Free Palestine Bulletin - Museum voor Vrede en Geweldloosheid

Free Palestine Bulletin
Politieke
analyse
Dit blad is een éénmalige uitgave van
het Nederlands Palestina Komitee...
...ter gelegenheid van 60 jaar Nakba. Dit is de
catastrofe die de Palestijnen overviel rondom de
stichting van de joodse staat Israël in 1948. Meer
dan 750.000 Palestijnen werden toen uit hun
woonplaatsen verdreven. Israël weigert hun al 60
jaar de terugkeer. Meer dan 500 Palestijnse dorpen
zijn met de grond gelijk gemaakt. Israël streeft
naar een zo klein mogelijk Palestijns inwonertal,
zowel in Israël als in de in 1967 bezette Pales-
tijnse Gebieden. Door zijn “transfer-”of ver-
drijvingspolitiek, en de dagelijkse beschietingen
van Palestijnen, zet Israël de Nakba nog altijd voort.
Hoe lang moet dit onrecht nog voortduren?
De hoop van Palestijnse maatschappelijke organisaties
is gevestigd op burgers, en zij roepen
hen op om hun regeringen en Israël onder druk
te zetten (zie voorpagina-artikel). Internationaal
is er op verschillende fronten als reactie op
deze oproep actie gestart, bij consumenten,
kerken, bonden, universiteiten en politieke partijen.
Met deze uitgave wil het NPK een aantal
bestaande initiatieven in Nederland presenteren.
Voor meer informatie kunt u zich melden bij het
Nederlands Palestina Komitee (zie Colofon op p. 2).
In dit blad o.a.
GroenLinks en SP slopen
Muur en nederzettingen
Actie van Consumenten-
organisatie PEACE
Palestina van de kaart
geveegd (1948-heden)
Nederlandse struisvogelpolitiek
in wapenhandel met Israël
“Welkom in de werkelijkheid”
Column Justus van Oel
“In de oude kippen zit het vet”
Interview met Kees Wagtendonk
Ook Nederlandse kerken
laten het afweten
ASN Bank breekt met Veolia
“Ik was zwanger van mijn dochter en
wilde biologische producten kopen”
Palestijnse vakbond vraagt om
internationale solidariteit
“Boycot Israël is een eenduidige term”
Lessen uit het grijze actieverleden
Exclusieve
interviews
Achtergrond
en feiten
Rond de tijd dat het Internationaal Gerechtshof in Den
Haag zijn Advies uitbracht over de Muur (juli 2004) ging
een Palestijnse campagne van start voor academische en
culturele boycot van Israël (PACBI). De campagne was
het initiatief van een aantal grote samenwerkingsverbanden
van academici, werknemers, NGO’s, leerkrachten,
schrijvers, artiesten, journalisten, advocaten en vrouwen.
Zij beschuldigden Israëlische academische en culturele
instellingen en veruit de meeste Israëlische intellectuelen
en academici ervan dat zij de Israëlische bezetting en
discriminatie van Palestijnen goedpraten of zich in veelbetekenend
stilzwijgen hullen. PACBI roept collega’s in de
internationale gemeenschap daarom op niet langer samen te
werken met deze instellingen of vertegenwoordigers ervan.
Het Advies van het Internationaal Gerechtshof over de Muur
(het zogeheten ICJ-advies) stelt dat de Israëlische Muur op
Palestijns grondgebied, evenals de nederzettingen, illegaal
zijn en direct moeten worden ontmanteld. De internationale
gemeenschap moet Israël ertoe brengen tot ontmanteling over
te gaan en de schade toegebracht aan de Palestijnen te
compenseren. Op 9 juli 2005, precies een jaar na de ad-
viesprocedure van het Internationaal Gerechtshof, maakte
een groot aantal Palestijnse organisaties samen de balans op:
Solidariteit
en actie
Geen einde aan bezetting:
Palestijnse organisaties
roepen op tot sancties
Palestijnse maatschappelijke organisaties hebben de balans opgemaakt. Israël noch de internationale
gemeenschap zullen zich iets aantrekken van het advies van het Internationaal
Gerechtshof over de Israëlische Muur en nederzettingen, tenzij ze onder druk worden
gezet. Met hun Civil Society Call proberen de organisaties nu zelf de leiding te nemen.
Sonja Zimmermann
Israël noch de internationale gemeenschap trokken zich iets
aan van het ICJ-advies. Sterker nog, de bouw van de Muur
is met grote voortvarendheid voortgezet, en de nederzettingen
worden op grote schaal uitgebreid zonder dat ook maar
een haan ernaar kraait. Israël had Oost-Jeruzalem en de Golan-Hoogvlakte
al illegaal ingelijfd, en lijft nu ook feitelijk
grote delen van de Westelijke
Omar Barghouti:
“Conventionele
acties zijn niet
langer voldoende”
Jordaanoever in door middel van
de Muur. Dit alles bovenop het
feit dat de staat Israël gebouwd is
op land dat grotendeels etnisch
is gezuiverd van zijn Palestijnse
bevolking, met het merendeel
der Palestijnen verspreid over
de wereld levend als vluchtelingen. En bovenop de discriminatie
die Israël pleegt tegen zijn Arabisch-Palestijnse burgers.
Aangezien niets ten goede veranderde besloten Palestijnse
maatschappelijke organisaties een oproep te doen tot
een brede boycot analoog aan de boycot tegen Zuid Afrika
tijdens de Apartheid. Alle gelederen van het Palestijnse volk:
vluchtelingen, Palestijnen onder bezetting en de Palestijnse
inwoners van Israël zijn in deze oproep verenigd, in totaal
171 bonden, associaties, campagnes, netwerken, koepels
etc. (Zie vervolg op pagina 2)
Demonstratie tegen de Muur in Palestina Foto: Wim Lankamp

2
Free Palestine Bulletin
COLOFON
Uitgave
Dit blad is een éénmalige uitgave van het
Nederlands Palestina Komitee ter gelegenheid
van 60 jaar Nakba.
Aan dit speciale nummer werkten mee:
Karel van Broekhoven, Jacqueline de Bruijn,
Winnie de Ceuninck van Capelle, Joost Hardeman,
Harry Hendrix, Guus Hoelen, Wim
Lankamp, Anke Nieuwhof, Justus van Oel,
Yaël Singer, Robert Soeterik, Wendela de
Vries, Kees Wagtendonk, Mieke Zagt, Sonja
Zimmermann
Opmaak
Winnie de Ceuninck van Capelle
Druk
Dijkman in Diemen
Eindredactie
Sonja Zimmermann
Adresgegevens
Nederlands Palestina Komitee
Postbus 10520, 1001 EM Amsterdam
Telefoon: 020-6246046
Fax: 084 – 7234060
Email: npk@xs4all.nl
Website: www.palestina-komitee.nl
Donaties: Postbank 1806947
(Vervolg van voorpagina)
De oproep roept op tot boycot, desinvesting en sancties, en
wordt daarom naast “Civil Society Call” de “BDS Oproep”
genoemd. Deze oproep tot BDS zal worden gehandhaafd
totdat Israël voldoet aan de volgende drie eisen: 1) opgeven
van de bezetting en kolonisatie van Palestijnse gebieden
inclusief ontmanteling van de Muur; 2) respect
voor de rechten van de Arabisch-Palestijnse bewoners van
Israël op volledige gelijkheid; 3) eerbiediging van de rechten
van de Palestijnse vluchtelingen zoals vastgelegd in VN
resolutie 194 om terug te keren naar hun huizen en bezit.
B,D en S: Hoe staat het met de Nederlandse bereidwilligheid
om zich in te zetten langs deze lijnen? Uit een onlangs afgeronde
enquête van het Nederlands Palestina Komitee (NPK)
onder maatschappelijke organisaties in Nederland werkzaam
op het terrein van internationaal recht, mensenrechten en
oorlog/vrede bleek dat de meeste organisaties de S van overheidssancties
als het meest wenselijke zien. Met name staan
ze achter opschorting van het EU Associatieverdrag met Israël,
vanwege Israël’s mensenrechtenschendingen. De EU is
Israël’s grootste handelspartner, en het instellen van douaneheffingen
door de EU zou Israël direct economisch treffen.
Een andere gewenste sanctie is het volledig stoppen van
wapenhandel en –doorvoer. De effectiviteit van stopzetten van
wapendoorvoer is onbetwistbaar, met Schiphol als grootste
doorvoerhaven van wapens vanuit de VS op weg naar Israël.
Bij de B van boycot komt vooral de private sector in beeld. De
geënquêteerde organisaties bleken boycot van bedrijven die in
de nederzettingen investeren of die betrokken zijn bij de bouw
van de Muur een zeer geëigend middel te vinden. Voorbeelden
zijn Caterpillar, Riwal en Hyundai, alle drie bedrijven wier
GroenLinks en SP slopen
Muur en nederzettingen
De Campagne “Ik ben ontzet” biedt op 5 juni 2007 een taart aan aan de leden van de Tweede Kamer op het Plein in Den
Haag ter markering van 40 jaar Israëlische bezetting sinds 1967. Mariko Peters (GroenLinks) en Harry van Bommel (Socialistische
Partij) verwijderen symbolisch de Israëlische Muur en nederzettingen van de taart. De andere politieke partijen
schitteren door afwezigheid. Foto: Winnie de Ceuninck van Capelle
Palestijnse maatschappelijke organisaties roepen op tot sancties
machines bijdragen aan de bouw van Muur en nederzettingen.
Desinvesteren werd door de geënquêteerden eveneens gezien
als een effectief middel. Elders in deze krant wordt gerapporteerd
over de ASN bank die zijn investeringen in Veolia
staakte, na te zijn geïnformeerd over Veolia’s betrokkenheid
bij de aanleg van een tramlijn tussen Jeruzalem en
joodse nederzettingen, dwars door bezet Palestijns gebied.
“Wat nodig is,
is ethische
decolonisatie“
Met de organisaties zien ook
steeds meer individuen de noodzaak
ervan in. Zo bleek uit een
door United Civilians for Peace
(UCP) geïnitieerde NIPO enquête
dat ruim de helft van de
Nederlanders meent dat Nederlandse consumenten Israëlische
producten uit de Bezette Gebieden moeten boycotten.
“Conventionele acties zoals demonstraties en brieven
schrijven zijn niet langer voldoende”, stelt de Palestijnse
politiek analist Omar Barghouti. Zij verhogen niet de politieke
prijs die Israël moet betalen voor zijn bezetting en
onderdrukking van de Palestijnen. Europeanen kunnen
demonstreren zoveel ze willen: het zal Israël een zorg zijn”.
Is er dan nog hoop voor de Palestijnen dat de situatie zich ooit
ten goede zal keren? Omar Barghouti: “Het voorbeeld van Zuid
Afrika laat zien dat het hoogtepunt van de Apartheid werd bereikt
vlak vóór de ineenstorting ervan. Israël en de zionisten
zijn op weg internationaal paria’s te worden. Kijk maar naar
recente opiniepeilingen. Mensen steunen het zionisme niet,
maar ze zijn er bang voor, en daartussen zit een groot verschil”.
“We moeten ons niet alleen druk maken om de militaire bezetting
en het recht op terugkeer dat de Palestijnse vluchtelingen
wordt ontzegd; waar het om gaat is het principiële recht op
gelijkheid. Israël is een staat van kolonisten, en moet vervangen
worden door een seculiere democratische staat, die gelijke
burgerrechten geeft aan zowel Palestijnse vluchtelingen
als Israëlische joden. Alleen een dergelijke ethische dekolonisatie
kan het schijnbaar onverzoenlijke met elkaar verzoenen.
Met zijn drie eisen waarin ondermeer deze principiële
gelijkheid wordt onderstreept, geeft de Palestijnse “Civil
Society Call” sturing aan de wereldwijde solidariteitsbeweging,
en nemen Palestijnse maatschappelijke organisaties,
daar waar de internationale gemeenschap en de
Palestijnse Autoriteit dit laten liggen, het heft in handen
voor de formulering van de gewenste toekomst van Palestina.
Er zijn tekenen dat de Palestijnse BDS-oproep internationaal
steeds meer weerklank begint te vinden, ook in
Nederland, getuige verschillende reportages in deze krant.
Bronnen:
* PACBI: http://www.pacbi.org/about.htm
* Civil Society Call , www.badil.org/boycott-statement.html
* Interview Silvia Cattori met Omar Barghouti, No State
has the Right to Exist as a Racist State” www.voltairenet.
org/article153536.html
* New Internationalist, 1/5/2007, Boycott Israel, Omar
Barghouti puts the Case.
* Een samenvattend verslag van het NPK onderzoek “Druk
op Israël” is te vinden op http://www.palestina-komitee.
nl/upload/UserFiles/File/drukopisral[1].pdf
* De NIPO enquêtes van United Civilians for Peace kunnen
worden ingezien op http://www.unitedcivilians.nl/nl/doc.
phtml?p=Opiniepeiling

Dat maakt dat PEACE de handel via de rechter kan aanpakken.
Er worden misleidende etiketten op de avocado’s,
sinaasappelen, verse tuinkruiden, paprika’s, en vele andere
producten, die in die nederzettingen worden geproduceerd,
geplakt. Er moet op staan dat ze uit de Israëlische nederzettingen
komen in het door Israël bezette Palestina, maar er
staat Israël op. PEACE kan dus Albert Heijn, de Hema, en
alle andere grootwinkelbedrijven via de rechter dwingen
de juiste informatie te verstrekken. De overheid heeft deze
wetsovertreding nooit aangepakt en toegestaan dat in plaats
van de Nederlandse wet, het Israëlische beleid werd uitgevoerd.
Dat is dus een heel andere aanpak dan destijds
met de Outspan sinaasappelen. In de 70-er jaren werd het
Zuid-Afrikaanse Apartheidsregime danig in de problemen
gebracht doordat consumenten massaal de Outspan-sinaasappelen
weigerden te kopen. Die methode is bij de nederzettingen-producten
niet toepasbaar omdat de consument
niet kan zien of een product wel of niet echt uit Israël komt.
Maar het hoeft ook niet, want als de supermarkten deze bezettingsproducten
niet meer verkopen is het effect hetzelfde.
Hoeft de consument dan helemaal niets te doen? Zeker
wel, om de actie tot een succes te maken is de steun van
consumenten nodig. Wat kunnen consumenten doen?
- U kunt de brief van PEACE kracht bijzetten door een
strookje in te leveren in de winkels (zie www.peaceconsumer.org
) waarin u vraagt niet langer de Nederlandse
en Europese wetten en regels te overtreden en bovenal
om te vragen om de verkoop van nederzettingenproducten
geheel te staken en u daarvoor garanties te geven.
- U kunt de campagne financieel steunen via de
website van PEACE: www.peaceconsumer.org
- U kunt op dezelfde website eind mei mee aangifte doen
van fraude bij het Openbaar Ministerie en de dagvaarding
van de supermarkten ondersteunen u kunt uw contacten
in andere Europese landen vast op de hoogte
stellen. Deze actie is in Nederland begonnen, maar
wordt na de zomer een actie in de hele Europese Unie.
En u kunt natuurlijk ook gewoon alle Israelische producten
gaan boycotten. Immers, als Israël het zelf met valse etiketten
onmogelijk maakt om te bepalen welke producten geboycot
moeten worden, dan maar alle Israëlische producten boycot-
Free Palestine Bulletin
Consumentenactie PEACE tegen Israëlische
fraude met nederzettingenproducten
De PEACE Consumenten Vereniging voert een uitgekiende actie tegen de producten uit de Israëlische
nederzettingen. PEACE is erachter gekomen dat deze producten illegaal als Israëlische
producten in de EU worden ingevoerd. Daardoor worden ten onrechte geen
invoerrechten betaald over deze producten. Dat is fraude, want producten uit de nederzettingen
mogen uitdrukkelijk niet als Israëlische producten worden ingevoerd, want zij zijn afkomstig
van Palestijns grondgebied. Illegaal bezet, gestolen en etnisch gezuiverd Palestijns gebied.
Joost Hardeman
Aan de Klantenservice:
Ik vraag van u de garantie dat u geen producten verkoopt die uit de Israëlische nederzettingen komen.
De Israëlische nederzettingen zijn onrechtmatig volgens de Verenigde Naties. De Nederlandse regering en de Europese Commissie zijn het daarmee eens.
Handel met de nederzettingen versterkt hun positie.
De Israëlische nederzettingen liggen in bezet Arabisch-Palestijns gebied dat in juni 1967 door Israël is veroverd. De nederzettingen zijn het belangrijkste
struikelblok voor een duurzame oplossing en vredesregeling.
Ik vind daarom dat uw winkel zich moet houden aan het internationaal recht en aan de opvattingen van de Nederlandse regering en de Europese Commissie.
Ik wil:
- dat u zich aan de wet houdt
- dat u actief fraude van nederzettingenproducten bestrijdt
- dat u het internationaal recht respecteert
- dat u Maatschappelijk Verantwoord Onderneemt
En vooral dat u de verkoop van producten uit de Israëlische nederzettingen staakt.
Ik wil bovendien van u 100% garantie dat u deze producten niet (meer) verkoopt.
Naam:
Adres: Woonplaats:
e-mail:
ten. Het zal de PEACE-actie zeker makkelijker maken als de
handel schade ondervindt doordat alle Israëlische producten
minder verkocht gaan worden. Dan zal het economisch lonend
worden om voortaan toch maar eerlijk te zijn met die etiketten.
Schap bij AH: Bleekselderij “uit Israël”. Of misschien uit een nederzetting? Beter maar helemaal niet kopen. Een Haarlemse
activiste plakt stickers: “koop geen vruchten van bezetting”. Foto: Rogier ten Hacken
3

4
Free Palestine Bulletin
Palestina van de kaart geveegd (1948-heden)
Aan de vooravond van de stichting van de Staat Israël in
1948, was door aankopen van vooral het Joods Nationaal
Fonds in de voorafgaande decennia rond 7 procent van de
grond van het Mandaatgebied Palestina in handen van joodse
kolonisten gekomen. Niettemin werd in 1947 – in het kader
van het verdelingsplan van de Verenigde Naties inzake het
Mandaatgebied Palestina ruim 54 procent van het grondgebied
aan het joodse bevolkingsdeel toegewezen – dat wil
zeggen het achtvoudige van wat op dat moment in joods be-
zit was. Een dergelijke verdeling was des te schrijnender
aangezien het Mandaatgebied Palestina toentertijd werd
bewoond door ruim tweemaal zoveel Palestijnen als joden
Werkgroep Keerpunt:
(1,4 miljoen respectievelijk 650.000). In de oorlog van 1948
tussen Israël en de Palestijnen/Arabische staten wisten joodse
strijdgroepen dit aan het joodse bevolkingsdeel toegewezen
deel door verovering verder te vergroten tot 78 procent.
Op basis van een tot in de details uitgewerkt plan, zijn
ruim 750.000 Palestijnen uit hun woongebied verdreven.
Dat wil zeggen, iets meer dan de helft van alle Palestijnen
en zelfs om 83 procent van de Palestijnen die in het gebied
woonden, dat na afloop van de oorlog de Staat Israël is gaan
beslaan. Van de resterende 17 procent - 150.000 Pales-
tijnen - was nog eens 20 procent binnenlands vluchteling
(vluchteling in Israël). De Palestijnen duiden de ge-
beurtenissen in 1948 aan met al-Nakba (de Catastrofe).
Om de terugkeer van de ontheemden en vluchtelingen te
bemoeilijken, werden hun woonoorden systematisch met
de grond gelijk gemaakt: zo’n 530 (de helft van alle Pales-
tijnse dorpen). Nog eens 150 werden ontvolkt en zijn na-
dien door joodse kolonisten in bezit genomen. De namen van
de Palestijnse dorpen werden van de landkaarten verwijderd
en de Arabische namen van de resterende woonoorden en
geografische markatiepunten door Hebreeuwse vervangen.
In de Juni-Oorlog van 1967 werd met de verovering van
de Westelijke Jordaanoever en de Strook van Gaza het resterende
deel van het voormalige Mandaatgebied door Israël
bezet. Opnieuw zagen zo’n 300.000 Palestijnen zich
vanwege het oorlogsgeweld gedwongen om naar elders
te vluchten. Sindsdien woont de helft van alle Palestijnen
(5 van de 10 miljoen) als vluchteling buiten Palestina,
de meesten van hen in de omringende Arabische landen.
Ook na 1967 zijn door Israël grote inspanningen verricht om
het veroverde gebied te absorberen: door de bouw van joodse
nederzettingen (waar inmiddels ruim 450.000 joodse kolonisten
gevestigd zijn, ofwel bijna 10 procent van de bevolking
van Israël) en militaire bases, de aanleg van zogeheten
bypass roads, de bouw van de Muur, het instellen van militaire
zones, het afbakenen van ‘natuurreservaten’, enzovoort.
Volgens het United Nations’ Office for the Coordination of
Humanitarian Affairs (OCHA) is het resultaat van al deze
inspanningen geweest, dat in bovengenoemde periode de
Palestijnen rond 40 procent van het grondgebied van de
Westelijke Jordaanoever feitelijk is ontnomen (de Strook
van Gaza is medio september 2005 door Israël ontruimd).
De resterende 60 procent vormt 12,5 procent van het voormalige
Mandaatgebied Palestina. Dat wil zeggen, dat anno
2008 er voor de Palestijnen op papier nog slechts 14 procent
van het historische Palestina over is: 12,5 procent (Westelijke
Jordaanoever) plus 1,5 procent (Strook van Gaza).
Maar ook in Israël zelf wordt nog altijd hard gewerkt aan de
verjoodsing van die delen van het land, waar grote aantallen
Palestijnen wonen, zoals in Galiea en in de Naqab
(Negev) Woestijn.
Het moge duidelijk zijn dat Palestijnen als gevolg van de
kolonisatie van Palestina, niet alleen hun bezittigen, maar
door geweld van joodse strijdgroepen en later van de Israëli-
sche strijdkrachten in veel gevallen ook het leven verloren
hebben.
bron: Robert Soeterik (red.), de Verwoesting van Palestina;
Amsterdam, Stichting Palestina Publikaties, 2008
Kerken moeten Moreel Verantwoord Investeren
De oecumenische werkgroep Keerpunt zet zich in voor rechtvaardige vrede in Palestina
en Israël en stelt zich als doel christenen en kerkelijke organisaties te helpen in hun
meningsvorming hierover en hen te stimuleren zich in woord en daad solidair te tonen.
De werkgroepleden zijn actief in kerken, kerkelijke instellingen en theologische opleidingen
in Nederland, maar de werkgroep heeft er nadrukkelijk voor gekozen zich onafhankelijk
van de kerken te kunnen opstellen. De leden komen tot dusver uit de
kringen van de Rooms Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland.
Guus Hoelen
De werkgroep sluit zich aan bij de oproep van
de Wereldraad van Kerken (15 maart 2002):
“Stop de illegale bezetting van Palestina, steun een
rechtvaardige vrede in het Midden-Oosten”. Een oproep
die ook voortdurend wordt gedaan door Israëlische en Palestijnse
vredesgroepen en mensenrechtenorganisaties. De
oproep van de Wereldraad van Kerken stelt dat een politiek
en kerkelijk blijven zwijgen alleen maar kan worden
gezien als medeplichtigheid aan bezetting en geweld.
De rol van kerken en christenen in het Israëlisch-
Palestijns conflict
Christenen weten zich vanuit de bijbel geroepen de waarheid
te spreken en gerechtigheid te doen en om een bijzondere
verantwoordelijkheid voor de wereld te aanvaarden
door “zout van de aarde, licht voor de wereld” te zijn.
De werkgroep weet zich met Israël verbonden in het lezen
van Wet en Profeten. Door deze verbondenheid wordt het
Israëlisch-Palestijnse probleem niet uitgesloten, maar wordt
het ingesloten. Daarbij zijn het doen van recht en het actief
bevorderen van vrede voor beide volken belangrijke noties.
Zo weet de werkgroep zich evenzeer verbonden met het Palestijnse
volk dat zwaar lijdt onder bezetting en verdrijving.
(Lees verder op volgende pagina)

De werkgroep ervaart met pijn dat juist in het Israëlisch-
Palestijnse conflict door kerkpolitieke en religieusideologische
stellingnamen de roep om gerechtigheid
wordt overstemd en het werk aan verzoening en vrede
wordt lam gelegd. Wij willen uit deze politieke en reli-
gieuze impasse een uitweg zoeken. Schendingen van mensen
rechten, illegale (her)bezetting, het Palestijnse vluchtelingen-
vraagstuk, het vaststellen van de grenzen van de staat Israël
en een rechtvaardige oplossing van het Israëlisch-Palestijnse
conflict, zijn ook onze zaak. Om rechtvaardig te zijn
moet een oplossing minstens gebaseerd zijn op het internatio-
naal recht. Israël zal dus de nederzettingen moeten ont-
ruimen, de bezetting beëindigen, en zich terugtrekken achter
de bestandslijn van 1967, zoals aangegeven in de
betreffende resoluties van de Verenigde Naties.
De inhoud en de actie
De werkgroep oriënteert zich meer in het bijzonder op
het gedachtegoed van het Oecumenisch Palestijns Centrum
voor Bevrijdingstheologie “Sabeel” in Jeruzalem
onder de charismatische leiding van dr. Stephan Naim
Ateek. Belangrijk zijn daarbij de “Verklaring van Jeruzalem
2004” over de samenhang tussen het christen-zijn en
het verzet tegen de bezetting, en de toespraken van de Evangelisch-Lutherse
bisschop dr. Munib Younan, waarin hij
onder meer de bezetting tot ‘status confessionis’ verklaart,
d.w.z. een zonde tegen de menselijkheid en tegen God (zie
de betreffende dossiers via www.werkgroepkeerpunt.nl).
SOEMOED
23 nederzettingenbedrijven exporteren naar Nederland
Ondanks de verwarrende etiketteringpraktijken zijn in
totaal 23 Israëlische nederzettingsbedrijven geïdentificeerd
die naar Nederland exporteren:
Moreel Verantwoord Investeren
Nadat de Presbyteriaanse Kerk in de USA in 2004 een onderzoek
was begonnen naar de wenselijkheid van desinvesteren
(verkoop van aandelen) kwam er een heftige tegenreactie
vanuit een groot deel van de joodse gemeenschap in de VS
en vanuit delen van de eigen kerk die het desinvesteren als
een negatieve actie zagen. Daarop is gekozen voor de uitdrukking
‘Moreel Verantwoord Investeren’ (MVI) dat ook
kan inhouden dat men juist wél gaat investeren in Palestina,
maar zonder daarbij de bezetting door Israël te steunen.
Sabeel heeft eveneens een verklaring uitgebracht over MVI
(www.sabeel.org) en meent dat selectieve en gefaseerde desinvestering
als actie kan en moet worden ingezet. Selectief
door desinvestering alleen toe te passen op bedrijven die
profiteren van de bezetting en gefaseerd door eerst overleg
te plegen met de bewuste bedrijven en hen uit te nodigen hun
omstreden activiteiten te beëindigen. Overigens heeft ook
de Wereldraad van Kerken het Moreel Verantwoord Investeren
in samenhang met de Israëlische bezetting aanbevolen.
De werkgroep heeft de overwegingen voor een dergelijke
benadering tevens uitgewerkt in de “Beginselverklaring van
Utrecht” en gepresenteerd op een symposium in Utrecht in
2006. In de verklaring zijn de juridische, morele en theolo-
gische argumenten voor Moreel Verantwoord Investeren
uitgewerkt. De werkgroep heeft bij haar verzoek om steun
weinig gehoor gevonden bij de Raad van Kerken in Nederland
(deze is tot op het bot verdeeld over de bezetting van de
Palestijnse Gebieden) en evenmin bij de Protestantse Kerk
In de meeste gevallen exporteren deze bedrijven goederen
die in nederzettingen zijn vervaardigd naar Nederland,
in sommige gevallen vermengd met goederen die in Israël
zijn geproduceerd. In sommige gevallen zijn de geëxporteerde
producten in Israël vervaardigd, maar wordt
het bedrijf toch in dit rapport opgenomen aangezien het
een groot kantoor of een fabriek in een nederzetting heeft.
Van een deel van deze 23 bedrijven zijn bij elkaar 25 Nederlandse
handelspartners gevonden: 8 Nederlandse marketingdochters
van de betreffende Israëlische bedrijven
en 17 Nederlandse verkopers en importeurs. Groenten en
fruit die door deze bedrijven uit de nederzettingen worden
geëxporteerd, worden door de meeste Nederlandse supermarktketens
verkocht, voornamelijk onder de merknamen
Carmel en Jaffa. Bloemen van Agrexco worden breed gedistribueerd
in Nederland. Andere producten die geëxporteerd
worden door bedrijven uit de nederzettingen,
worden verkocht door bekende Nederlandse winkelketens.
Nederlandse bedrijven gaan actief contacten aan
De economische relaties tussen Nederland en de joodse
nederzettingen zijn geen eenrichtingverkeer van Israël naar
Nederland. Vanuit Nederland worden net zo goed econo-
Free Palestine Bulletin
in Nederland (deze heeft zojuist een éénzijdige discussienota
vastgesteld waarin de verbondenheid met Israël (staat, land
en volk) prevaleert boven het opkomen voor recht en gerechtigheid.
De werkgroep zal nu ook de (in Nederland) kleinere
kerkgenootschappen gericht aanschrijven met het verzoek
zich uit te spreken over de “Beginselverklaring van Utrecht”.
Een verandering moet blijkbaar beginnen in kleinere condensatie-kernen.
Verder is de werkgroep betrokken bij (voorbereidende) acties
om te komen tot het aanspreken van pensioenfondsen op
hun beleggingsbeleid en de vraag of zij de grove schendingen
van het internationale recht (volkenrecht, humanitair recht en
oorlogsrecht) mede in hun beleggingsafwegingen willen
betrekken. Voorts vindt er een voorbereiding plaats van
het tegengaan van de verkoop van producten uit de Israëlische
kolonies in Palestijns Bezet Gebied.
Contact Werkgroep Keerpunt
De werkgroep geeft een Nieuwsbrief uit, vervaardigt
dossiers en readers en organiseert symposia. Meer informatie
kan worden gevonden op www.werkgroepkeerpunt.nl
De werkgroep kan meer leden gebruiken en wil graag in
contact komen met mensen die aan haar werk willen bijdragen.
In dat geval graag contact opnemen met secretariaat@
werkgroepkeerpunt.nl of Secretariaat keerpunt, Stadhouderslaan
5, 3832 AB Leusden.
35 Nederlandse bedrijven steunen de bezetting
Producten uit de nederzettingen zijn niet gemakkelijk te identificeren op de Nederlandse markt,
aangezien zij meestal het etiket “Made in Israël” dragen. Volgens het EU-Israël Associatieverdrag,
dat in juni 2000 werd gesloten, zijn Israëlische exportproducten bestemd voor de Europese Unie
vrijgesteld van importheffingen. Volgens de EU komen producten uit de nederzettingen echter niet
in aanmerking voor deze handelsvoordelen. Sinds februari 2005 is een overeenkomst van kracht die
vereist dat op Israëlische goederen die naar de EU worden geëxporteerd de plaats van herkomst wordt
aangegeven. Dit stelt de douaneautoriteiten van de EU-lidstaten in staat om Israëlische producten
van nederzettingenproducten te onderscheiden. Of deze overeenkomst effectief werkt, is niet bekend.
Groenten en fruit: Agrexco, Arava, Hadiklaim,
Jordan Plains
Andere voedselproducten: Adanim Tea, Amnon
& Tamar, Oppenheimer
Bloemen: Agrexco
Wijn: Barkan, Carmel, Golan Heights, Tishbi
Andere dranken: Soda-Club
Cosmetica: Dead Sea Laboratories, Intercosma
Plasticproducten: Keter Plastic, Mapal Plastic
Products, Tip Top Toys
Metaalproducten: A.R.I. Flow Control Accesso
ries, Mul-T-Lock
Andere producten: Afic, Bio-Lab, Caesarea Car
pets, Ofertex Industries
Soemoed (Arabisch voor standvastigheid) is de tweemaandelijkse publikatie
van het Nederlands Palestina Komitee. In de achterliggende 35 jaargangen heeft
Soemoed als enige Nederlandstalige uitgave consequent het Palestijnse verhaal
weergegeven: over de ontrechting, onderdrukking en de internationale mede-
plichtigheid aan het lot van de Palestijnen, maar ook over verzet en internationale
solidariteit. Daarbij richt het de aandacht op alle segmenten van het Palestijnse
volk: in Israël, de Palestijnse Gebieden, in de diaspora.
Voor 2008 bedraagt de abonnementsprijs 32,50 Euro (zes nummers). Voor abonnementen
of het aanvragen van een proefnummer:
npk@xs4all.nl, of telefonisch 020 - 6 246 046
Steun de campagne:
‘Medicijnen voor Gaza!’
gironummer: 6360364
t.n.v. Stichting Palestina
Rotterdam
mische relaties met de nederzettingen aangegaan. Zo hebben
Soda-club en Unilever er investeringen. Interwand
Eibergen levert glazen wanden voor een nieuw terminalgebouw
bij de Erez grensovergang tussen Israël en de bezette
Gaza-strook, die beheerd wordt door het Israëlische Departement
voor Veiligheid. En Riwal verhuurt mobiele kranen
die gebruikt worden bij de bouw van de Israëlische af-
scheidingsmuur op de bezette Westelijke Jordaanoever. Verschillende
Israëlische bedrijven (Agrexco, Arava, Bio-Lab,
Keter Plastic, Mapal Plastic Products en Mayanot Arden)
hebben dochterbedrijven of joint-ventures in Nederland. De
Nederlandse regering faciliteert deze economische banden
weliswaar formeel niet, maar neemt evenmin krachtig
stelling. Het ontbreekt Nederland aan een actief ontmoedigingsbeleid,
dit in tegenstelling tot het officiele Nederlandse
beleid dat nederzettingen als illegaal kwalificeert.
De informatie in dit artikel is ontleend aan het rapport
van bureau Profundo van september 2006 “Nederlandse
economische relaties die de Israëlische bezetting van
Palestijnse en/of Syrische gebieden ondersteunen.” Het
volledige rappart is te vinden op www.unitedcivilians.nl.
5

6
Free Palestine Bulletin
“In de oude kippen zit het vet”
Een Palestijns spreekwoord, raadgevingen van oude mensen zijn
waardevol en slaat men niet in de wind.
Kees Wagtendonk (75) is medeoprichter van en nog steeds actief als secretaris bij het Nederlands
Palestina Komitee. Hij sjouwt met spandoeken, regelt demonstraties en stond jarenlang
elke twee weken voor de Albert Heijn te demonstreren tegen de verkoop van Israëlische
producten. Kortom, hij zet zich nu al bijna veertig jaar in voor het Palestijnse volk. Het
is allemaal begonnen met een motorrit, die hij in 1958 maakt door het Midden-Oosten.
Jacqueline de Bruijn
Waarom bent u in 1958 op de motor naar het Midden-
Oosten gegaan?
Ik ben in 1953 theologie gaan studeren. Tijdens mijn
kandidaats kwam ik erachter dat predikant worden eigenlijk
meer de wens van mijn vader was. Ik heb het toen omgebogen
naar Vergelijkende Godsdienstwetenschap, met als hoofdvak
Islam en als bijvakken Arabisch en Hebreeuws. Na een klein
jaar wilde ik die moslims wel ontmoeten, dat was in die tijd
heel moeilijk. Die zaten ver weg. Ik was 25 jaar en ik zocht
natuurlijk ook het avontuur en de romantiek van het Oosten.
Om de tocht te financieren had ik met de ANWB afgesproken
om reisverhalen met foto’s per post te sturen. Met mijn DKW
200 cc ging ik dwars door Europa naar het Midden-Oosten.
Wat was de reisroute?
Joegoslavië, noord Griekenland, door Turkije. In het
Europese deel van Turkije lag er op eens een laag van 8 cm
mul zand op de weg en
ik ging om. Ik had niks
maar hield per ongeluk
de motor tegen mijn been.
Enorme brandplek, ik
“Die baard moet je
afscheren, je bent toch
geen geestelijke?“
denk dat je hem nog steeds kan zien. Naar de Nederlandse
vertegenwoordiging gegaan en die zeiden:” Direct naar
het ziekenhuis.” Daar heb ik een week gelegen met
bloedvergiftiging. Daarna ben ik doorgereisd naar Syrië.
Kees Wagtendonk en zijn motor in Syrië, zomer 1958
Hoe reageerde mensen op u?
Ik had een baard laten staan, een mooie zwarte baard. In
Aleppo kwam ik met veel jongeren in contact en die zeiden:
“Die baard moet je meteen afscheren. Je bent toch geen
geestelijke?” Dat wilde ik nou juist niet worden dus dat deed
ik. Overal heb ik interessante gesprekken gevoerd. Ik kwam
ook bij mensen thuis. Een Syrische jongen reed bijvoorbeeld
achterop met mij mee naar zijn oom, die woonde op een
boerderij in de buurt van Aleppo. Deze jongeman kwam van
een jongerenfestival in Moskou. Syrië was, het was de tijd van
de koude oorlog, erg gericht op de Sovjet-Unie. Ik heb 30 jaar
met hem gecorrespondeerd. Hij is later minister geworden.
Soms krijg ik van een Nederlander nog een telefoontje dat hij
de ex-minister heeft ontmoet en dat hij naar mij vroeg.
Hoe lang was u in Syrië
Ik heb een week in Aleppo gezeten. Daarna ben ik naar
Damascus gegaan waar ik een Palestijnse vluchtelingenkamp
heb bezocht. Hoe je daar terecht komt, dat weet ik echt
niet meer. Dat zijn van die toevalligheden die gebeuren. De
Palestijnen vertelden over hun achtergrond. Het was tien
jaar na de stichting van de staat Israël en de herinneringen
waren nog vers. Dat waren aangrijpende verhalen die ik te
horen kreeg. Ik herinner mij een jongen die vertelde dat ze
uit Ramle en Lydda kwamen en dat ze daar gewoon waren
weggejaagd ‘at the point of the gun’.
Ze spraken allemaal Engels?
Ja, wij Nederlanders kloppen ons vaak op de borst over onze
geweldige talenkennis. Maar het is mij opgevallen dat mensen
in het Midden-Oosten vaak beter Engels spreken dan wij.
Was u verbaasd toen u die verhalen hoorde in het
vluchtelingenkamp?
Ja, dat was nieuw voor mij. Ik ben betrekkelijk naïef aan
die reis begonnen. Natuurlijk wist ik van de verhouding van
Israël met de omringende Arabische staten. Maar ik had
de verhalen over Israël klakkeloos aanvaard. De bekende
verhalen, ‘De woestijn is door de Israëliërs groen gemaakt’,
‘Een land zonder volk voor een volk zonder land’ en ‘Als je
niet in wonderen gelooft dan ben je geen realist.’ enzovoort.
Ik stond er vrij neutraal tegenover en was niet echt een
bewonderaar van Israël, mijn vader was dat meer.
U kwam voor het eerst in aanraking met Palestijnen,
maar uw reis ging weer verder.
Ik ben naar Amman doorgereisd, en daar heb ik gelogeerd
bij familie van een Palestijn in Nederland, Elias Rantisi,
een christen Palestijn uit Jaffa. Om gesproken Arabisch te
leren had ik van de Nederlands-Arabische Kring zijn naam
gekregen. In Oost-Jeruzalem logeerde ik bij mevrouw
Antonius, de weduwe van George Antonius, de schrijver van
het boek The Arab Awakening. Door haar ben ik opnieuw
met Palestijnse vluchtelingen in contact gekomen. Ze
deed vrijwilligerswerk in een vluchtelingenkamp in Oost-
Jeruzalem en nam mij mee.
Bent u ook naar Israël gegaan?
Nee, toen niet, dat was onmogelijk. (Oost-Jeruzalem en
de Westelijke Jordaanoever stond tot 1967 onder Jordaans
bestuur.) Ik ben teruggereisd via Syrië naar Libanon. Het
was een spannende tijd, de tijd van de Egyptische president
Nasser en het Arabisch nationalisme. De stichting van de
Verenigde Arabische Republiek was net gerealiseerd. Je kon
zonder visum van Syrië naar Egypte. De hele sfeer in die
dagen was zeer optimistisch. De Suez-oorlog was net achter
de rug, die politiek gezien gewonnen was door Nasser. Die
oorlog was het antwoord van Engeland, Frankrijk en Israël
op de nationalisatie van het Suez-kanaal door Nasser in 1956.
Het Westen vreesde dat de VAR zich zou uitbreiden. In de
tijd dat ik in Libanon zat kwamen er Amerikaanse soldaten
vanuit zee binnen om te voorkomen dat Libanon zich zou
aansluiten. Ik had een legerbroek aan en ik kreeg de raad om
die maar niet te dragen omdat mensen konden denken dat ik
een soldaat was. In Jordanië, voormalige Engelse kolonie,
zaten de Engelsen. Ik heb Engelse soldaten in Oost-Jeruzalem
zien lopen. Jordanië werd door Nasser voortdurend op de
korrel genomen. Nasser noemde koning Hoessein “de hoer
van het imperialisme”. Toen ik op 14 juli naar Irak wilde gaan
brak daar de revolutie uit. Het was een heftige geschiedenis,
de koning en de zeer pro-westerse premier Nuri es-Said
werden vermoord.
Hoe lang bent u totaal weggeweest?
Ik denk een maand of vier. In Beiroet heb ik bij een agentschap
van de Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij
(KNSM) gevraagd of ik mee kon als ‘matroos onder de gage’.
Dat kon en ik moest de hondenwacht doen. De hondenwacht
betekende aan het roer staan van twee tot zes uur ’s nachts.
Het schip ging naar allerlei Middellandse zeehavens en deed
bijna een maand over de reis naar Rotterdam. Na een week
werd ik ziek. Toen was het afgelopen met de hondenwacht
en moest ik naar de ziekenboeg. Speciaal voor mij hebben
ze nog Algiers aangedaan, waar op dat moment al twee jaar
een bevrijdingsoorlog tegen de Franse overheersing werd
gevoerd. Bij de dokter bleek dat ik geelzucht had.
Wat heeft u na uw reis gedaan?
Daarna heb ik mijn studie afgemaakt. Als ik opnieuw
mocht kiezen zou ik Arabisch hebben gekozen met Islam
als bijvak. Het Arabisch is een fantastisch mooie taal. Ik
zou het goed willen spreken en niet alleen kunnen lezen. De
hoogleraar godsdienstwetenschap, bij wie ik afstudeerde,
was lid van de Rotary. Toevallig had de nationale rotaryclub
in 1960 een beurs te vergeven voor een jaar studie in een
ontwikkelingsland waar je dan heen ging als “ambassador
of goodwill”. Na een kleine competitie viel de keuze op
mij. Het maakte veel indruk dat ik had verklaard, hoewel
van origine theoloog, niet als zendeling te willen gaan. Ik
wilde naar de Amerikaanse universiteit in Beiroet om beter
Arabisch te leren spreken. In Beiroet moest ik elke week een
rotary bijeenkomst bezoeken in het King George hotel en met
mensen in het Frans converseren, een kleine ramp.
Hoe heeft u het gehad in Beiroet?
In Beiroet kwam ik in contact met studenten uit India,
Pakistan, Filipijnen, Ethiopië en uit Arabische landen. Er
waren ook veel Palestijnen. De politieke sfeer van die tijd,
1960/1961, was vergelijkbaar met de periode van mijn reis.
Het was de tijd van de Algerijnse bevrijdingsoorlog en er
waren veel demonstraties. Ik had een leraar Arabisch voor
het vak kranten-arabisch, dan lazen we stukjes uit de krant.
Hij was een Palestijn en nodigde mij een keer uit in zijn huis
in Beiroet. Daar woonde hij heel bescheiden. Hij liet mij
de sleutel en een foto zien van zijn huis in Nazareth dat zij
hadden moeten verlaten in 1948. Dat zijn van die vluchtige
“Ik was Nora trouw
gebleven, ze was
tenslotte een heel goede
keuze“
ontmoetingen die later
blijken dieper te zijn
gegaan dan je op dat
moment realiseert. Toen
ik, terug in Nederland,
sprak over Palestijnse
vluchtelingen, reageerde
men daarop met veel onbegrip “Wat nou Palestijnse
vluchtelingen? Ze gingen vrijwillig. Hun leiders hebben ze
daartoe aangespoord.” Door deze reacties werd ik toch nog
een zendeling, maar dan naar het Westen toe. Mijn vader heb
ik tenslotte nog kunnen bekeren. Veel later zei hij “Je hebt
toch gelijk gehad”.
Wanneer heeft u uw vrouw Nora ontmoet?
In 1959, een half jaar voordat ik naar Beiroet vertrok, heb ik
Nora ontmoet. Eén voorwaarde van de Rotary was dat je niet
getrouwd mocht zijn. Dat was wel even afzien. We schreven
veel brieven. In die tijd kon je moeilijk bellen. Daarom ben ik
kort na afsluiting van het Academisch jaar naar Amsterdam
teruggegaan. Ik was haar trouw gebleven. Dat was een goede
beslissing en ik ben nog steeds heel gelukkig met Nora. Een
paar maanden later zijn we getrouwd. Al snel kregen we een
dochter en daarna een zoon.

Wat heeft u met uw studie gedaan? Tenslotte was, zeker
in die tijd, een studie van Islam en Arabisch behoorlijk
ver van het bed.
Ik werd docent bij de vakgroep godsdienstwetenschap van
de theologische faculteit aan de UvA. In 1968 promoveerde
ik op de oorsprong van het vasten in de Koran. Een
buitengewoon interessant, maar moeilijk onderwerp. Er zijn
weinig concrete historische gegevens, het werd een ware
these. Het gaat om de onderlinge verwantschap tussen de drie
religies. Het historisch en vergelijkend onderzoek hierover
heeft mij altijd gefascineerd. Ik gaf o.a. het vak `inleiding in
de islam’, een verplicht vak voor theologiestudenten. Bij het
IMNO, Instituut Moderne Nabije Oosten, nam ik les in het
gesproken Arabisch. Daar leerde ik Musa Suudi kennen, de
vader van Radi Suudi. Die was actief voor wat hij noemde
“the cause”, de Palestijnse zaak. Hij kwam oorspronkelijk uit
Jeruzalem en via Londen, waar hij bij de BBC had gewerkt,
was hij terecht gekomen in Amsterdam. Hij gaf na de Junioorlog
veel lezingen en dan ging ik soms mee om zijn Engels
te vertalen. Dan had je natuurlijk ook nog Mahmud Rabbani,
een Palestijnse student uit Haifa. Die heb ik later leren
kennen. Hij is zakenman geworden en honorair consul van
Koeweit.
Hoe ontstond de oprichting van het Palestina Komitee?
De oprichting is vooral te danken aan Mahmud Rabbani en
Piet Nak. Piet Nak stond in die tijd bekend als de organisator
van enkele grote Vietnam-demonstraties. Maar hij was ook de
man die in de Tweede Wereldoorlog heel nauw betrokken was
bij de Februaristaking. De Israëlische ambassade probeerde
hem te winnen voor een demonstratie na de Juni-oorlog.
Maar Rabbani was ze voor. Piet Nak was onder de indruk van
diens weergave op tv van het lot van de Palestijnen. Hij is
eigenlijk omgeslagen. Van Israël had hij een onderscheiding
gekregen voor zijn moedige verzet tegen de jodenvervolging.
Die onderscheiding stuurde hij terug. Hij was een geweldige
aanwinst. Piet Nak was een eenvoudig man die zijn hart op
de juiste plaats had al kwam hij vaak niet al te diplomatiek
uit de hoek.
Wat was uw functie bij de oprichting?
Ik raakte er bij betrokken via het Midden-Oosten Bulletin
waaraan ik had meegewerkt samen met Gerrit Jan Harbers,
buitenland secretaris van de PSP. Wij hielden ons bezig met
de beginselverklaring van het komitee in oprichting. Op
14 mei 1969 was de oprichting een feit via een teach-in. Ik
meen in de Brakke Grond in Amsterdam, gevolgd door een
informatieweek met een tentoonstelling en films. At van Praag
van Cineclub-Vrijheidsschool had daarin een groot aandeel.
De verklaring die we lanceerden werd ondertekend door
60 personen uit progressieve partijen, vredesorganisaties,
studentenbeweging en Midden-Oosten deskundigen. De
verklaring gaat eigenlijk maar om één ding: het recht van
terugkeer voor de Palestijnse vluchtelingen. Tot 1967 was
dat het probleem geweest ‘etnische zuivering’ zeggen we
tegenwoordig. Israël was al twee jaar de bezetter maar de
bezetting was geen issue. Aan de orde was de oorsprong van
het conflict en dat was het recht van terugkeer. Wij baseerden
ons op twee punten, op de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens en op resolutie 194 van de algemene
vergadering van de Verenigde Naties.
De dag na de oprichting kwamen er grote stukken in de
kranten. De ‘bekering’ van Piet Nak stond erin centraal. Van
de kant van het Joodse Kerkgenootschap en de Zionistenbond
kwam zware kritiek. We werden meteen beschuldigd van
antisemitisme.
Bent u al die jaren aan het NPK verbonden gebleven?
Ja, al heel snel veranderde het NPK van karakter. Vooral
omdat de PLO een onafhankelijke organisatie werd. De
PLO was opgericht in 1964 door de Arabische Liga. In 1969
maakte het zich daarvan los en werd Yasser Arafat voorzitter.
De PLO stond vanaf dat moment voor een seculiere staat met
gelijke rechten voor joden, christenen en moslims. Het NPK
schaarde zich achter het PLO-standpunt maar niet iedereen
kon die stap maken. Met die nieuwe doelstelling moesten
Kees en Nora, 2007 Foto: Jacqueline de Bruijn
mensen zich schriftelijk akkoord verklaren. Het Komitee
werd als het ware opnieuw opgericht en ging een andere
visie uitdragen. In 1972 begonnen we met de Nieuwsbrief
Palestina Komitee, dat is nu de Soemoed geworden. De
Nieuwsbrief was anti-imperialistisch, het ging over Palestina
en over de reactionaire politiek van de Arabische staten.
We kregen dankzij de gemeente een kantoor op de zolder
van de Lauriergracht. In de hoogtij-dagen hadden we twee
vaste krachten. Eén volledig en twee halve krachten. Ik ben
jarenlang penningmeester geweest en ik heb bijna altijd in de
redactie van het blad gezeten.
Na mijn pensioen ben ik opnieuw in het bestuur van het NPK
gekomen. Tijdens de eerste Intifada was er weer een opleving
van het Komitee, Maar de Oslo-akkoorden hebben het
Komitee geen goed gedaan. Er haakten mensen af. Men dacht
dat er vrede zou komen en ik dacht dat aanvankelijk zelf ook.
Tijdens de tweede Intifada werd de sfeer heftiger. Palestijnen
beschikten nu over wapens. Het NPK heeft toen twee
demonstratie georganiseerd, eind 2000 en een hele grote in
april 2002. We zijn ook begonnen met boycotflyer-acties voor
de Albert Heijn, eerst in Rotterdam en vanaf december 2001
in Amsterdam. Het ging om een boycot van alle Israëlische
producten. Het was geen absolute boycot, doch zolang
Israël de resoluties van de VN negeert. Op sandwichborden
stonden de namen van producten als Jaffa, Tivall, Carmel en
de leus “Leven, land, toekomst voor de Palestijnen”. Voor de
meeste van de 50 Albert Heijnwinkels in Amsterdam hebben
we gestaan, ook voor enkele Natuurwinkels zoals die op de
Elandsgracht. De eigenaar daarvan kwam altijd boos zijn
winkel uitgerend dat we moesten ophoepelen. We hebben het
zo’n 70 keer volgehouden tot november 2005.
Hoe waren de reacties?
Heel verschillend, vooral oudere mensen deden alsof ze je niet
zagen en zeiden dan half in het voorbijgaan “antisemieten”.
Free Palestine Bulletin
Anderen zeiden: “Bent u wel eens in Israël geweest?”of
“Waar twee kijven, hebben twee schuld”en “Palestijnen zijn
ook geen lieverdjes”.
Het is opvallend hoe snel de meningen veranderd zijn in de
loop van de laatste jaren. Steeds vaker hoorde je ”Wat goed
dat jullie dit doen.” of “Ik koop al jaren geen Israëlische
producten.” Enkele reacties van joodse kant wil ik speciaal
noemen. Ik herinner mij dat iemand zei: “Als u niet
ogenblikkelijk ophoudt dan word ik vreselijk boos op u. Mijn
naam is Cohen.” “Nou en?” hadden we kunnen antwoorden,
maar we zwegen. Een vrouw uit de Watergraafsmeer
zei: “Hoe durven jullie? Mijn hele familie is in de oorlog
uitgemoord.” Dan weet je niet wat je moet zeggen. Achteraf
weet je het wel. Ik had moeten zeggen: “Wat hebben de
Palestijnen daar mee te maken?” Je wordt altijd gefrustreerd
met de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De Tweede Wereldoorlog is nog steeds niet afgelopen. Het
is pas echt afgelopen als de Palestijnse kwestie in billijkheid
geregeld wordt. Rechtvaardigheid kan al bijna niet meer
geëist worden. Er zijn nu ook rechten aan de andere kant
ontstaan.
De laatste tijd merk ik pas dat mensen het een goede actie
vonden. Maar het was niet vol te houden elke twee weken.
De organisatie was zwaar. Pamfletten moesten steeds
vernieuwd worden en ik vroeg mij af of het wel zoden aan de
dijk zette. Maar na de Tweede Intifada moesten we gewoon
iets doen. Nu is het op een veel breder vlak opgepakt.
Vooral in Engeland zijn o.a. vakbonden en kerken bezig met
boycotacties, desinvesteren en sancties. Het Komitee is daar
ook druk mee bezig. De bedoeling is dat we via het publiek
bewustwording creëren. We willen het koopgedrag van het
publiek beïnvloeden en daarmee een signaal afgeven aan
Israël dat die zijn politiek moet wijzigen en VN resolutie
242 (beëindiging van de bezetting van 1967), VN resolutie
over de muur en de VN resolutie 194 over de Palestijnse
vluchtelingen moet uitvoeren. De Palestijnse vluchtelingen
hebben het recht op terugkeer naar hun huizen en akkers.
Voor mij is het dan pas voorbij. Maar er moet nog heel veel
water door de Jordaan vloeien voordat het zo ver is.
Tot het zover is blijft u strijdbaar?
(Hij slaakt een zucht) Ik doe mijn best.
Resolutie 194(III) van de VN-Algemene
Vergadering, paragraaf 11 (1948)
Besluit dat vluchtelingen die naar hun huizen
wensen terug te keren en met hun buren in vrede
willen leven daartoe in staat gesteld moeten
worden zodra dit te verwezenlijken is, en dat
door de verantwoordelijke regeringen of overheden,
krachtens volkenrechtelijke beginselen of
krachtens billijkheid, schadevergoeding betaald
moet worden voor eigendom van hen die ervoor
kiezen niet terug te keren, alsmede voor eigendom
dat verloren is gegaan of is beschadigd. Draagt de
Verzoeningscommissie op zorg te dragen voor de
repatriëring, hervestiging en voor de economische
en sociale rehabilitatie van de vluchtelingen en
voor het uitbetalen van de schadevergoedingen…
7

8
Free Palestine Bulletin
“Nederlandse struisvogelpolitiek in
wapenhandel met Israël”
“In principe” wil Nederland Israël geen wapens leveren, om niet bij te dragen aan mensenrechtenschendingen
en oplopende spanningen. Maar Nederland steekt zijn kop in het zand wanneer
anderen Nederland gebruiken als doorvoerland.
Sonja Zimmermann
De Israëlische bezetting van Palestijns grondgebied kan alleen
maar standhouden door de grootschalige inzet van
wapens. Daardoor verloren tussen 2000 en 2007 5848
mensen het leven, en een zevenvoud raakte gewond. Het
merendeel van de slachtoffers is Palestijns (80%) en daarvan
zijn de meesten gewone burgers waaronder kinderen (VN-
OCHA rapport augustus 2007). Naast doden en gewonden
veroorzaakte de militaire bezetting ook enorme schade aan
Palestijnse infrastructuur, gebouwen en landbouwgrond.
In zijn rapport “Wapenhandel en militaire samenwerking
met Israël” vestigt de Campagne tegen Wapenhandel Nederland
de aandacht op een aantal saillante feiten. Nederland
is een belangrijk doorvoerland voor wapenhandel met
Israël. In 2005 en 2006 werden volgens het ministerie van
Economische Zaken ruim 160 miljoen slaghoedjes, 17 miljoen
stuks munitie en tienduizenden patronen, rookgranaten
en ontstekers uit de Verenigde Staten via Schiphol aan het
Israëlische leger geleverd. Zelfs tijdens de Libanon oorlog
in 2006 werd deze doorvoer geen strobreed in de weg gelegd.
Nederland wil “in principe” geen wapens aan Israël
leveren om niet bij te dragen aan mensenrechtenschendingen
en oplopende spanningen in het gebied. Het Nederlandse
beleid is hiermee in lijn met de Europese Gedragscode met
betrekking tot wapenhandel. Tegelijkertijd kijkt Nederland
volgens de Campagne tegen Wapenhandel de andere kant
op als naar Israël exporterende landen Nederland gebruiken
als doorvoerland. Naast de doorvoer van munitie maakt de
Campagne zich in het bijzonder zorgen over Nederlandse
levering van zogeheten dual use goederen (dit zijn goederen
die zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen
worden ingezet) zoals nachtzichtapparatuur en chemicaliën
die als grondstof voor chemische wapens kunnen dienen.
En tenslotte bevordert Nederland volgens de Campagne de
Israëlische wapenindustrie door uit Israël wapens te kopen.
Israël behoort tot de belangrijkste bestemmingslanden van
wapens die via Nederland worden doorgevoerd. Een kwart
van de Nederlandse wapendoorvoer komt uit de VS en gaat
naar Israël. Indien de goederen
afkomstig zijn van NAVO of
EU bondgenoten, doet Nederland
de controle van de bondgenoot
over de transactie niet
“Nederland levert
Israël batterijen
voor granaten”
nog eens over. Daar komt wat Israël betreft een politieke
afweging bij, zoals blijkt uit de woorden van voormalige
minister van Buitenlandse Zaken de Hoop Scheffer: “De
VS houden Israél in militaire zin overeind door veel wapens
aan dit land te leveren [….]. De politieke afweging
die de Nederlandse regering daarbij gemaakt heeft, heeft
een rol gespeeld bij de totstandkoming van het wapenexportbeleid
en het doorvoerregime”. Volgens de Campagne
koos de Hoop Scheffer daarmee in feite “voor de massale
wapenexportpolitiek van de VS, hoewel die volledig in tegenspraak
is met de terughoudendheid van Nederland”.
Verreweg de meeste wapens die Israël tussen 2002 en 2005
kocht (4,4 van de 4,5 miljard dollar) waren afkomstig uit
de VS. Daarbij vergeleken zijn de Nederlandse leveranties
kinderspel (€39,44 miljoen). Die werden bovendien door
het Ministerie van Economische Zaken zorgvuldig aan de
bestaande criteria getoetst (de gevolgen van de regionale
situatie, interne spanningen, mensenrechten). Evengoed
leverden Nederlandse firma’s bijvoorbeeld simulatoren om
Israëlische militairen te trainen met houwitzers. Israël gebruikte
houwitzers op grote schaal in Libanon in de oorlog
van 2006. Ook leverde Nederland Israël batterijen voor granaten
die zowel materieel als mensen kunnen “uitschakelen”.
Een schimmig gebied vormen de zgn “compensatieorders”.
Dit zijn orders die Nederlandse bedrijven krijgen wanneer
de Nederlandse krijgsmacht wapens in het buitenland koopt.
Een deel van die orders zit in het produceren van onderdelen
voor diezelfde wapens. In componentenexporten naar de VS
(bijvoorbeeld voor de F-16 en Apache) wordt in het gros van
de gevallen alleen de VS als eindbestemming opgegeven.
Problematisch hieraan is dat de VS exporten naar bijvoorbeeld
Israël wel toestaan, waar de Nederlandse regering,
zeker in het geval van veelvuldig ingezette wapens als de
Apache en F-16, daarvoor onder de huidige omstandigheden
WELKOM IN DE WERKELIJKHEID
Justus van Oel www.justusvanoel.nl
In maart 2004 bezocht ik, samen met Mieke van ICCO,
een christelijke hulporganisatie, voor het eerste de bezette
gebieden. Mieke wist, uit ervaring, dat ergens gedurende
die reis ik in tranen zou uitbarsten. Dat was niet
in Gaza, al had dat makkelijk gekund. Dat was niet in Nablous,
hoewel dat makkelijk had gekund. Dat was niet in
Hebron, want daar neemt Mieke geen nieuwelingen mee
naar toe, dat kunnen ze gewoon niet aan. Nee, mijn hart
brak in Ramallah, in het Heemstede-Aerdenhout van corrupt
Fatah-land, in een zaaltje van het conservatorium. Daar zaten
vier keurige Palestijnse meisjes, die vloeiend Engels spraken,
en ze speelden een divertimento van Mozart. Ze zetten in,
en het was of ik ter plekke de grond onder mijn voeten kwijt
raakte. Over wat daar, in een halve seconde, met mij gebeurde
ben ik nog steeds niet uitgepraat en ik me dat moment blijvend
herinneren als een van de leerzaamste ervaringen in mijn le-
ven. Waar ik om weende, dat was niet de muziek. Het ging ook
niet om de Palestijnen. Het ging over mijzelf. Een mens kan
niet in zijn eigen hersenen kijken, zelden althans. Toch overkomt
het je soms, en het is meestal niet leuk, wat je dan ontdekt.
Ik keek naar de spelende meisjes, even, draaide mijn hoofd
weg, staarde uit het raam, en wat ik zag, op mijn innerlijke
bioscoopscherm zogezegd, was dit, en ik lieg niet: er stapte,
geen toestemming zou verlenen. Ook Israël is betrokken bij
het ontwikkelen van de Joint Strike Fighter. Mocht, zoals
voorzien, de Israëlische regering te zijner tijd besluiten de
JSF als opvolger van de F-16 te kopen, dan raken Nederlandse
bedrijven, zoals Stork dat onlangs een miljardenorder
in de wacht sleepte voor het aanleggen van bedradingen van
de JSF, wederom betrokken bij de bewapening van Israël.
Wat kun je doen om een halt toe te roepen aan de
bewapening van Israël? Een aantal suggesties: 1) Steun een
partij die regelmatig kritische vragen stelt over wapenleveranties
aan Israël; zolang deze partijen samen geen meerderheid
hebben in de kamer zal de politiek wegen blijven
vinden om Israël van wapens te voorzien; 2) ga na of je bank
of pensioenfonds zijn geld in wapenproductie investeert (zie
bijvoorbeeld de pensioenwijzer van de Campagne tegen
Wapenhandel), en sluit je aan bij of start zelf een actie om
dit aan de kaak te stellen; 3) schrijf brieven naar parlementariërs
en bestuurders en laat dit onderwerp niet onbesproken!
In oktober 2007 bracht de Campagne tegen Wapenhandel
het rapport van Marc Akkerman “Wapenhandel en
militaire samenwerking met Israël “ uit. Het rapport is te
downloaden van www.stopwapenhandel.org.
uit mijn hoofd, een man. Ik herkende hem direct. Hij was
de boze oer-Palestijn uit 40 jaar NOS-journaal, met een
kalashnikov op zijn rug, en ik zag hem, boven de daken
van Ramallah langzaam van mij weglopen. Alles wat ik
tot dan toe over Palestina had gedacht, zinnig of onzinnig,
had met die man te maken gehad. En niets met die meisjes,
die daar toch echt tegenover mij zaten. In de Donald Duck
zie je regelmatig stripfiguurtjes die onder een groot blok
beton staan, aan een dun touwtje, met daarop geschreven
‘1000 kilo’. Daar, in Ramallah, halverwege maat 16 van
het Divertimento van Mozart, brak het touwtje. En daar lig
je dan onder je blok beton. Welkom in de werkelijkheid.

ASN Bank breekt met bedrijf dat
Dankzij de inzet van enkele rekeninghouders heeft de Nederlandse ASN Bank de multinational
Veolia uit hun beleggingsuniversum gezet. Het bedrijf investeert in de Israëlische
bezetting. Veolia transport neemt deel in het consortium City Pass, dat in 2005 een contract
ter waarde van 400 miljoen afgesloten heeft met de Israëlische regering voor de
aanleg van een snel-tram in Jeruzalem. De sneltram verbindt illegale nederzettingen in de bezette
Palestijnse gebieden met West-Jeruzalem. Dit project speelt een cruciale rol bij het in
stand houden van de illegale nederzettingen en versterkt het permanente karakter daarvan.
De ASN Bank is de eerste Europese bank die zich terugtrekt uit een bedrijf
dat profiteert van de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden.
De rekeninghoudster die met deze actie begon is consultant
Adri Nieuwhof. Zij werkte van 1978 tot 1992
voor het Komitee Zuidelijk Afrika en zet zich sinds vijf
jaar in voor vrijheid, gelijkheid en naleving van het Internationaal
Recht in Palestina/Israël. Voor haar werk
reist ze veel in Palestina, en schrijft over de situatie
als vaste correspondent voor The Electronic Intifada.
Hoe kwam u tot deze succesvolle actie?
Mijn man, Wim, kreeg een baan in Geneve. Daar las ik over
een protestactie tegen Conexx, Veolia transport, omdat het
investeert in een illegale tramlijn in bezet Palestijns gebied.
Wij hebben geld staan bij de ASN Bank en Wim leest altijd
de ASN informatie heel goed. Dus die zei,”Veolia! ASN
investeert in Veolia”. Toen zijn we het via Internet gaan
nazoeken. De ASN Bank is heel open over hun geldzaken.
Wim heeft als eerste een mail geschreven naar de
ASN Bank. Hij schreef dat hij het niet gepast vond dat
Veolia in het beleggingsuniversum van de ASN Bank zat.
Vervolgens zijn we met een klein groepje de ASN Bank
via de email gaan bewerken. We schreven dat dit niet
kon en dat wij binnen een redelijke termijn verwachtten
dat de ASN Bank zich terug zou trekken uit Veolia.
Wat was de reactie van de ASN Bank?
We hadden ingeschat dat de ASN Bank het snel zou
uitvoeren. Het duurde wat langer. Later bleek dat
de ASN Bank eerst een dialoog wilde opstarten met
Veolia of de multinational wel op de hoogte was van
deze feiten. De filosofie van de ASN Bank is dat een
bedrijf kan veranderen en dat zij wellicht in een dialoog
een bedrijf kunnen motiveren om hun beleid te veranderen.
In de tussentijd ben ik informatie gaan vergaren over
Veolia. In Amerika bleek er onderzoek gedaan te zijn
door een consumentenorganisatie naar de praktijken
van Veolia. Uit het onderzoek kwam een negatief
beeld, niet alleen over hun beleid in Jeruzalem. Veolia
opereert in de transportsector, in de watersector en huisvuil
ophalen en ze blijken een praktijk te hebben van
rommelen met cijfers en bij het verkrijgen van
orders smeergeld te betalen. Ik ben toen regelmatig gaan
publiceren over Veolia om de ASN Bank onder druk
te zetten.
Waar publiceerde u dan?
Ik heb voor de website electronicintifada gekozen
omdat dat wereldwijd gelezen wordt, ook door mensen
die actief zijn rond Palestina en Israël. In Nederland
zit een redacteur, Arjan el Fassed, van de Electronic
Intifada en aan hem heb ik gevraagd of deze
artikelen op de website geplaatst konden worden. Het
bleek dat EI graag deze artikelen wilde plaatsen omdat
Veolia een multinational is die over de hele wereld zit.
Reageerde de ASN Bank hierop?
De ASNbank zei dat ze tijd nodig hadden. Ze vertelde
niet dat ze eerst in dialoog wilde gaan met Veolia.
Dus zijn we steun gaan zoeken bij organisaties. In
Nederland heeft stichting Een Ander Joods Geluid en de
ontwikkelingsorganisatie ICCO zich achter de actie
geschaard. In Israël en Palestina zijn ook organisaties achter
de actie gaan staan. Zij hebben direct een oproep gestuurd
naar de ASN Bank met de vraag of ze zich willen
terugtrekken.
Welke organisaties waren dat?
De Palestijnse organisatie Badil, de Israëlische
organisatie Zochrot, de VN gerelateerde organisatie
Habitat International en de Stop the Wall campagne.
Verder heeft de Palestijnse Negotiation Support Unite
direct een brief, namens de Palestijnse Autoriteiten,
geschreven. Uiteindelijk had ik in november 2006 een
gesprek met de directie van de ASN Bank. Met de
voorzitter van Een Ander Joods Geluid, een vertegenwoordiger
van de Stop the Wall campagne en een jurist,
gespecialiseerd in Internationaal recht, zijn we naar
deze bespreking gegaan. Ik had een heel pak brieven
bij me waarin de ASN Bank werd opgeroepen om de
banden te verbreken met Veolia. Door al deze activiteiten
meldde de ASN bank, ze hoefden die brieven eigenlijk
niet eens te lezen:” we gaan ons terugtrekken uit Veolia.”
Een bijkomend effect was dat de organisaties die
een brief hadden geschreven allemaal op de hoogte
waren gesteld van de praktijken van Veolia. Zij
deelden in het succes en zijn nu ook bondgenoot. Deze
organisaties kunnen daardoor ook overige acties richting
Veolia of andere initiatieven in Nederland onderschrijven.
We hebben nu een steun in Israël en Palestina opgebouwd
die voor elke andere actie weer ingezet kan worden.
In het begin waren we teleurgesteld dat de ASN Bank
niet in een week ‘om’ was. Maar uiteindelijk werkte
het heel positief dat het maanden duurden. Hierdoor hebben
we heel veel steun gekregen en zijn we er uiteindelijk
sterker uitgekomen. Dus de les is: actie
voeren kost tijd, maar het levert ook wat op.
Hoe ging de dialoog met de ASN Bank?
Toen de ASN Bank om was hebben we een media-medewerker
ingehuurd. Die heeft met de ASN
bank onderhandeld om dit nieuwsfeit gezamenlijk
naar buiten te brengen. Wij voelden gewoon dat het
besluit van de ASN Bank groot nieuws is. Nog niet eerder
had een Europese Bank zich teruggetrokken uit
een bedrijf dat investeert in de Israëlische bezetting.
Als je succes hebt moet je proberen om zelf de
communicatie over het succes te regisseren. Daardoor
is het ook heel lang in het nieuws gebleven, ook in
samenwerking met organisaties in Israël. Nadat wij het
nieuws hadden gebracht op de website electronic intifada
hebben deze organisaties de Haaretz, Israëlische krant,
geïnformeerd. Hierdoor verscheen er een artikel over de
ASN Bank in de Haaretz. Het Nederlandse persbureau
ANP pikte dit weer op en vervolgens kwam het een week
later opnieuw in de Nederlandse media.
Kunt u anderen helpen bij soortgelijke acties?
Als mensen ideeën hebben voor acties kunnen ze
mij altijd bellen of emailen. Ik ben bereid mee te
denken en contacten te delen. We hebben na afloop
van de actie alles op papier gezet en een informatiebestand
opgebouwd. Het is belangrijk om kennis te delen.
Hoe gaat het nu verder met Veolia en de tramlijn?
Wat begon als een actie richting ASN Bank wordt nu een
wereldwijde actie. In Denemarken is deze actie opgepakt
en inmiddels heeft Veolia besloten om te desinvesteren.
Veolia trekt zich terug uit de Deense markt. Ze
konden bieden op nieuwe contracten, maar ze hebben
besloten dat niet te doen. Naar hun zeggen is dat naar
Free Palestine Bulletin
investeert in de Israëlische bezetting
Jacqueline de Bruijn
Adri Nieuwhof Foto: Jacqueline de Bruijn
aanleiding van strakke wetgeving rond bijvoorbeeld
werknemersrechten. Maar volgens mij had het met de negatieve
publiciteit te maken. Een bedrijf zal nooit zeggen
dat het door activisten komt, maar je weet maar nooit.
In Frankrijk wordt een rechtszaak tegen Veolia
aangespannen. De redenering is dat volgens de Franse
wetten bedrijven zich behoorlijk moeten gedragen. De
sneltram in Jeruzalem gaat over bezet gebied en dat
is in strijd met het Internationaal Recht en daarmee
is het geen behoorlijk en verantwoord ondernemen.
Vanuit Palestina wordt de druk nu opgevoerd richting meerdere
landen in het Mid-
“Mijn belangrijkste
actietip: zorg voor een
lange adem en voer
langzaam de druk op”
den-Oosten. Er zijn
brieven gestuurd naar
overheden in Algerije,
Tunesië en Egypte om
ze te wijzen op de wanpraktijken
van Veolia in
Jeruzalem. Het Midden-
Oosten is een enorme groei-markt voor Veolia. Destijds zei
Veolia: “We wisten niet dat de Palestijnse Autoriteit tegen
was.” Om dit nu voor te zijn gaat deze brief naar
de overheden. Dit is een rechtstreeks gevolg van de
succesvolle actie in Nederland.
Wat zijn uw belangrijkste tips?
Mijn belangrijkste actietip: zorg voor een lange adem
en voer langzaam de druk op. Geef de ander de tijd om
te veranderen. Heb geduld, maar geef niet op en laat ze
niet los. Blijf ze informeren, bij nieuwe ontwikkelingen
stuur direct een e-mailtje naar de contactpersoon in
het bedrijf. Zet een informatiestroom op en blijf aan de
bel trekken. Spreek een datum af op welke termijn er
gereageerd gaat worden en bij succes regisseer de
publiciteit. a.nieuwhof@samora.org
9

10
Free Palestine Bulletin
“Ik was zwanger van mijn dochter en wilde
biologische producten kopen”
Als u producten koopt uit Israël is het goed mogelijk dat deze producten uit nederzettingen
komen. Hoogzwangere Mieke Zagt vroeg in een biologische winkel uit welke gebieden
de Israëlische producten komen. Tot haar grote schrik bleek dat deze producten
onder andere uit nederzettingen komen. De Israëlische exporteur Agrexco mengt
producten uit de nederzettingen met producten uit Israël en verkoopt het als ‘Made in Israël’.
Jacqueline de Bruijn
Mieke en haar dochter Nora Foto: Jacqueline de Bruijn
U bent een actie begonnen tegen biologische winkels, hoe
is dat gegaan?
Ik was zwanger van mijn dochter en wilde biologische
producten kopen en ben gaan shoppen in de natuurwinkel.
Veel producten waren afkomstig uit Israël. Aan het
personeel heb ik gevraagd of ze zeker weten dat deze
producten niet uit Israëlische nederzettingen komen.
Omdat ik in de winkel geen afdoende antwoord kreeg heb
ik de directie geschreven of ze mij konden garanderen dat
hun producten niet uit een nederzetting komen. Eerst gaven
ze toe dat tomaten en puntpaprika’s uit nederzettingen
komen. Ik schreef terug: ”Dat druist in tegen het internationaal
recht en wilt u daar als natuurwinkel mee stoppen.”
Wat was hun antwoord hierop?
Uit hun antwoord bleek dat ze eigenlijk helemaal niet kunnen
zeggen welke producten uit nederzettingen komen. De importeur,
Agrexco, van wie zij het betrekken, mixt producten uit
Israël en nederzettingen in bezet Palestijns gebied door elkaar.
Hierop heb ik teruggeschreven: “Ik vind dat als bewuste
consument niet goed. Ik wil niet alleen biologisch
verantwoorde producten kopen, ik wil ook moreel
verantwoorde producten kopen. Ik ga die producten
dus niet meer bij u kopen, tot u mij kunt zeggen welke
producten uit nederzettingen komen en welke niet.”
Er zijn verschillende redenen waarom men, en zeker de natuurwinkel,
geen nederzettingen producten mag verkopen.
Ten eerste is het illegaal. Het Internationale Gerechtshof
bekrachtigde in 2004 de illegaliteit van de Muur en de nederzettingen.
Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag
heeft heel duidelijk gezegd dat wij geen steun mogen verlenen
aan de nederzettingen en aan de bouw van de Muur.
Er is ook een politiek argument. Nederzettingen staan
vrede in de weg. De bouw van de nederzettingen gaat
maar door. De nederzettingen zorgen ervoor dat er water
en land geconfisqueerd worden. Waardoor het dagelijkse
leven van de Palestijnen onmogelijk gemaakt wordt. Nederzettingen
worden bewaakt door het Israëlische leger.
Maar een derde argument, voor met name biologische verkoop,
is dat de producten uit een nederzetting worden gemixt
met producten uit Israël en worden verkocht als ‘Made
in Israël’. Het biologisch keurmerk vereist dat je precies
kunt traceren waar jouw tomaten of jouw groente en fruit
en andere producten vandaan komen. Agrexco en andere
Israëlische exporteurs, waar de Natuurwinkel gebruik van
maakt, mixt die producten waardoor het dus niet mogelijk is
om te tra-ceren waar producten vandaan komen. Waardoor je
dus ook nooit een biologisch keurmerk zou mogen voeren.
Alleen al om technische redenen zou dat een motief moeten
zijn voor de natuurwinkel om te weigeren om deze productie
af te nemen. Ik hoop dat ook andere biologische verkoop-
punten dit argument serieus nemen en exporteurs uit Israël
checken. Zodat de winkels kunnen garanderen dat hun producten
niet uit nederzettingen komen. Of anders kiezen
voor een andere importeur. Er zijn genoeg alternatieven
voorhanden. De producten uit bijvoorbeeld Spanje zijn even
goed. In de correspondentie heb ik al deze argumenten gegeven.
Is dit een eenmansactie?
Ja, dit is een eenmansactie. Inmiddels gesteund door heel
veel mensen om mij heen. Ik heb mensen om mij heen geïnformeerd
waar ik mee bezig ben en gevraagd of zij als cc
vermeld wilden worden in de emailcorrespondentie aan de
Natuurwinkel. Elke keer als ik een brief schreef voegde ik
nieuwe mensen toe. Op een gegeven moment heb ik
voorgesteld om mijn argumenten mondeling toe te
lichten. Ik heb samen met de voorzitter van Een Ander
Joods Geluid een heel constructief gesprek gehad met
de directeur van Udea, Erik Jan Brink. Hij beloofde binnen
enkele weken antwoord te kunnen geven. Daar heeft
hij zich aan gehouden. Zijn antwoord was: “Er zullen
in de Natuurwinkels geen producten meer verkocht
worden die afkomstig zijn van de joodse nederzettingen”.
Denkt u dat de cc-lijst een rol gespeeld heeft? Dat de
directie daardoor bereid was om met u te praten?
Ja, dat denk ik wel. Via de cc-lijst gingen mensen ook
zelf reageren richting de Natuurwinkel en de directeur
zag dat die lijst steeds maar groeide. Ik denk dat
hij op een gegeven moment heeft gedacht: “Dit is serieus.
Die dame stopt niet, de cc lijst is levend, die
mensen reageren echt en laat ik haar nu maar uit-
nodigingen om te bekijken of we zaken kunnen doen.”
Zou u dit ook met andere landen doen, waar onrecht is?
Ja, dat heb ik ook gedaan, maar Israël heeft mijn speciale belangstelling.
Omdat de bezetting al veertig jaar duurt en veel
Palestijnen al zestig jaar in de Diaspora leven en dit is een bezetting
die ik symbolisch vind voor de ellende die op dit moment
in het Midden-Oosten plaats vindt. Het wordt gecreëerd
door onze Westerse buitenland politiek. Ik denk dat dit
symbool staat voor heel veel andere problemen in de rest
van de wereld. Ik heb jarenlang als vrijwilliger voor Amnesty
International aan Iran gewerkt. Daar heb ik geleerd
wat mensenrechten en internationaal recht betekent.
Wat is uw uiteindelijke doel?
Mijn doel is dat winkels hun beleid bijstellen en klanten
kunnen garanderen dat hun producten niet uit
nederzettingen komen. Hiervoor hoef je geen honderdduizenden
mensen op de been te brengen. Je moet een aantal
heel serieuze klanten vinden die assertief zijn en die goed
begrijpen waar je mee bezig bent. Als je die weet te motiveren
met je mee te doen dan neemt de natuurwinkel
maar ook elke andere zaak het heel serieus. Want ze zijn
natuurlijk bang voor een slechte PR die dat met zich mee
brengt. Eigenlijk moet je zorgen dat je de doelgroep goed informeert
en dat kan op heel veel manieren. Via aandeelhouders
vergaderingen via artikelen, via dit soort interviews.
Dat je mensen de kennis geeft?
Ik hoop dat het inspirerend is en ik hoop dat andere mensen
dit voorbeeld gaan volgen. Er zijn heel veel bedrijven zoals
deze Natuurwinkel, bijvoorbeeld de HEMA die Barkan wijn
verkoopt. Die kunnen geen garantie geven dat hun producten
NIET uit nederzettingen komen. Ook al zegt HEMA
van wel, Barkan betrekt druiven uit de nederzettingen. Dat
staat zelfs op hun eigen website. We zouden dit allemaal
moeten aantrekken en die bedrijven moeten benaderen.
Wat moeten mensen doen die dit lezen en achter deze
actie staan?
Consequent navraag doen bij Israëlische producten of
het uit een nederzetting komt. Als ze daaraan twijfelen,
schrijf, laat van je horen. Benader eerst het personeel. Krijg je
daar geen afdoende antwoord. Schrijf naar de directie en laat
weten dat je het daar niet mee eens bent, dat je dat niet wil.
DE DRUPPEL HOLT DE STEEN UIT!

Israël bombardeerde vakbondshoofdgebouw in Gaza Foto: Mohamed Omar
Palestijnse vakbeweging vraagt om
internationale solidariteit
Wim Lankamp
De FNV heeft al vele jaren een relatie met de
Palestinian General Federation of Trade Unions, de
PGFTU. Binnen de FNV (in ABVAKABO) is sinds ruim
een jaar een Palestina-werkgroep actief om konkreter inhoud
te helpen geven aan de hard nodige vakbondssolidariteit
met de Palestijnse collega’s. Op het programma staat
o.a. het komen tot bezoeken aan Palestina, het ontvangen
van een delegatie en het bekend maken van de desastreuze
situatie in Palestina vanwege de Israëlische bezettingspolitiek.
Deze bezettingspolitiek draagt in versneld tempo
bij tot verlies van werk en inkomen, waardoor het meren-
deel van de Palestijnen onder het armoedeniveau leeft.
De internationale vakbeweging wil dat de bezetting van
1967 direct eindigt. De Palestijnse vakbonden roepen op tot
solidariteit en steun.
Leden van alle FNV-bonden zijn dan ook zeer welkom om
zich aan te sluiten bij de werkgroep of om nadere informatie te
vragen. Contactpersoon voor de ABVAKABO-FNV-Palestinawerkgroep:
Lot van Baaren: lotvanbaaren@fastmail.fm /
06-53.75.99.50
Zij bezocht begin 2008 de Palestijnse vakbeweging.
Een vakbondsdossier: http://www.palestina-komitee.nl/dossiers/16
Stuk Muur met data Foto: Wim Lankamp
Free Palestine Bulletin
60 jaar Israël
uitbundig gevierd
Sonja Zimmermann
In 2008 wordt overal ter wereld het 60-jarig bestaan van
de staat Israël gevierd, ook in Nederland. Nederlandse parlementariërs
zoals VVD-er Hans van Baalen zitten graag
vooraan om vriendschap te betuigen aan de joodse staat, en
ook CDA-minister Verhagen is een graag geziene gast bij de
viering van 60 jaar Israël. Maar wat valt er eigenlijk te vieren?
60 jaar geleden werd de staat Israël gesticht, een staat voor
joden. De staat zou een veilig heenkomen bieden aan overlevenden
van de Holocaust en alle joden waar ook ter wereld.
Na de Tweede Wereldoorlog sprak dit velen ook in Nederland
aan, vanwege het alom gevoelde afgrijzen over de massaslachtingen
onder joden tijdens de oorlog. Er is bepaald
niets mis met het feit dat VVD-politici als Hans van Baalen
en CDA-politici als ministers Balkenende, Verhagen, Donner
en Hirsch Ballin er blijk van willen geven dat zij joden
in het algemeen het beste toewensen. Maar dat is iets anders
dan de staat Israël te feliciteren met zijn 60-jarig bestaan,
want met welke wapenfeiten feliciteren ze het eigenlijk?
Hoe hard moeten ze hun ogen dichtknijpen om over het
hoofd te zien dat er in 1948 voor de stichting van de joodse
staat ruim 750.000 Palestijnse bewoners uit hun vaderland
verdreven werden om het joden mogelijk te maken de scepter
te zwaaien over een joodse staat? En hoe stevig moeten ze
gladstrijken dat joodse zionistische milities Palestijnse huizen
en dorpen plunderden en verwoestten om de sporen van
Palestijnse bewoning uit te wissen? Hoe kunnen de verjaardagsgasten
vergeten zijn dat in 60 jaar tijd geen Palestijnse
vluchteling heeft kunnen terugkeren omdat Israël, om een
joodse staat te kunnen blijven, hun dit recht ontzegt? Hoe
kunnen de gelukwensers door de vingers zien dat Palestijnse
burgers die in Israël zijn gebleven na 60 jaar nog steeds
IDP’s (Internally Displaced Persons) zijn en niet in de buurt
mogen komen van hun oorspronkelijke woonplaatsen, en
tweederangs burgers zijn lou-
“Dansen op de
graven van de
Palestijnen”
ter vanwege hun niet-joods
zijn? Hoeveel was moeten ze
in hun oren stoppen om het
woord “transfer” dat in Israël
gemeengoed is voor het uit-
drijven van Palestijnen niet te horen zodat ze Israël volmondig
met zijn 60ste verjaardag kunnen feliciteren?
Is het een felicitatie waard dat Israël sinds de 1967 oorlog
nieuwe gebieden bezet houdt, opnieuw ruim 300.000 Pale-
stijnse burgers heeft verdreven die het eveneens de terugkeer
ontzegt? Feliciteert Verhagen soms Israël omdat het erin geslaagd
is sinds zijn oprichting en erkenning door de Verenigde
Naties tientallen VN Resoluties naast zich neer te leggen
zonder dat daarop sancties volgden, zoals in 2004 de Resolutie
tegen de Muur? Verdient Israël soms gelukwensen vanwege
het omsingelen en volledig van de wereld afsluiten van 1,5
miljoen burgers in Gaza, en het dagelijks bestoken van burgers
door middel van tanks, F16’s, en onbemande vliegtuigen?
Of zou Israël soms felicitaties krijgen omdat het zo’n
fijne handelspartner is waarmee Nederland goede zaken
kan doen? Feliciteren ze Israël omdat de Westerlingen
die er in de regering zitten ons soort uiterlijk hebben,
ons soort kleren dragen, onze taal en cultuur beheersen, en
onze politieke en militaire belangen kunnen behartigen?
Vormen de felicitaties die Verhagen en van Baalen aan Israël
overbrengen geen bewust verraad aan de basisbeginselen
van de Rechten van de Mens, aan de beginselen die
de Europese Unie huldigt, aan de Nederlandse grondwet
zelf? Houden ze niet een bewuste poging in om Israël’s
misdaden tegen Arabieren te bedekken, evenals zijn opeenvolgende
oorlogsmisdaden in Libanon en Palestina,
zijn wurgende omsingeling en collectieve bestraffing van
1,5 miljoen omsingelde Palestijnen in de Gazastrook?
Het vieren van 60 jaar Israël schendt per definitie de
rechten van de Palestijnen en verdiept hun onderdrukking.
Het maakt de weg naar rechtvaardigheid, vrijheid,
gelijkheid, en duurzame op internationaal recht
gebaseerde vrede langer dan ooit tevoren. Wie 60 jaar
Israël viert “danst op de graven van de Palestijnen”.
11

12
“Laat Israël erkennen dat Palestijnen
recht hebben om te leven” zegt Yaël Singer,
zelf jodin en van oorsprong Israëlische. Om
dat te bereiken moet Israël als zodanig geboycot
worden, en niet alleen produkten uit
de nederzettingen. Op het Plein in Den Haag
spreekt ze voorbijgangers hier al jaren op aan.
Winnie de Ceuninck van Capelle
Yaël is in Haifa geboren in 1962, dochter van joodse ouders
die in 1948 vanuit Boedapest en Bratislawa naar Israël
kwamen. In 1982 kwam ze naar Nederland, naar ze
zelf zegt “gevlucht”. Ze vond de sfeer in haar geboorteland
ondragelijk, de discriminatie van vrouwen door orthodoxe
joden, de onderlinge haat tussen orthodoxen, seculieren,
Sefardische en Ashkenazische joden enerzijds en de Arabieren
anderzijds, maar vooral ook de behandeling van Arabieren
zoals op de zogenaamde “slavenmarkt”, waar Palestijnse
arbeiders op werk wachten, in Haifa. De discriminatie
van Arabieren was toen al praktisch op alle fronten voelbaar.
Waarom wil ze heel Israël boycotten, en niet producten uit
de illegale nederzettingen? Yaël: “Je kunt toch ook niet een
beetje zwanger zijn? Acties moeten niet slap zijn en ‘Boycot
Israël’ is een eenduidige term. Israël moet erkennen dat
Palestijnen recht hebben om te leven. Daarmee begint het.
Er zijn 1,5 miljoen Palestijnen in Israël, maar eigenlijk bestaan
ze voor Israël niet. Israël is een staat voor de joden. Dat
moet veranderen, er moet gelijkheid komen voor iedereen.”
Vanaf 2001 is ze begonnen met haar één-persoons
picket-acties op het Plein, elke andere zaterdag en donderdagen
tussen twaalf en één. Meestal staat ze er samen
met Floris en haar vriend Jan. Haar spandoek en pamfletten
brengt ze mee in de fietstas. Nadat het spandoek tussen twee
bomen is opgehangen deelt ze pamfletten uit aan voorbijgangers.
De meesten lopen snel door, maar sommigen nemen
het uit beleefdheid aan. Een enkeling verscheurt het.
Sommigen weigeren pertinent iets aan te nemen. “Lezen
is weten”, zegt ze dan, of “We hebben het niet geweten
hoeft niet meer”. Mensen met wie ze in gesprek komt
moedigt ze aan met de woorden “Iedereen kan iets doen”.
Free Palestine Bulletin
“Boycot Israël is een eenduidige term”
Yaël Singer deelt boycot Israël flyers uit op het Plein Foto: Winnie de Ceuninck van Capelle
Lessen uit het grijze actieverleden
Harry Hendrix & Jacqueline de Bruijn
De historicus Erik Haverkort is in opdracht van het Nederlands
Palestina Komitee in het actieverleden van vier
solidariteitsbewegingen gedoken: de Vietnambeweging, de
anti-apartheidsbeweging, de Stichting Zelfbeschikking
West-Sahara en het Burma Centrum Nederland. Hij ging
op zoek naar welke drukmiddelen deze organisaties
gebruikt hebben en welke effectief leken te zijn.
Concreet handelingsperspectief
Uit Haverkorts onderzoek blijkt dat succesvolle acties
uit het verleden vaak een duidelijk handelingsperspectief
boden. Een goed voorbeeld hiervan is de Boycot Outspan
Aktie (BOA). BOA begon in 1970 een succesvolle
boycotactie tegen Outspan-sinaasappels onder de leus ‘pers
geen Zuid-Afrikaan uit’. BOA gebruikte indringende posters
waarop het hoofd van een zwarte Zuid-Afrikaan op een
sinaasappelpers wordt uitgeperst. Acht jaar na de start werden
er amper nog Outspan-sinaasappels verkocht. Ook andere
consumentenacties tegen de verkoop van producten zijn
vaak succesvol geweest. Zo bleek uit de campagnes tegen de
handel in Angolese koffie, Krugerrands en Zuid-Afrikaans
fruit dat Albert Heijn en Douwe Egberts uiteindelijk gevoelig
waren voor de eisen van de anti-apartheidsbeweging.
Lokale actiegroepen
Bij de Outspanactie bleek ook het grote belang van lokale
actiegroepen, omdat zij bij uitstek in staat bleken om de campagnes
dichter bij het publiek te brengen. Veel tijd investeerde
BOA in de contacten met die lokale groepen. Deze groepen
organiseerden de acties en konden het publiek kennelijk
overtuigen om geen Outspan-sinaasappels meer te kopen.
Eén actiedoelwit en verschillende actiestrategieën.
Haverkort vond ook aanwijzingen dat de keuze voor één enkel
actiedoelwit de herkenbaarheid en slagkracht van een campagne
kan versterken. Maar daar zitten ook risico’s aan. Het be-
staansrecht van een organisatie kan gaan wankelen wanneer
het doel niet wordt bereikt. Dat kan ten koste gaan
Links: de Boycot Outspan Actie
was gericht tegen apartheid
in Zuid-Afrika. Het was
een duidelijke en succesvolle
campagne: binnen acht jaar
werden er nog amper Outspan
sinaasappels verkocht.
Rechts: een voorbeeld van het
aktieplatform Palestina
In de jaren dat ze op het Plein staat is de sfeer wel
veranderd. Er is nu meer openheid, denkt ze. Maar in
Israël niet, mensen zijn er gehersenspoeld en daarom
luisteren ze niet naar een andere mening. Er ver-
schijnt dit jaar veel informatie over de Nakba, (etnische
zuivering van Palestijnen ter wille van de joodse staat).
Voor de meeste Israëliërs is het een grote schok hier-
over te horen, men gelooft het niet of wil het niet geloven.
van de geloofwaardigheid. Door het gebruik van verschillende
actiestrategieën en het voeren van kortstondige kleinere
acties om de achterban gemotiveerd te houden, zou dat
voorkomen kunnen worden.
Informatievoorziening
Een ander belangrijk campagne-aspect is de informatievoorziening.
Zonder goede gegevens over de situatie en het onrecht
in het betreffende landen is het onmogelijk om een
goede campagne te voeren en mensen te mobiliseren. De
Vietnambeweging maakte daarvoor gebruik van haar Vietnambulletin.
Dit bulletin vormde een belangrijk tegenwicht
tegen de Nederlandse kranten die, zeker in de beginperiode,
berichten uit de Amerikaanse media klakkeloos overnamen.
Samenwerking
De verscheidenheid binnen de solidariteitsbewegingen lijkt
zowel positieve als negatieve gevolgen gehad te hebben. Bij
de Vietnambeweging zorgde de onderlinge strijd, vooral tussen
socialisten en communisten, voor een snelle teloorgang
van veel organisaties. Bij de anti-apartheidsbeweging leek
die verscheidenheid juist een kracht. Bij de anti-apartheidsbeweging
ontstonden veel verschillende organisaties met ieder
hun eigen achterban. Deze organisaties kozen vaak voor samenwerking
op deelterreinen. Zo konden de organisaties zich
enerzijds richten op een gemeenschappelijk doel en anderzijds
op het voeden en mobiliseren van de eigen achterban.
Haverkort vond de overeenkomsten tussen de anti-apartheidsbeweging
van de jaren 80 en de Nederlandse Palestinabeweging
van nu een verrassend resultaat van zijn onderzoek.
Ook de Palestinabeweging groeide de afgelopen tien á
vijftien jaar aanmerkelijk en raakte uit haar isolement. Ook
de verscheidenheid nam toe. De komst van allerlei nieuwe
bewegingen die zich met Palestina bezighouden, bijvoorbeeld
vanuit een religieuze optiek, hebben de Palestinabeweging
versterkt. Dit biedt goede perspectieven voor de toekomst
van de beweging en voor onderlinge samenwerking.