finalVersion

(p. 297, DTS). Waarom discipline een technologie is zal ik uitleggen in 2.4, waar ik het ook zal
hebben over de algemene verbreiding van disciplinerende technieken. Ik zal nu eerst ingaan op
discipline als een modaliteit van de macht.
2.3 Disciplinering als een modaliteit van de macht
We hebben gezien wat disciplineren is: mensen door middel van bepaalde technieken productief en
gehoorzaam proberen te maken. Disciplinering moet ook worden gezien als een modaliteit van de
macht. Door middel van disciplinerende technieken wordt macht op mensen uitgeoefend. Foucault
past hier niet het traditionele model van macht toe. Macht is hier niet iets dat bezeten wordt door
mensen. Ze is iets dat wordt uitgeoefend. En ze is iets dat functioneert.
Een fabrieksopzichter bijvoorbeeld, die controleert of iedereen goed werkt, oefent macht uit
met zijn hiërarchische blik, maar bezit de macht niet. Macht is dan eerder iets dat tussen de
gecontroleerden en de controlerende werkt, dan iets dat gezeteld is in de controlerende instantie.
Verder is ze een macht die subtiel en toch fysiek en in principe geweldloos is. Soms krijgt de
gedisciplineerde niet eens door dat er op zo'n manier macht op hem wordt uitgeoefend.
Discipline voelt niet zozeer als iets dat van bovenaf wordt opgelegd, maar eerder als iets dat
in de structuren ingebed zit (p. 303, DTS). Met zomin mogelijk weerstand zoveel mogelijk invloed
hebben is dan ook een gecombineerde eis die aan disciplinering wordt gesteld (pp. 300-301, DTS).
Disciplinering dient zo min mogelijk kosten te hebben. Ze vereist niet dat er mensen met speciale
vaardigheden of met een speciale status aanwezig zijn om de boel onder controle te houden. Het
zijn in eerste instantie de technieken die het werk moeten doen. Zo zegt Foucault dat het bij een
panopticon om het even is wie er toezicht houdt: dat kan net zo goed een koning als een toerist zijn
(p. 279, DTS).
Disciplinerende macht staat in contrast met soevereine macht. Soevereine macht was de
macht die de orde hield ten tijde van bijvoorbeeld de middeleeuwen. Toen werden mensen met
geweld tot orde gedwongen en speelden openbare terechtstellingen een afschrikwekkende rol. In
tegenstelling tot de disciplinerende macht was de soevereine macht gewelddadig, kostbaar en
opdringerig zichtbaar. Belangrijker is dat de soevereine macht repressief en niet zoals de
disciplinerende macht productief was.
In onze tijd is de disciplinerende macht de voornaamste modaliteit van de macht. De
betrekkingen tussen de mensen worden nu vooral door haar geregeld. Door disciplinering als een
11