Uniformering van de tijd - Protestantse Gemeente Zevenaar ...

7
quinctilis: de vijfde,
sextilis: de zesde,
september: de zevende,
october: de achtste,
november: de negende,
december: de tiende.
De dagen tussen eind december en begin maart vielen
buiten de kalender. In die tijd lag het werk op het land
stil, zodat de noodzaak om nauwkeurig te tellen niet
groot was. De priesters, die de maan en de zon observeerden,
kondigden het begin van het nieuw jaar af. Omstreeks
700 v. Chr. vulde Numa Pompilius (716-673 v.
Chr., volgens de overlevering de tweede koning van Rome),
het ‘gat’ in de kalender op met de maand januaris
(gewijd aan Janus, de god van de deuropening, van reizen
en van het begin van de dingen; de sluiter en ontsluiter,
de god met de twee gezichten, achterom en vooruit Romeinse kalender
kijkend) en februaris (waarschijnlijk gewijd aan Febris,
de beschermgodin tegen de koorts). Martius, aprilis, maius, quinctilis en october hadden 31 dagen,
februarius had 28 dagen en de rest had 29 dagen. Om in de pas te blijven met de seizoenen werd af
en toe een schrikkelmaand toegevoegd: de maand mercedonius. Deze maand werd echter niet (zoals
meestal) aan het eind van een maand ingevoegd, maar februarius werd ingekort tot 23 dagen en
de extra maand kwam daarachter met een lengte van 27 dagen. Volgens sommige geschiedkundigen
ging het nog anders: de maand mercedonius had dan een lengte van 23 dagen en werd tussen de 23 e
en de 24 e dag van februarius ingevoegd. Weer anderen menen dat mercedonius naar behoefte 27 of
28 dagen had of dat februarius naar behoefte 23 of 24 dagen had. De behoefte zou worden bepaald
door het feit dat het voor de Romeinen een slecht teken was als een jaar begon op de eerste dag
van hun achtdaagse week. Als dit dreigde te gebeuren werd een dag toegevoegd. Welke de manier
ook is geweest, een schrikkeljaar had in ieder
geval 377 of 378 dagen. Als nu de gewone
jaren en de schrikkeljaren elkaar regelmatig
zouden afwisselen, dan was het aantal
dagen in 2 jaar ongeveer 732 en dat is precies
1½ dag teveel, een verschil dat niet snel
zou zijn opgevallen. Het is echter zeker dat
er geen strikte methode werd gehanteerd,
de werkelijke kalender is dan ook niet te
achterhalen.
In 153 v. Chr. werd het begin van het
jaar verplaatst naar 1 januari, de datum
waarop de consul, andere magistraten en de
senaat werden geïnstalleerd. Jaren werden
aangegeven door de namen te vermelden van
degenen die in dat jaar consul waren.
De Romeinse kalender bevatte een
opsomming van fasti en nefasti, geluksdagen
en ongeluksdagen. Ondernemingen werden
bij voorkeur op een geluksdag begonnen en
het gold als een stommiteit of zelfs een affront
om een belangrijke onderneming op
een nefastus te beginnen.
Juliaanse kalender
Omdat de Romeinse kalender het maanjaar
van 355 dagen als uitgangspunt had, moest
er om het andere jaar aan het eind van februari
een extra maand worden ingevoegd
om gelijke tred te houden met het zonne-
Oudst bekende afbeelding van de twaalf maanden van het jaar
in de Salzburger kalender (818) met voorstellingen ontleend
aan de landbouw, uit: F.H.M. Grapperhaus, Belasting, vrijheid
en eigendom, Amsterdam 1989.