysteem,
een beweegbaar draad systeem en
een semi-hogedraadsysteem. In vergelijking
met een normaal systeem kosten deze
systemen wat meer arbeid, maar de teler
oogst langer kwalitatief goede vruchten.”
Telers die puur voor kwaliteit gaan en
voor een uniform product, kiezen voor
KOMKOMMER TEELTWISSELING
Grafiek 2. Komkommerproductie (in kg/m 2 ) bij 1 en 3 teelten
stamvruchten. Mogelijkheden daarvoor
zijn de hogedraad, vier keer telen en het
verhoogde draadsysteem. Bij dit laatste
systeem laat de teler de stengel iets hoger
doorgroeien aan een verhoogde draad en
bij de oogst verlaagt hij de draad weer om
de bovenste stamvruchten te kunnen oogsten.
Intensieve teelt
Nieuw en (nog) niet toegepast in Nederland
is een systeem van heel intensieve
teelt. Leo Marcelis heeft tijdens een symposium
van de Norwegian University of
Life Sciences een excursie gemaakt naar
een komkommerbedrijf, dat bij een lichtintensiteit
van 20.000 lux en een temperatuur
van 25 o C teelt. De gedachte van de
teler is om het gewas heel snel op te jagen
en in korte tijd het gewas veel te laten produceren.
Omdat het gewas snel slijt,
houdt hij de teeltduur kort. Daardoor
heeft hij vijf teelten per jaar. “Of dit
systeem ook voor de Nederlandse omstandigheden
een optie is, moeten we nog
doorrekenen. In de Scandinavische landen
zijn de energiekosten relatief lager en
worden komkommers beter betaald.”
SAMENVATTING Bij teeltwisseling is een
gewas even uit productie. Dat kost 25% productie
ten opzichte van een ideaal niet verslijtend
komkommergewas. In de praktijk gebruiken
de telers diverse systemen om een betere
kwaliteit te combineren met zo min mogelijk
productieverlies. In Noorwegen past een teler
een nieuw systeem van intensief telen toe.
ONDER GLAS NUMMER 9 SEPTEMBER 2005
53